درد شکم می‌تواند از عوارض شایع در دوران بارداری باشد که معمولاً برای مادران باردار نگران کننده است. بدن با رشد جنین تغییرات زیادی می‌کند و این موضوع می‌تواند در طول بارداری منجر به انواع مختلفی از درد و ناراحتی شود. در هنگام بارداری در سه ماهه اول، دوم و سوم، علت‌های مختلفی برای درد زیر شکم وجود دارد. ممکن است دلایل مختلفی برای توضیح درد شکم در بارداری وجود داشته باشد که بیشتر آنها بی‌خطر و کاملاً طبیعی هستند. اما باید دانست که درد شدید یا کرامپی که قطع نمی‌شود ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. در این مقاله به بررسی برخی از شایع‌ترین علل درد زیر شکم در حین بارداری، نحوه درمان آنها و زمان مناسب برای مراجعه به پزشک می‌پردازیم.
علت درد شکم در هر دوره از بارداری
علت درد شکم سه ماهه اول بارداری
در دوره‌ی اول بارداری، عوامل زیر ممکن است علت درد در ناحیه شکم در این مرحله باشند:
-
بارداری زودرس
در مراحل اولیه‌ی بارداری، بسیاری از زنان دردی شبیه به درد عادت ماهیانه یا درد‌های کرامپی (حالت انقباض و ممتد ماهیچه) را در پایین شکم خود تجربه می‌کنند. این یک اتفاق طبیعی است، زیرا تخمک در رحم استقرار می‌یابد.
-
بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم یک بیماری نادر اما تهدید کننده زندگی است. این اتفاق زمانی ایجاد می‌شود که تخمک خارج از رحم لانه گزینی کرده و رشد می‌کند و معمولاً در لوله‌های رحم این موضوع وقوع می‌یابد. با رشد تخمک توسعه یافته، ممکن است فشار زیادی به لوله‌ها وارد شده و منجر به پارگی آنها و باعث خونریزی داخلی به صورت جدی شود. علائم اولیه‌ی بارداری خارج از رحم شامل:
- درد ملایم در پایین شکم
- خونریزی واژینال
- درد در ناحیه پایین کمر
- درد و کرامپ ملایم در یک طرف شکم
این علائم ممکن است با رشد تخمک بدتر شوند. علائمی که نشان دهنده پارگی لوله رحم است شامل:
- درد ناگهانی و شدید در ناحیه شکم که از بین نمی‌رود
- درد در ناحیه شانه‌ها
- ضعف
- سرگیجه
- بیهوشی
پارگی لوله فولوپ یک اورژانس پزشکی است که نیاز به توجه فوری دارد. پزشکان به طور معمول از ترکیب دارو و جراحی برای درمان بارداری خارج از رحم استفاده می‌کنند. این درمان‌ها هدفشان فعال‌سازی بدن برای بازجذب تخمک و بازسازی لوله رحمی پاره شده است.
علت درد شکم در سه ماهه دوم بارداری
درد شکم در سه ماهه دوم بارداری که شدت آن کم باشد ممکن است به طور معمول به دلیل کشش عضلات و رباط‌ها باشد. در حین بارداری، عضلات و رباط‌هایی که از رحم پشتیبانی می‌کنند، هنگامی که شکم رشد می‌یابد، کشیده می‌شوند. زنان ممکن است درد کمی در سراسر شکم احساس کنند یا درد تیزی در یک طرف از شکم خود تجربه کنند. این درد ممکن است هنگام بلند شدن، برخاستن از رختخواب، حمام کردن یا سرفه تشدید شود.
علت درد شکم در سه ماهه سوم بارداری
-
انقباضات براکستون-هیکس
یکی از عوامل محتمل درد شکم در اواخر دوران بارداری، انقباضات براکستون-هیکس می‌باشد. انقباضات براکستون-هیکس بخشی از آمادگی بدن برای زایمان هستند و معمولاً در هفته‌های پیش از زایمان رخ می‌دهند. این انقباض‌ها به نرم‌تر و نازک‌تر شدن دهانه رحم کمک می‌کنند. بسیاری از زنان متوجه خواهند شد که میزان دردشان با رفتن برای پیاده‌روی یا تغییر وضعیت بدنشان کاهش می‌یابد.
-
زایمان زودرس
درد شکمی که وقتی شدت آن کمتر نمی‌شود و مادر باردار از شدت درد به خود می‌پیجد، ممکن است نشانه‌ای از زایمان زودرس باشد. این به معنی زایمان قبل از هفته 37 بارداری است. علائم و نشانه‌های زایمان زودرس شامل:
- درد یا فشار در پایین شکم
- درد کمر
- کرامپ‌ها و انقباضات شکمی
- اسهال
- تغییر در مقدار یا ساختار ترشحات واژینال که ممکن است آبکی، مخاطی یا خونی باشد
در صورتی که هر گونه علائم زایمان زودرس را زودتر از موعد تجربه کردید، باید بلافاصله به دکتر زنان تماس بگیرید زیرا ممکن است در اثر خون ریزی زیاد جان خود را از دست بدهید.
بیشتر بخوانید: تغذیه در بارداری
علل شایع درد شکم در دوران بارداری چیست؟
1. یبوست و نفخ
بعد از باردار شدن، سطح هورمون پروژسترون شما افزایش می‌یابد و به همین دلیل احساس نفخ می‌کنید. این اتفاق به دلیل کاهش سرعت حرکات روده شما رخ می‌دهد و باعث می‌شود که غذا با سرعت کمتری حرکت کند. عضلات روده‌ای با حرکت کمتر منجر به کاهش سرعت گوارش شما شده و در طول بارداری باعث تولید گاز اضافی و نفخ می‌شود.
2. تغییر اندازه رحم
این مورد یکی از دلایل روشن برای احساس کرامپ و فشار در منطقه پایین شکم است. پس از باردار شدن، اندازه رحم شروع به افزایش می‌کند و فضای کمتری برای اعضای دیگر ایجاد می‌کند. به این ترتیب، گسترش رحم باعث جابجایی اعضای دیگر داخل شکم شده و گاهی باعث ایجاد درد می‌شود.
3. درد لیگامان (رباط) گرد:
این نوع درد شکمی معمولاً از نوع تیز و با احساس سوزش است. شما حین جا به جایی و حرکت بیشتر آن را تجربه خواهید کرد. نوع درد ممکن است دردی خسته‌کننده و طولانی باشد. درد لیگامان (رباط) گرد به دلیل دو لیگامان بزرگ است که شکم و رحم شما را به هم متصل می‌کنند. با افزایش اندازه رحم در طول بارداری، این لیگامان‌ها کشیده می‌شوند و باعث درد پایین شکم می‌شوند که این بی‌خطر است.
4. وجود ویروس و مسمومیت معده:
مسمومست معده و ویروس‌ها ممکن است در هفته‌های اولیه بارداری با تهوع عادی صبحگاهی شما اشتباه گرفته شوند. باید بدانید که بدن شما سیستم دفاعی قوی دارد که از شما و نوزادتان نگهداری می‌کند. با ابتلا به ویروس شما ممکن است به دلیل تب خفیف، اسپاسم و اسهال، بدحالی و خستگی را تجربه کنید. باید بدانید که این موضوع برای کودکتان بی خطر است اما برای درمان هرچه سریع‌تر باید به پزشک مراجعه کنید.
5. فیبروئید‌ها:
فیبروئید‌ها می‌توانند به عنوان توده‌هایی غیر سرطانی در رحم شما رشد کنند. هنگام باردار شدن، شما ممکن است در دومین و سومین سه ماهه بارداری احساس درد کنید. این علامت رایج‌ترین نشانه وجود فیبروئید است و چیزی نیست که نگران آن باشید. اگر فیبروئید‌ها بزرگ باشند، شما احساس اسپاسم و ناراحتی خواهید کرد زیرا آنها در حین بارداری مشکلات مختلفی را برای شما ایجاد می‌شوند.
بیشتر بخوانید: رژیم غذایی گیاه خواری
6. سنگ‌کلیه:
سنگ کلیه توده‌های کوچک و سختی بوده که در کلیه تشکیل می‌شوند و بسیار دردآور هستند. این مورد بیشتر در دومین یا سومین سه ماهه بارداری رخ می‌دهند و باعث درد شکم در ناحبه بالایی یا درد در ناحیه پهلو می‌شوند. این درد ممکن است به ناحیه لگن یا پایین شکم انتشار یابد و علائم رایج آن ممکن است شامل تب، تکرر ادرار و استفراغ باشد. سنگ‌کلیه به کودک در حال رشد شما آسیبی نمی‌رساند. با این حال برای رفع درد و نگرانی حتما با پزشک مشورت داشته باشید.
7. حساسیت‌های غذایی:
بارداری می‌تواند حساسیت‌های شما نسبت به غذاها را تغییر دهد و واکنش‌های حساسیتی خود را نسبت به برخی از غذاها ایجاد کند. برخی از زنان در این دوران حساسیت‌هایی غذاییشان کمتر می‌شود و برای برخی دیگر، ممکن است بدتر شوند. این موضوع ممکن است منجر به درد و نفخ معده و دل درد و پس از آن اسهال شود. اگر این وضعیت برای مدت طولانی ادامه داشت، باید با پزشک صحبت کنید زیرا ممکن است که نوزاد در این حالت به درستی تمام مواد مغذی را دریافت نکند.
8. پره‌اکلامپسی:
یکی از عوارض بارداری می‌تواند پره اکلامپسی باشد. در این وضعیت، بارداری شما با فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار پس از 20 هفته بارداری نشان داده می‌شود. درد در بخش بالای شکم و در سمت راست ممکن است برخی از علائم آن باشد. شما احساس درد و کرامپ به دلیل علائمی مانند تهوع، استفراغ و فشار اضافه بر روی شکم خواهید کرد. حتما در این شرایط به پزشک مراجعه کنید و دستورات آنها را دنبال کنید زیرا با پیشرفت این بیماری خطرات جدی
9. عفونت مجاری ادراری (UTI):
این مورد در صورتی که چشم پوشی شود و درمان نشود، ممکن است منجر به ایجاد برخی عوارض شود. اگر احساس سرفه، تب، عرق و تهوع کرده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید زیرا این مورد ممکن است به معنای گسترش عفونت به کلیه‌های شما باشد. علائم عفونت مجاری ادراری معمولاً با درد، ناراحتی و سوزش هنگام ادرار کردن نشان داده می‌شود و ممکن است باعث ایجاد درد در پایین شکم شود.
درمان درد شکم در دوران بارداری
درد معده خفیف در طول بارداری معمولا به تنهایی رفع می‌شود. عفونت‌های مجاری ادراری، بارداری خارج از رحم و زایمان زودرس همگی نیازمند مراقبت پزشکی هستند. بعضی از درمان‌های خانگی که به بهبود درد شما کمک می‌کند شامل موارد زیر است:
- استراحت
- استفاده از پتوی گرم
- استفاده از کمپرس سرد
- ماساژ دادن شکم
- تکنیک‌های مراقبه و مدیتیشن
- ورزش
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در هر زمانی که هر یک از عللائم زیر را داشتید باید به پزشک مراجعه کنید:
- علائم عفونت مجاری ادراری
- درد شدید
- دردی که بیش از چند ساعت ادامه داشته باشد
- خونریزی واژینال
- تب
- احساس سرگیجه
- احساس خستگی و افسردگی
جمع بندی
تجربه درد شکم در بارداری امری معمول است. این درد معمولاً ملایم است و به تنهایی یا با داروهای بدون نیاز به نسخه، مانند استامینوفن، برطرف می‌شود. اگر درد شدید باشد و بیش از چند ساعت ادامه داشته باشد، ممکن است نشانه یک بیماری جدی باشد. در این موارد مشاوره با دکتر زنان بسیار کمک کننده خواهد بود. توجه داشته باشید که پیش از مصرف هر دارو و شروع درمان در دوران بارداری حتما با پزشک مشورت کنید.
