علت نفخ شکم چیست و چگونه درمان می شود؟

نفخ شکم، تجمع گاز در دستگاه گوارش است که می تواند منجر به ناراحتی شکمی شود. اکثر مردم نفخ شکم را تجربه می کنند. نفخ بیش از حد می تواند باعث ناراحتی و درد شکم شود که اغلب به دلیل خوردن غذاهای خاص رخ می دهد، اما می تواند نشانه یک بیماری جدی تر نیز باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا علت نفخ شکم و راه های پیشگیری و درمان نفخ و گاز معده را بررسی نماییم.

نفخ شکم چیست

نفخ یک فرآیند طبیعی و یک اصطلاح پزشکی برای خروج گاز از دستگاه گوارش از طریق مقعد است و زمانی اتفاق می افتد که گاز  داخل دستگاه گوارش جمع می شود. هنگامی که بدن شما غذا را تجزیه می کند، گاز در دستگاه گوارش جمع می شود. گاز معمولاً از اکسیژن، نیتروژن، هیدروژن، دی اکسید کربن و گاهی متان تشکیل شده است. طبق اعلام موسسه ملی بهداشت، برخی از شرایط مانند سندرم روده تحریک پذیر، بیماری سلیاک و گاستروپارزی می توانند باعث نفخ بیش از حد شوند. همچنین اگر غذاهای خاصی بخورید، ممکن است دچار نفخ شکم بیشتری شوید.

در برخی موارد، نفخ و گاز شکم می تواند باعث درد شود و ناراحت کننده باشد و فعالیت های روزانه شما را تحت تاثیر قرار دهد. تنظیم رژیم غذایی، مصرف داروها و ورزش ممکن است به کاهش ناراحتی نفخ کمک کند.

علت نفخ شکم

گاز در شکم به دو صورت عمده جمع می شود. اول اینکه بلعیدن هوا (آئروفاژی) در حین غذا خوردن یا نوشیدن می تواند باعث جمع شدن اکسیژن و نیتروژن در دستگاه گوارش شود. دوم، وقتی بدن شما غذا را تجزیه می کند، گازهایی مانند هیدروژن، متان و دی اکسید کربن در دستگاه گوارش جمع می شوند که هر دوی این موارد، علت نفخ شکم می باشند. در ادامه علل نفخ شکم را بیشتر شرح می دهیم:

بلعیدن هوا

بلعیدن هوا در طول روز، به طور معمول در حین خوردن و آشامیدن، طبیعی است و در طول روز شما مقدار کمی هوا را بدون آنکه بدانید، می بلعید. اگر مرتباً هوای بیشتری می بلعید، احتمالا متوجه نفخ بیش از حد و همچنین آروغ زدن می شوید. دلایلی که ممکن است بخاطر آنها بیش از حد معمول هوا را ببلعید، عبارتند از:

• خوردن آدامس
• سیگار کشیدن
• مکیدن مداوم اشیایی مانند سر قلم
• نوشیدن نوشابه های گازدار
• خوردن یا نوشیدن خیلی سریع

انتخاب های غذایی

غذاهایی که می خورید، می تواند منجر به نفخ بیش از حد شود. به عنوان مثال، کربوهیدرات ها باعث ایجاد گاز می شوند. پروتئین ها و چربی ها نسبت به کربوهیدرات ها گاز کمتری ایجاد می کنند. با این حال، برخی از پروتئین ها می توانند باعث شوند که گاز بوی قوی تری داشته باشد. برخی از غذاهایی که گاز و نفخ شکم را افزایش می دهند، عبارتند از:

• لوبیا
• کلم
• کلم بروکلی
• کلم بروکسل
• غلات کامل
• مارچوبه
• شیر
• محصولات لبنی
• پیازها
• گلابی
• کنگر فرنگی
• گندم
• سبوس جو دوسر
• نخود فرنگی
• سیب زمینی
• ذرت
• کشمش
• عدس
• آلو
• سیب
• غذاهای سرشار از فروکتوز یا سوربیتول، مانند آب میوه ها و آب نبات های بدون قند
• غذاهای فراوری شده

هضم این غذاها ممکن است مدت زیادی طول بکشد که منجر به بوی نامطبوع مرتبط با نفخ می شود. همچنین، برخی از مواد غذایی وجود دارند که بدن نمی تواند به طور کامل جذب کند. این بدان معنی است که آنها از روده کوچک به روده بزرگ منتقل می شوند، بدون اینکه ابتدا به طور کامل هضم شوند. روده بزرگ حاوی مقدار زیادی باکتری است که غذا را تجزیه می کند و در حین انجام این کار گازهایی آزاد می کند و تجمع این گاز باعث نفخ شکم می شود.

شرایط زمینه ای

اگر رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات یا قند نیست و هوای بیش از حد را نمی بلعید، نفخ بیش از حد شما ممکن است ناشی از یک بیماری باشد. شرایطی که می تواند باعث ایجاد نفخ شود، از مشکلات سلامتی موقت تا بیماری های گوارشی را شامل می شود. برخی از این شرایط عبارتند از:

• یبوست
• گاستروانتریت
• عدم تحمل غذایی، مانند عدم تحمل لاکتوز
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• بیماری کرون
• بیماری سلیاک
• دیابت
• اختلالات اشتها
• کولیت زخمی
• سندرم دامپینگ
• بیماری ریفلاکس معده (GERD)
• پانکراتیت خود ایمنی
• زخم معده

روش های خانگی برای درمان نفخ شکم

اگر نفخ شکم به حدی باشد که موجب دردهای شدید و غیرقابل تحمل شود، لازم است برای درمان آن حتما با متخصص گوارش یا متخصص داخلی مشورت نمایید، اما در برخی شرایط که نفخ موقت است و به طور خفیف در افراد ایجاد می شود ممکن است بتوان با ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی و تنظیم رژیم غذایی گاز اضافی را از بین ببرید و نفخ را کاهش دهید. درمان های خانگی برای نفخ شکم عبارتند از:

یادداشت وعده های غذایی روزانه: این کار به شما کمک می کند بفهمید کدام غذاها باعث افزایش گاز در بدن شما می شوند. پس از شناسایی برخی از غذاهایی که باعث نفخ بیش از حد شما می شوند، می توانید سعی کنید کمتر از آنها بخورید یا به طور کلی از آنها اجتناب کنید.

تنظیم رژیم غذایی: اگر رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات است که هضم آنها دشوار می باشد، سعی کنید آنها را با کربوهیدرات های زود هضم جایگزین کنید. کربوهیدرات ‌هایی که هضم آسان ‌تری دارند، مانند برنج و موز، جایگزین‌ هایی هستند که ممکن است نفخ را کاهش دهند.

خوردن وعده های غذایی کوچکتر و بیشتر: خوردن حدود پنج تا شش وعده غذایی کوچک در روز به جای سه وعده بزرگتر ممکن است برای سیستم گوارش شما آسان تر باشد و کمتر دچار نفخ شکم شوید.

تلاش برای بلعیدن هوای کمتر: از انجام هر کاری که ممکن است باعث افزایش میزان هوایی شود که می بلعید، خودداری کنید.

نوشیدن آب زیاد: هیدراته ماندن می تواند به شما در جلوگیری از یبوست که باعث ایجاد نفخ و گاز می شود، کمک کند.

ورزش منظم: ورزش به بهبود هضم کمک می کند و می تواند از نفخ شکم جلوگیری کند.

مصرف پروبیوتیک ها: پروبیوتیک ها مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم ممکن است هضم منظم را تقویت کنند که می تواند به کاهش نفخ کمک کند. اینها را می توان در مکمل های بدون نسخه و غذاهای تخمیر شده مانند کلم ترش و ماست یافت.

مصرف زنجبیل: زنجبیل برای تقویت هضم شناخته شده است و بهبود هضم ممکن است به کاهش نفخ و باد معده کمک کند.

روش های درمان نفخ شکم

بسته به علت مشکل، می توان از داروها نیز برای درمان نفخ شکم استفاده کرد. گزینه های درمانی عبارتند از:

داروهای بدون نسخه: داروخانه ها داروهای مختلفی مانند بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو بیسمول) و سایمتیکون (گاز ایکس، فازیم) را ارائه می دهند که می توانند به تسکین نفخ معده کمک کنند.

داروهای تجویزی: برخی از داروهای تجویزی می ‌توانند شرایط زمینه ‌ای مانند IBS یا رشد بیش از حد باکتری‌ های روده کوچک که باعث ایجاد نفخ و باد معده می ‌شوند را هدف قرار دهند. درمان این بیماری به نوبه خود ممکن است نفخ را کاهش دهد.

مکمل ها: اگر عدم تحمل لاکتوز دارید، مصرف لاکتاز ممکن است به کاهش نفخ هنگام مصرف محصولات لبنی کمک کند. مکمل دیگر، آلفا گالاکتوزیداز نیز می تواند به بدن در تجزیه حبوبات و سبزیجات کمک کند تا گاز را کاهش دهد.

لازم به ذکر است قبل از افزودن هر گونه دارو یا مکمل به رژیم غذایی خود، با یک متخصص گوارش یا متخصص داخلی مشورت کنید تا مطمئن شوید که آنها برای شما بی خطر هستند.

راه های پیشگیری از نفخ شکم

نفخ شکم و گاز بخشی طبیعی از زندگی و محصول جانبی یک سیستم گوارشی سالم است. گاز در بدن شما باید خارج شود، در غیر این صورت مانند یک بادکنک بیش از حد پر می شوید. اگر در زندگی خود برخی از نکات را رعایت کنید و به آن توجه نمایید، می توان تا حد قابل توجهی به کمک آنها نفخ شکم را کاهش داد. راه های پیشگیری از نفخ شکم عبارتند از:

• آهسته تر و آگاهانه غذا بخورید.
• از جویدن آدامس خودداری کنید.
• مصرف غذاهای گازدار را کاهش دهید.
• از نوشابه، آبجو و سایر نوشابه های گازدار خودداری کنید.
• مکمل های آنزیمی را امتحان کنید.
• پروبیوتیک ها را امتحان کنید.
• از کشیدن سیگاری خودداری نمایید.
• یبوست خود را درمان کنید.
• فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.

چه زمانی نفخ شکم خطرناک است؟

نفخ شدید و مداوم می تواند بر سلامت جسمانی شما تأثیر بگذارد. ممکن است باعث درد، گرفتگی شکم و سایر علائم ناراحت کننده شود. همچنین گاز و نفخ شکم نیز می تواند برای سلامت روان شما عوارض ایجاد کند. ممکن است مقابله با نفخ شکم مکرر، به خصوص در موقعیت های اجتماعی، استرس زا یا خجالت آور باشد. با این حال، تسکین نفخ شکم با داروهای خانگی، داروهای شیمیایی یا هر دو می تواند به کاهش احتمال عوارض کمک کند. راهبردهای مختلف را امتحان کنید تا ببینید کدام یک برای شما بهتر عمل می کنند و اگر نفخ شکم باعث ایجاد عوارض شدیدتری در زندگی شما می شود، لازم است با یک متخصص گوارش یا متخصص داخلی مشورت کنید.

اگر نفخ شدید دارید، یا اگر علائم زیر را همراه با باد شکم تجربه کردید، ممکن است نفخ شکم برای شما خطرناک باشد و لازم است حتما برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید:

• شکم متورم
• درد شکم
• گازی که پایدار و شدید است.
• استفراغ
• اسهال
• یبوست
• کاهش وزن ناخواسته
• سوزش سردل
• خون در مدفوع

سخن پایانی

همانطور که گفتیم دلایل مختلفی نظیر بلعیدن هوا، انتخاب های غذایی، شرایط زمینه ای و … برای ایجاد نفخ شکم وجود دارد. گاهی نفخ شکم در حد خفیف است و به طور موقت در افراد ایجاد می شود که در این شرایط می توان آن را با روش های ساده و خانگی درمان کرد، اما در برخی افراد این نفخ شکم شدید بوده و با ناراحتی و درد همراه است که در این شرایط باید فرد به متخصص گوارش یا متخصص داخلی مراجعه نماید. سایت تلفن خونه این امکان را برای بیماران فراهم آورده تا بتوانند با کمترین هزینه و در سریع ترین زمان ممکن با متخصصان این حوزه مشورت نمایند.