آندومتریوز یک بیماری شایع و یک وضعیت دردناک است که میتواند زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار دهد. هنگامی که به اندومتریوز مبتلا هستید، بافتی شبیه به لایه داخلی رحم در سایر نقاط شکم و ناحیه لگن شما رشد میکند. اندومتریوز میتواند باعث قاعدگیهای دردناک و سنگین و همچنین مشکلات باروری شود.
آندومتر چیست؟
آندومتر پوشش داخلی رحم شماست. این بافت همان چیزی است که در طول دوره قاعدگی می ریزد. آندومتر را به عنوان لایههایی از بافت در نظر بگیرید که در امتداد پوشش داخلی رحم شما ایجاد میشود. وقتی پریود میشوید، این لایه‌ها از دیواره‌های رحم می‌افتند و بدنتان را ترک میکنند. اگر باردار شوید، آندومتر به حمایت از مراحل اولیه رشد کمک میکند .
هنگامی که شما آندومتریوز دارید، بافت مشابه آندومتر روی سایر اندامها یا ساختارها رشد میکند. این بافت میتواند در شکم، لگن یا حتی سینه شما رشد کند. این بافت از نظر هورمونی حساس است و میتواند در طول چرخه قاعدگی شما ملتهب شود. این نواحی از بافت آندومتر مانند میتوانند باعث کیست تخمدان، ضایعات سطحی، ندولهای عمیق تر، چسبندگی (بافتی که اندامهای شما را به هم متصل میکند) و بافت اسکار در بدن شما ایجاد کنند.
آندومتریوز در کجای بدن ایجاد میشود؟
مکانهایی که آندومتریوز در آنجا ممکن است ایجاد شود شامل:
· خارج و پشت رحم
· لولههای فالوپ
· تخمدانها
· واژن
· صفاق (پوشش داخلی شکم و لگن)
· مثانه و حالب
· رودهها
· دیافراگم (عضلهای در نزدیکی قفسه سینه که نقش مهمی در تنفس دارد)
چه کسانی ممکن است به اندومتریوز مبتلا شوند؟
آندومتریوز عارضه‌ای است که بیشتر افراد بین 25 تا 40 سال را تحت تاثیر قرار میدهد. همچنین ممکن است در سنین نوجوانی برای افراد جوان‌تر نیز اتفاق بیفتد. اگرچه برای بسیاری از افراد پس از یائسگی علائم آندومتریوز را کاهش مییابد، اما همچنان میتواند باعث ناراحتی و درد شود.
برخی از عوامل خطر آندومتریوز چیست؟
عواملی وجود دارند که میتوانند شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اندومتریوز قرار دهند. این عوامل میتواند شامل موارد زیر باشد:
· سابقه خانوادگی اندومتریوز
· سنی که برای اولین بار پریود میشوید. افرادی که قاعدگی را قبل از 11 سالگی شروع میکنند ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند.
· طول چرخه قاعدگی شما (زمان کوتاه‌تر بین قاعدگی‌ها) و مدت زمان جریان (تعداد روزهای خون ریزی).
· نقص در رحم یا لوله های فالوپ.
شایع ترین علائم آندومتریوز
علت ایجاد آندومتریوز ناشناخته است. هنگامی که به آندومتریوز مبتلا هستید، بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم در مکانهای نامناسبی رشد میکند. هنگامی که در مکانهایی مانند خارج رحم، لولههای فالوپ، تخمدانها، روده و داخل حفره لگن ایجاد میشود، میتواند علائم دردناکی ایجاد کند. این درد با افزایش التهاب و اغلب فیبروز و چسبندگی مرتبط است.
هنگامی که بافت آندومتر مانند، خارج از رحم شما رشد میکند، میتواند باعث ایجاد بافت اسکار (چسبندگی) شود. این بخش‌های بافت اسکار میتوانند اندامهای شما را به هم جوش دهند و اتصالاتی بین آن‌ها ایجاد کنند که معمولاً وجود ندارند. این موضوع میتواند منجر به ناراحتی و درد شود.
علائم اندومتریوز چیست؟
علائم زیادی با آندومتریوز مرتبط است. علامت اصلی درد است. این درد میتواند شدید یا خفیف باشد. معمولاً میتواند در شکم، ناحیه لگن و کمر احساس شود. اگرچه آندومتریوز یک بیماری شایع است، اما همه افراد علائم آن را تجربه نمیکنند. گاهی اوقات، ممکن است آندومتریوز داشته باشید و تا زمانی که در طی یک روش دیگر یا بررسی ناباروری مشخص نشود، از آن مطلع نباشید.
افرادی که علائم آندومتریوز را تجربه میکنند ممکن است موارد زیر را داشته باشند:
· دردهای قاعدگی بسیار دردناک
· درد شکم یا کمردرد در طول قاعدگی یا در بین قاعدگی
· درد هنگام رابطه جنسی
· خونریزی شدید در طول قاعدگی یا لکه بینی (خونریزی خفیف) بین پریودها
· ناباروری (مشکل باردار شدن)
· حرکات روده دردناک
هیچ ارتباطی بین علائم آندومتریوز و شدت بیماری وجود ندارد. برخی از افراد ممکن است لکههای آندومتریوز بسیار کمی داشته باشند و همچنان درد شدیدی را تجربه کنند. افراد دیگر ممکن است آندومتریوز شدید داشته باشند، اما درد زیادی را تجربه نکنند.
اولین علائم آندومتریوز چیست؟
بسیاری از افراد در طول دورههای آندومتریوز درد را تجربه میکنند. این درد اغلب در شکم، کمر و ناحیه لگن احساس میشود. پریودها همچنین میتوانند سنگین‌تر از معمول باشند و ممکن است بین سیکل‌ها لکه‌بینی (خونریزی خفیف) وجود داشته باشد.
آندومتریوز چگونه تشخیص داده می شود؟
در بسیاری از موارد، تشخیص آندومتریوز با علائم شما شروع میشود. قاعدگیهای دردناک و سنگین ممکن است باعث شود که به متخصص زنان مراجعه کنید. پزشک با پرسیدن سابقه پزشکی شخصی شما، در مورد بارداریهای قبلی و اینکه افراد دیگری در خانواده شما مبتلا به آندومتریوز هستند، شروع میکند. همچنین ممکن است معاینه لگن صورت بگیرد.
اگر پزشک به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد، احتمالاً تصویربرداری از لگن را با سونوگرافی انجام میدهد. بسته به علائم، نتایج معاینه فیزیکی و سونوگرافی، ممکن است MRI برای نقشه برداری بیشتر آندومتریوز نیز تجویز شود. لاپاراسکوپی ممکن است هم برای تشخیص قطعی و هم برای درمان پیشنهاد شود. این روش میتواند یک راه مفید برای تایید آندومتریوز باشد زیرا جراح شما که این روش را انجام میدهد، میتواند از یک دوربین کوچک (لاپاروسکوپ) برای مشاهده داخل بدن شما استفاده کند. ممکن است در طی این روش بیوپسی (نمونه بافت کوچک) گرفته شود. بیوپسی برای تایید تشخیص به آزمایشگاه ارسال میشود. گاهی اوقات به طور تصادفی وجود آندومتریوز را کشف میکنید. همه افرادی که آندومتریوز دارند علائمی را تجربه نمیکنند.
درمان آندومتریوز چیست؟
برای درمان آندومتریوز، پزشک با توجه به عوامل زیر، برنامه درمانی آندومتریوز را تعیین میکند:
· شدت آندومتریوز
· برنامههای بارداریهای آینده
· سن
· شدت علائم (اغلب درد).
در بسیاری از موارد، برنامه درمانی در درجه اول بر مدیریت درد و بهبود مشکلات باروری متمرکز است (اگر برای بارداری آینده برنامه ریزی میکنید). این کار را میتوان از طریق داروها و جراحی انجام داد. داروها اغلب برای کمک به کنترل علائم آندومتریوز استفاده میشوند. اینها میتواند شامل داروهای ضد درد و هورمون درمانی باشد.
گزینه های هورمونی برای سرکوب آندومتریوز میتواند شامل موارد زیر باشد:
· داروهای کنترل کننده بارداری: اشکال مختلفی از گزینههای سرکوب هورمونی وجود دارد، از جمله گزینههای ترکیبی با استفاده از استروژن و پروژسترون یا گزینههای فقط با پروژسترون. این داروها به اشکال مختلف از جمله قرصهای ضد بارداری خوراکی، پچ، حلقه واژینال، شات ضد بارداری، ایمپلنت Nexplanon یا IUD وجود دارند. این درمان هورمونی اغلب به افراد کمک میکند قاعدگیهای سبکتری داشته باشند. اما این روشها برای بیمارانی که اقدام به بارداری میکنند، گزینههای مناسبی نیستند.
· داروهای هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) : این دارو در واقع برای متوقف کردن هورمونهایی که باعث چرخه قاعدگی شما میشوند استفاده می شود. این روش اساساً سیستم تناسلی شما را به عنوان راهی برای تسکین درد در حالت تعلیق قرار میدهد. داروهای GnRH را میتوان به صورت قرص خوراکی (خوراکی)، تزریقی یا اسپری بینی مصرف کرد.
· دانازول (Danocrine®): این نوع دیگری از داروهای هورمونی است که تولید هورمونهایی را که باعث پریود شدن شما میشوند متوقف میکند. در حین مصرف این دارو برای علائم آندومتریوز، ممکن است گاه به گاه دوره قاعدگی داشته باشید، یا ممکن است به طور کامل متوقف شود.
با وجود تمام این داروها، توجه به این نکته مهم است که در صورت قطع مصرف دارو، علائم شما ممکن است عود کند. مصرف این داروها در دوران بارداری یا اگر به طور فعال در تلاش برای بارداری هستید، توصیه نمیشود. قبل از شروع، در مورد مزایا و معایب هر دارو با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
داروهای تسکین درد آندومتریوز می تواند شامل موارد زیر باشد:
· داروهای تسکین دهنده درد بدون نسخه
· داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
آیا برای درمان آندومتریوز جراحی لازم است؟
در برخی موارد، پزشک شما ممکن است جراحی را به عنوان راهی برای تایید و درمان آندومتریوز توصیه کند. یک عمل جراحی همیشه خطراتی دارد. با این حال، جراحی برای آندومتریوز میتواند یک روش موثر برای تسکین درد و در برخی موارد، بهبود باروری شما باشد.
آندومتریوز یک بیماری مزمن در نظر گرفته میشود. بسیاری از افراد پس از جراحی، کاهش درد مربوط به آندومتریوز را تجربه میکنند، اما علائم ممکن است در عرض چند سال عود کنند. شدت آندومتریوز شما میتواند در بازگشت سریع آن پس از جراحی نقش داشته باشد. پزشکان ممکن است ترکیب یک روش جراحی با داروها را برای بهترین نتیجه پیشنهاد دهد. همچنین ممکن است، فیزیوتراپی کف لگن را با یا بدون دارو برای درد عصب مرکزی توصیه کند.
گزینه های جراحی برای درمان اندومتریوز عبارتند از:
· لاپاراسکوپی: در این روش، جراح شما یک برش بسیار کوچک در شکم شما ایجاد میکند (کمتر از 1 سانتی متر) و یک ابزار لوله مانند نازک به نام لاپاراسکوپ را در بدن شما قرار میدهد. از این ابزار میتوان برای دیدن داخل بدن و شناسایی آندومتریوز با دوربینی با کیفیت بالا استفاده کرد. سپس میتوان از ابزارهای 5 میلی متری اضافی برای برداشتن و برداشتن ضایعات استفاده کرد.
· هیسترکتومی: در موارد شدید، در صورت داشتن سایر شرایط رحمی مانند آدنومیوز و تمایل شما برای باروری در آینده، جراح شما ممکن است بر اساس میزان آندومتریوز و بافت اسکار موجود، برداشتن رحم را پیشنهاد دهد. اگر هیسترکتومی انجام میدهید، مناطق آندومتریوز همچنان باید برداشته شوند تا تسکین درد شما بهینه شود.
اگر آندومتریوز دارید و در تلاش برای بارداری هستید، لقاح آزمایشگاهی (IVF) ممکن است به شما در رسیدن به این هدف کمک کند.
زنان، زایمان و نازایی
آیا میتوان از اندومتریوز پیشگیری کرد؟
آندومتریوز وضعیتی نیست که بتوانید لزوماً از آن پیشگیری کنید. عوامل خاصی وجود دارد که میتواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد، اما در برخی موارد، ممکن است همچنان به آندومتریوز مبتلا باشید. ممکن است یک دلیل ژنتیکی وجود داشته باشد که برخی افراد به آندومتریوز مبتلا میشوند. اگر سایر افراد خانواده شما (مادر یا مادربزرگ) به آندومتریوز تشخیص داده شدهاند، در مورد خطر ابتلا به این بیماری با پزشک صحبت کنید.
چند عاملی که میتواند خطر ابتلا به آندومتریوز را کاهش دهد عبارتند از:
· بارداری
· شیر دادن
· حفظ وزنی که برای شما مناسب است
· شروع قاعدگی در سنین بالاتر
آندومتریوز میتواند باعث شود که شما درد طولانی مدت (مزمن)، پریودهای سنگین و مشکلات باردار شدن را تجربه کنید. شما میتوانید این علائم را با همکاری یک متخصص زنان مدیریت کنید. اگر متوجه علائم آندومتریوز شدید یا دورههای غیرعادی یا دردناکی دارید، با پزشک صحبت کنید. گزینههای درمانی وجود دارد که میتواند به بهبود زندگی روزمره و مدیریت آندومتریوز در طولانی مدت کمک کند. در صورت داشتن هر گونه سوال و نیاز به مشورت شما میتوانید از طریق پلتفرم مشاوره آنلاین پزشکی تلفن خونه با متخصصین زنان در ارتباط باشید.
