یائسگی یک دوران مهم در زندگی زنان است که با تغییرات فیزولوژیکی و هورمونی همراه است. با افزایش سن، چرخه تولید مثل شما شروع به کند شدن میکند و آماده توقف میشود. این چرخه از زمان بلوغ به طور مداوم کار میکند. با نزدیک شدن به یائسگی، تخمدانهای شما هورمونی به نام استروژن را به میزان کمتری تولید میکنند. هنگامی که این کاهش در سطح هورمون رخ میدهد، چرخه قاعدگی شروع به تغییر میکند و عادتهای ماهیانه ممکن است نامنظم یا به صورت کلی متوقف شود. همچنین تغییرات فیزیکی نیز میتواند در بدن شما رخ بدهد، زیرا بدنتان در حال سازگاری با سطوح مختلف هورمونها است. علائمی که در هر مرحله از یائسگی تجربه میکنید (پیش از یائسگی، یائسگی و پس از یائسگی) همه بخشی از سازگاری بدن شما با این تغییرات است.
زمانی که یائسگی به خودی خود اتفاق می افتد (یائسگی طبیعی)، بخشی طبیعی از روند افزایش سن است. یائسگی به عنوان یک سال کامل بدون خونریزی قاعدگی، در غیاب هرگونه جراحی یا شرایط پزشکی که ممکن است باعث توقف خونریزی شود، مانند کنترل هورمونی بارداری، پرتودرمانی یا برداشتن جراحی تخمدان‌ها، تعریف میشود.
مراحل یائسگی چیست؟
- پیش از یائسگی یا “انتقال یائسگی”: پیش از یائسگی میتواند هشت تا 10 سال قبل از یائسگی شروع شود، زمانی که تخمدانهای شما به تدریج استروژن کمتری تولید میکنند. این اتفاق معمولا زمانی که شما در 40 سالگی خود هستید شروع میشود. در یک تا دو سال آخر دوران پیش از یائسگی، کاهش استروژن تسریع مییابد. در این مرحله، بسیاری از افراد ممکن است علائم یائسگی را تجربه کنند. در این دوران همچنان چرخههای قاعدگی خود دارید و میتوانید باردار شوید.
- یائسگی: یائسگی زمانی است که شما دیگر دورههای قاعدگی ندارید. در این مرحله، تخمدانهای شما ترشح تخمک را متوقف کرده و مثل قبل استروژن تولید نمیکنند. پزشکان زمانی یائسگی را تشخیص میدهد که شما برای 12 ماه متوالی بدون قاعدگی سپری کرده باشید.
- پس از یائسگی: این اتفاق زمانی است که پس از یک سال کامل پریود نشدید. در این مرحله، علائم یائسگی، مانند گرگرفتگی، ممکن است بهبود یابد. با این حال، برخی از افراد همچنان علائم یائسگی را برای یک دهه یا بیشتر پس از اولین یائسگی خود تجربه میکنند. در نتیجه کاهش سطح استروژن، افراد در مرحله پس از یائسگی در معرض خطر بیشتری برای چندین بیماری مانند پوکی استخوان و بیماری قلبی هستند.
علائم یائسگی چیست؟
- گرگرفتگی که به عنوان علائم وازوموتور نیز شناخته میشود (احساس گرمای ناگهانی که در بدن شما پخش میشود)
- تعریق شبانه ویا عرق سرد
- خشکی واژن که باعث ایجاد ناراحتی در حین رابطه جنسی میشود
- فوریتهای ادراری (نیاز شدید به ادرار کردن مکرر)
- مشکل در خواب (بی خوابی)
- تغییرات عاطفی (تحریک پذیری، نوسانات خلقی یا افسردگی خفیف)
- خشکی پوست، خشکی چشم یا خشکی دهان
- حساسیت سینه
- بدتر شدن سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
- پریودهای نامنظم یا پریودهایی که سنگین تر یا سبک تر از حد معمول هستند
همچنین برخی از افراد ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- ضربان قلب
- سردرد
- درد مفاصل و عضلات
- تغییر در میل جنسی (میل جنسی)
- مشکل در تمرکز یا ضعف حافظه (که اغلب موقتی است)
- افزایش وزن
- ریزش یا نازک شدن مو
تغییرات در سطح هورمون شما باعث این علائم یائسگی میشود. برخی از افراد ممکن است علائم شدید یائسگی داشته باشند، در حالی که برخی دیگر علائم خفیف آن را دارند. همه افراد با ورود به دوره یائسگی علائم مشابهی ندارند. این مورد بستگی به سن یائسگی شما دارد. اگر مطمئن نیستید که علائم شما مربوط به یائسگی یا بیماری دیگری است، با یک متخصص زنان و زایمان در ارتباط باشید.
چه تغییرات هورمونی در دوران یائسگی اتفاق می افتد؟
تغییرات سنتی که ما به عنوان “یائسگی” در نظر میگیریم زمانی اتفاق میافتد که تخمدانهای شما دیگر سطوح بالایی از هورمونها را تولید نمیکنند. تخمدانهای شما غدد تولید مثلی هستند که تخمکها را ذخیره و آزاد میکنند. آنها همچنین هورمونهای استروژن و پروژسترون را آزاد میکنند که این دو هورمون با هم قاعدگی را کنترل میکنند. استروژن همچنین بر نحوه استفاده بدن از کلسیم و حفظ سطح کلسترول در خون تأثیر میگذارد. با نزدیک شدن به یائسگی، تخمدانهای شما دیگر تخمک آزاد نمیکنند و شما آخرین سیکل قاعدگی خود را خواهید داشت.
هورمون درمانی برای یائسگی چگونه است؟
همان طور که گفته شد، در طول یائسگی، بدن شما تغییرات هورمونی عمدهای را تجربه میکند. این تغییر به معنای کاهش میزان هورمونهایی که میسازد، میباشد. در حالت طبیعی تخمدانهای شما استروژن و پروژسترون میسازد. زمانی که تخمدانهای شما دیگر استروژن و پروژسترون کافی تولید نمیکنند، هورمون درمانی میتواند نبود هورمونهای از دست رفته را جبران کند. هورمون درمانی سطح هورمونهای شما را افزایش داده و میتواند به علائمی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن کمک کند. همچنین در پیشگیری از پوکی استخوان موثر است.
دو نوع اصلی هورمون درمانی وجود دارد:
- استروژن درمانی (ET) : در این درمان، استروژن را به تنهایی مصرف میکنید. پزشک شما آن را با دوز پایین تجویز میکند. استروژن به اشکال مختلفی مانند چسب، قرص، کرم، حلقه واژن، ژل یا اسپری وجود دارد. این نوع درمان برای افرادی که رحم خود را به دلایل مختلف برداشتهاند، مناسبتر است.
- استروژن پروژسترون/هورمون درمانی پروژسترون (EPT) : این درمان را درمان ترکیبی نیز می‌نامند زیرا از دوزهای استروژن و پروژسترون استفاده میکند. پروژسترون به شکل طبیعی یا به عنوان پروژسترون (شکل مصنوعی پروژسترون) موجود است. این نوع هورمون درمانی برای افرادی است که هنوز رحم خود حفظ کردهاند کاربرد دارد.
آیا هورمون درمانی خطراتی دارد؟
خطرات هورمون درمانی برای سلامتی عبارتند از:
- سرطان آندومتر ( خطر ابتلا به این موضوع زمانی بیشتر است که از استروژن درمانی استفاده میکنید و همچنان رحم خود را دارید)
- سنگ کیسه صفرا و مشکلات کیسه صفرا
- لختههای خون
- ترومبوز ورید عمقی
- آمبولی ریه
- سکته مغزی
اگر هورمون درمانی را در عرض 10 سال پس از یائسگی شروع کنید، این خطرات کمتر است. پس از آن مرحله، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی بیشتر میشود. باید بدانید که ارتباطی بین گرگرفتگی شدید و تعریق شبانه و خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی وجود دارد. پزشکان ممکن است در صورت داشتن این علائم شدید شروع هورمون درمانی را پیشنهاد کنند زیرا این علائم نشانهای برای خطرات قلبی عروقی در آینده است.
درمان های غیر هورمونی برای یائسگی چیست؟
اگرچه هورمون درمانی یک روش بسیار موثر برای تسکین علائم یائسگی است، اما درمان کاملی برای همه نیست. درمانهای غیر هورمونی شامل تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی شما میشود. این درمان‌ها اغلب گزینههای خوبی برای افرادی هستند که مشکلات پزشکی دیگری را دارند یا اخیراً برای سرطان سینه تحت درمان قرار گرفته‌اند. درمانهای غیر هورمونی اصلی که ممکن است پزشک توصیه کند عبارتند از:
- تغییر رژیم غذایی
- اجتناب از محرکهای گرگرفتگی
- ورزش کردن
- پیوستن به گروههای پشتیبانی
- استفاده داروهای تجویزی
رژیم غذایی در دوران یائسگی
گاهی اوقات تغییر رژیم غذایی میتواند به کاهش علائم یائسگی کمک کند. محدود کردن مقدار کافئین مصرفی روزانه و کاهش مصرف غذاهای تند میتواند گرگرفتگی شما را کاهش دهد. همچنین میتوانید غذاهای حاوی استروژن گیاهی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. با این حال استروژن گیاهی (ایزوفلاونها) جایگزین استروژنی نیست که بدن شما قبل از یائسگی میسازد. غذاهایی که باید در رژیم غذایی خود داشته باشید عبارتند از:
- سویا
- نخود
- عدس
- بذر کتان
- دانهها
- لوبیا
- میوهها
- سبزیجات
خطرات دراز مدت سلامتی مرتبط با یائسگی چیست؟
شرایط مختلفی وجود دارد که ممکن است بعد از یائسگی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آنها باشید. خطر ابتلا به هر بیماری به موارد زیادی مانند سابقه خانوادگی، سلامت شما قبل از یائسگی و عوامل سبک زندگی بستگی دارد. دو وضعیتی که بر سلامت شما پس از یائسگی تأثیر میگذارد، پوکی استخوان و بیماری عروق کرونر است.
پوکی استخوان
پوکی استخوان، زمانی اتفاق میافتد که داخل استخوان‌ها متراکم‌تر میشوند و آنها را شکننده‌تر کرده و احتمال شکستگی آنها را افزایش میدهد . استروژن نقش مهمی در حفظ توده استخوانی دارد. در واقع استروژن به سلول‌های استخوان‌ها سیگنال میدهد که شکسته نشوند.
افراد از زمان یائسگی تا سن 60 سالگی به طور متوسط 25 درصد از توده استخوانی خود را از دست میدهند. این اتفاق بیشتر به دلیل از دست دادن استروژن است. با گذشت زمان، این از دست دادن استخوان میتواند منجر به شکستگی آن شود. پزشکان در این زمان معمولا میزان تراکم استخوان شما را در طول زمان آزمایش میکنند. آزمایش تراکم مواد معدنی استخوان، که سنجش تراکم سنجی استخوان نیز نامیده میشود، راهی سریع برای مشاهده میزان کلسیم در قسمت‌های خاصی از استخوان‌هایتان است. این آزمایش برای تشخیص پوکی استخوان و استئوپنی استفاده میشود. استئوپنی بیماری است که در آن تراکم استخوان کاهش مییابد و این امر میتواند پیش درآمدی برای ابتلای فرد به پوکی استخوان در آینده باشد. اگر پوکی استخوان یا استئوپنی دارید، گزینههای درمانی شما میتواند شامل درمان با استروژن باشد.
بیماری عروق کرونر
بیماری عروق کرونر، باریک شدن یا انسداد شریانهایی است که به ماهیچه قلب شما خون رسانی میکند. این بیماری زمانی اتفاق میافتد که پلاک‌های چربی در دیواره‌های شریان (به عنوان آترواسکلروز) ایجاد میشوند. این تجمع با سطوح بالای کلسترول در خون شما مرتبط است. پس از یائسگی، خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر به دلیل موارد زیر افزایش می یابد، از جمله:
- از دست دادن استروژن
- افزایش فشار خون
- کاهش فعالیت بدنی
- برخی از عادات سبک زندگی از گذشته شما (مانند سیگار کشیدن یا مصرف زیاد الکل).
آیا هورمون درمانی به جلوگیری از خطرات درازمدت یائسگی کمک میکند؟
مزایا و خطرات هورمون درمانی بسته به سن و سابقه سلامتی شما متفاوت است. به طور کلی، افراد جوان در دهه 50 زندگی خود در مقایسه با افرادی که در 60 سالگی یائسه هستند، از مزایای هورمون درمانی بیشتری بهرهمند میشوند. افرادی که دچار یائسگی زودرس میشوند اغلب تا سن 50 سالگی هورمون درمانی دریافت میکنند تا در سالهای آینده میزان کاهش استروژن را جبران کنند.
در این مقاله به موضوع اینکه یائسگی چیست و روشهای کنترل علائم آن پرداختیم. در صورتی که در شرف یائسگی هستید یا علائم آن کیفیت زندگیتان را تحت تاثیر قرار داده است، مشاوره پزشکی زنان برایتان سودمند خواهد بود. در پلتفرم مشاوره آنلاین پزشکی تلفن خونه شما میتوانید به صورتی تلفنی با متخصصین زنان در ارتباط باشید.
