پیش از آنکه در رابطه با طریقه مصرف قرص متوتروکسات صحبت کنیم، بهتر است بدانید که متوترکسات چیست. این دارو از دسته داروهای آنتی متابولیت است. آرتریت روماتوئید را با کاهش فعالیت سیستم ایمنی شما درمان میکند، پسوریازیس را با کند کردن رشد سلول های پوست درمان میکند و با کند کردن رشد سلول‌های سرطانی سرطان را درمان میکند.
در نتیجه متوترکسات دارویی است که روی درمان التهاب بدن اثر می‌گذارد، اما روی درد مؤثر نیست. البته منشأ درد التهاب است. متوترکسات با تأثیر بر منبع مشکل یعنی التهاب سروکار دارد. با کاهش این فرآیند التهابی، به‌کاهش درد به روشی مستقیم‌تر، مؤثرتر و طولانی‌تر کمک می‌کنید. متوترکسات پیشرفت التهاب را کند میکند، بنابراین تخریب مفاصل را کاهش می‌دهد. در این مقاله در مورد بهترین زمان مصرف قرص متوتروکسات و طریقه مصرف آن توضیح می‌دهیم.
پیش از مصرف متوتروکسات به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
- از نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید.
- این دارو می‌تواند شما را نسبت به نور خورشید حساس‌تر کند. ترجیحاً از برخورد مستقیم با آفتاب دور بمانید. اگر نمی‌توانید از قرار گرفتن در معرض نور خورشید اجتناب کنید، لباسی بپوشید که به‌صورت محافظ پوست عمل کند و از کرم ضدآفتاب استفاده کنید. همچنین در این دوران از رفتن به سولاریوم برای برنزه کردن پوست خود اجتناب کنید.
- ممکن است در حین مصرف این دارو نیاز به‌انجام آزمایش خون داشته باشید.
- اگر تب، لرز، گلو درد یا سایر علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا داشتید، با پزشک تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کند. به‌هیچ‌وجه بدون اطلاع پزشک دارویی مصرف نکنید. این دارو توانایی بدن شما برای مبارزه با عفونت‌ها را کاهش می‌دهد. سعی کنید از قرار گرفتن در کنار افراد بیمار خودداری کنید.
- این دارو ممکن است خطر کبودی یا خون‌ریزی را افزایش دهد. در صورت مشاهده هرگونه خون‌ریزی غیرعادی با پزشک تماس بگیرید.
- در هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن یا استفاده از خلال دندان مراقب باشید، زیرا ممکن است عفونت یا خون‌ریزی به‌راحتی به بدن شما انتقال یابد. اگر کاری مربوط به دندان‌پزشکی انجام داده‌اید، به دندان‌پزشک خود بگویید که چه دارویی دریافت می‌کنید.
- اگر دچار اسهال، تهوع و استفراغ شدید یا اگر زیاد عرق می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید. از دست دادن بیش از حد مایعات بدن می‌تواند مصرف این دارو را برای شما خطرناک کند.
- با پزشک خود در مورد خطر ابتلا به سرطان صحبت کنید. در صورت مصرف این دارو ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به‌انواع خاصی از سرطان باشید.
- در صورتی که این دارو را مصرف می‌کنید، تا 6 ماه پس از قطع آن باردار نشوید. اگر خانم‌ها می‌خواهند باردار شوند یا فکر می‌کنند که ممکن است باردار باشند، باید به پزشک زنان اطلاع دهند. مردان نباید در حین مصرف این دارو و تا 3 ماه پس از قطع آن، صاحب فرزند شوند. احتمال آسیب جدی به جنین در این هنگام وجود دارد. برای اطلاعات بیشتر با یک پزشک متخصص صحبت کنید. همچنین در حین مصرف این دارو یا تا یک هفته پس از قطع آن، به نوزاد شیر ندهید.
- این دارو ممکن است باردار شدن یا شرایط داشتن فرزند را دشوارتر کند. اگر در مورد باروری خود نگران هستید، با یک متخصص زنان در ارتباط باشید.
- پیش از هرگونه واکسیناسیون با پزشک خود مشورت کنید. اگر دوزهای بالاتر مصرف می‌کنید، باید از واکسن‌های نوع ویروس زنده اجتناب کنید.
بهترین نحوه مصرف قرص متوتروکسات
این دارو را به صورت خوراکی و با یک لیوان آب مصرف کنید. به دستورالعمل‌های روی برچسب نسخه توجه کنید. دارو را در فواصل منظم مصرف کنید و بیشتر از آنچه که گفته شده مصرف نکنید. مصرف متوتروکسات را بدون دستور پزشک قطع نکنید.
اطمینان حاصل کنید که می‌دانید چرا این دارو را مصرف می‌کنید و چقدر باید آن را بخورید. اگر این دارو برای شرایطی غیر از سرطان، مثل آرتروز یا پسوریازیس، تجویز شده باشد، باید به صورت هفتگی و نه روزانه مصرف شود. مصرف این دارو بیشتر از مقدار تجویز شده می‌تواند عوارض جانبی جدی، حتی مرگ، به همراه داشته باشد.
با تیم درمانی و دکتر متخصص درباره نحوه ایمن نگهداری و دور انداختن این دارو صحبت کنید. ممکن است به احتیاط‌های خاصی نیاز داشته باشید. در مورد استفاده از این دارو در کودکان با متخصص اطفال مشورت کنید. در حالی که ممکن است این دارو برای شرایط خاصی تجویز شود، احتیاط‌ها الزامی است. اگر فکر می‌کنید بیش از حد از این دارو مصرف کرده‌اید، فوراً با ارژانس تماس بگیرید.از به اشتراک گذاری این دارو حتی با وجود علائم مشابه با دیگران خودداری کنید
عوارض متوترکسات چیست؟ آیا موهایم می‌ریزد؟
واکنش افراد به متوترکسات متفاوت است؛ اما باید بدانید که بیشتر عوارض جانبی خفیف و قابل کنترل هستند.
شایع‌ترین عوارض جانبی، خستگی است که یک یا دو روز پس از مصرف متوترکسات احساس می‌شود. به‌همین دلیل است که پیشنهاد می‌شود آن را در شب مصرف کنید. همچنین مشکلات گوارشی ممکن در شما نمایان شود. ممکن است مدفوع شما شل باشد، یا ممکن است یک یا دو روز بعد، احساس تهوع داشته باشید. علاوه بر این نازک شدن و ریزش مو اتفاق می‌افتد. علامت زخم دهان ممکن است دیرتر اتفاق بیفتد و بهتر است بدانید که متوترکسات شما را به نور خورشید حساس میکند، بنابراین مراقب این موضوع به‌هنگام حضور در آفتاب باشید. به‌طور کلی همان‌طور که گفته شد، شایع‌ترین عوارض جانبی، خستگی و مشکلات گوارشی است.
آیا می‌توانم در حین مصرف متوترکسات باردار شوم یا شیر دهم؟
مطلقاً خیر. پزشکان هشدار می‌دهند که متوترکسات برای جنین سمی است و می‌تواند باعث جهش‌های مادرزادی شود. زنان باید 90 روز پس از قطع متوترکسات صبر کنند تا باردار شوند. مردان نیز باید قبل از اقدام به بارداری 90 روز صبر کنند؛ زیرا متوترکسات ممکن است بر اسپرم تأثیر بگذارد (چرخه تولید اسپرم 90 روزه است). تا زمانی که دارو به‌طور کامل از سیستم بدن شما خارج نشده است، از شیردهی خودداری کنید. برای اطلاعات بیشتر در مورد مدیریت بارداری با آرتریت روماتوئید، دستورالعمل‌های مربوط به برنامه‌ریزی برای حاملگی را بررسی کنید و از پزشک بخواهید که برای شما توضیح دهد.
آیا متوترکسات سیستم ایمنی بدن را ضعیف میکند؟
متوترکسات سیستم ایمنی را تضعیف میکند، اما تأثیر منفی آن به اندازه‌ای که برخی از داروهای دیگر آرتریت روماتوئید ایجاد می‌کنند، مخرب نیست. بنابراین مصرف متوترکسات به‌ندرت با افزایش خطر عفونت همراه است، مگر اینکه همزمان از داروهای دیگری، مانند گلوکوکورتیکوئیدها، داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (DMARDs) یا داروهای بیولوژیک نیز استفاده کنید.
پزشکان ممکن است به بیماران مبتلا به عفونت‌های شدید (مثلاً کسانی که به‌دلیل ذات‌الریه در بیمارستان بستری شده‌اند) توصیه کنند که پس از بهبودی، متوتروکسات مصرف کنید. همچنین می‌توانید آن را تا زمانی که عفونت‌های جزئی، مانند ویروس تنفسی فوقانی یا عفونت مجرای ادرار دارید نیز مصرف کنید؛ با این‌حال، اگر عفونتی دارید که بعد از چند روز بهبود نیافت، باید به روماتولوژیست خود اطلاع دهید تا مطمئن شوید که این عارضه به چیز جدی‌تری تبدیل نمی‌شود.
آیا متوترکسات یک داروی سرطان است؟
از نظر داروشناسی، متوترکسات یک دارو برای درمان سرطان می‌باشد و برای درمان انواع مختلف سرطان از جمله سرطان سینه استفاده می‌شود. این موضوع به این دلیل است که متوترکسات به سلول‌های دارای تقسیم سریع که شامل سلول‌های سرطانی نیز می‌شود، حمله میکند؛ اما بیماران سرطانی، دوزهای بسیار بالاتری از متوترکسات را برای مدت زمان کوتاه‌تری نسبت به بیماران آرتریت روماتوئید مصرف می‌کنند. دوزهای درمان سرطان در واقع تقریباً 50 برابر بیشتر هستند.
برای بیماران آرتریت روماتوئید، متوترکسات به‌روشی کاملاً متفاوت استفاده می‌شود. در این دوزهای بسیار پایین، متوترکسات تأثیر کاملاً متفاوتی بر بدن دارد. در این زمان، این دارو یک عامل اصلاح‌کننده بیماری است که التهاب را کاهش می‌دهد. می‌توان گفت، این تفاوت بین شنا کردن در استخر و نوشیدن یک لیوان آب است که هر دو از آب استفاده می‌کنند، اما تأثیر متفاوتی دارند.
متوتروکسات برای درمان روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید (RA) شامل فعالیت خود ایمنی علیه پوشش مفاصل شما (سینوویوم) است. معمولاً به دست‌ها، مچ دست و زانو ضربه می‌زند، اما می‌تواند هر مفصلی را هدف قرار دهد. برخی از افراد مبتلا به RA به بیماری سیستمیک مبتلا می‌شوند، به این معنی که سیستم ایمنی بدن، اندام‌ها یا سیستم‌هایی را در سراسر بدن هدف قرار می‌دهد. هدف‌های رایج، چشم‌ها، قلب و ریه‌ها هستند. فرم خوراکی (قرص) متوترکسات معمولاً برای درمان این بیماری تجویز می‌شود. اگر در بلعیدن قرص‌ها مشکل داشته باشید، ممکن است از فرم تزریقی آن استفاده شود.
چه مدت طول می‌کشد تا متوترکسات تأثیر بگذارد؟
باید بدانید که تأثیر این دارو آنی نیست. بسیاری از بیماران آرتریت روماتوئید بعد از شش تا هشت هفته با متوترکسات بهبود علائم را تجربه خواهند کرد؛ اما ممکن است تا شش ماه نیز طول بکشد تا شما به مزایای کامل مصرف این دارو برسید. اگر علائم ناتوان‌کننده آرتریت روماتوئید در شما زیاد است، پزشک ممکن است، کورتیکواستروئیدها را به‌عنوان یک درمان کوتاه مدت برای کاهش علائم این بیماری همزمان با مصرف متوترکسات، تجویز کند.
چه آزمایشاتی در طول مصرف متوترکسات باید انجام شود؟
در حالی که متوترکسات مصرف می‌کنید، باید آزمایش‌های دوره‌ای آزمایشگاهی برای نظارت بر تأثیر این دارو و عوارض آن بر بدن خود داشته باشید:
- شمارش سلول‌های خونی
- آنزیم‌های کبدی
- عملکرد کلیه
اگر نتایج آزمایش شما بدتر شود، پزشک شما ممکن است داروهای دیگری را برای شما تجویز کند.
عوارض جانبی متوترکسات چیست؟
عوارض قرص متوترکسات بستگی به میزان دوز مصرفی و شرایط بیمار دارد. با این‌حال، شایع‌ترین عوارض جانبی متوترکسات، عبارتند از:
- حالت تهوع
- سردرد
- سرگیجه
- خستگی
- تاری دید
برای جلوگیری از حالت تهوع، ممکن است به شما توصیه شود که دوز دارو را در طول روز تقسیم کنید (اما همه قرص‌ها همچنان در یک روز مصرف می‌شوند). همچنین ممکن است پزشک شما را به‌نوع تزریق زیرجلدی (زیر پوستی) این دارو سوق دهد.
هنگام مصرف متوتروکسات به چه مواردی باید توجه کنیم؟
- وجود بثورات جدی که می‌تواند منجر به عوارض بالقوه کشنده شود.
- افزایش خطر مرگ بافت نرم و استخوان در صورت استفاده همزمان با پرتودرمانی برای سرطان
- کم خونی، سرکوب مغز استخوان، عفونت و اختلالات خونی
- افزایش خطر کم آبی بدن، به‌ویژه با آسیب کلیه یا استفاده با داروهای کلیوی
- سندرم لیز تومور (بخش‌هایی از تومور وارد جریان خون می شود) که می‌تواند باعث آسیب اندام شود.
- سرطان جدید، به‌ویژه لنفوم یا سایر بیماری‌های لنفاوی
- مسمومیت مغزی که ممکن است پیش‌رونده، برگشت‌ناپذیر و کشنده باشد. احتمال تشنج در کودکان وجود دارد.
آیا متوترکسات باعث افزایش وزن می‌شود؟
متوترکسات یک نوع دارو به نام داروی تغییر دهنده بیماری روماتوئید (DMARD) است. DMARDها می‌توانند در برخی از افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید باعث افزایش وزن تدریجی و متوسط شوند. اما مطالعات نشان می‌دهند که داروهای دیگری که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می‌شوند، ممکن است باعث افزایش وزن بیشتری شوند. همچنین افزایش وزن بیشتر احتمال دارد افرادی را تحت تأثیر قرار دهد که قبل از شروع درمان دچار کاهش وزن (شاخص توده بدنی کمتر از ۱۸.۵) هستند
تداخلات دارویی متوترکسات چیست؟
خطر مسمومیت با متوترکسات اگر همراه با برخی از داروهای دیگر مصرف شود، بیشتر است، مانند:
- داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
- داروهای آنتی اسید
- آنتی بیوتیک
این تداخلات دارویی می‌تواند کشنده باشد. اطمینان حاصل کنید که پزشک و داروساز شما لیست کاملی از داروهای شما، چه با نسخه و چه بدون نسخه را در اختیاردارد.
واکنش آلرژیک به متوترکسات
اگر در حین مصرف متوترکسات علائمی از واکنش آلرژیک داشتید، به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی مراجعه کنید. علائمی که باید به آن‌ها توجه کرد، عبارتند از:
- کهیر و سایر واکنش‌های پوستی
- دشواری در تنفس
- تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
در صورت بروز موارد زیر مصرف متوترکسات را متوقف کنید و با پزشک خود تماس بگیرید:
- سرفه خشک
- تنگی نفس
- اسهال
- استفراغ
- لکه‌های سفید یا زخم داخل دهان
- وجود خون در ادرار یا مدفوع شما
- افزایش وزن سریع
- کاهش تولید ادرار
- تشنج
- راش یا تاول
- لایه‌برداری پوست
- تب
- لرز
- علائم آنفولانزا
- ضعف
- سبکی سر
در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرمعمول دیگر، فوراً آن را با پزشک درمیان بگذارید.
نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر
در این مقاله، طریقه مصرف قرص متوتروکسات را بررسی کردیم و دانستیم که قرص متوتروکسات چیست. در صورت داشتن هرگونه سؤال در رابطه با مصرف این قرص، شما می‌توانید از مشاوره آنلاین پزشکی تلفن خونه بهره‌مند شوید و مشاوره با دکتر داخلی داشته باشید تا ارزیابی دقیقی از وضعیت شما انجام شود.
