سنگ کلیه مشکل ادراری نسبتا رایجی است که حدود 1 نفر از هر 10 نفر را در طول عمرشان تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما سنگ کلیه در بارداری ممکن است چالش خاصی برای زنان باردار باشد؛ بنابراین روش‌های تشخیص و درمان آن در طول بارداری باید به درستی انجام شود. مهم است بدانید که بدون درمان، سنگ‌های کلیه می‌توانند منجر به زایمان زودرس شوند؛ درنتیجه ضروری است که هرچه سریع‌تر مدیریت شوند. بیشتر سنگ‌های کلیوی کوچک هستند و می‌توانند از دستگاه ادراری عبور کنند؛ اما سنگ‌های بزرگ‌تر نیاز به مداخله پزشکی دارند. در این مقاله به علت، علائم و روش‌های درمان سنگ کلیه در بارداری می‌پردازیم.
چرا زنان باردار بیشتر در معرض خطر سنگ کلیه هستند؟
خانم‌های باردار بیشتر به کم‌آبی حساس هستند. رشد جنین فشار زیادی را به مثانه خانم‌ها وارد می‌کند و نیاز به ادرارزدایی در آن‌ها را افزایش می‌دهد. درنتیجه خانم‌های باردار ممکن است به اندازه کافی مایعات مصرف نکنند و همین کم‌آبی می‌تواند منجر به ایجاد سنگ کلیه در آن‌ها شود. تغییراتی نیز در ترکیب ادرار در طول بارداری رخ می‌دهد. به‌طور مثال کلسیم در افراد باردار بیشتر دیده می‌شود و بیشتر سنگ‌های کلیه نیز از نوع کلسیمی هستند.
علاوه بر این تغییرات هورمونی در دوران بارداری باعث می‌شوند که پاکسازی ادرار از بدن دشوارتر شود. زنان باردار سطح بالاتری از هورمون پروژسترون دارند که به استاز ادرار (توقف یا کاهش جریان ادرار) کمک می‌کند. درنتیجه ترکیبات تشکیل‌‌دهنده سنگ کلیه فرصت بیشتری برای بلور شدن دارند و همین موضوع ریسک ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
زنان، زایمان و نازایی
چه عواملی باعث تشکیل سنگ‌های کلیه در دوران بارداری می‌شوند؟
دلایل متعددی می‌توانند منجر به تشکیل سنگ‌های کلیه شوند که از جمله آن‌ها می‌توانیم به عفونت‌های دستگاه ادراری، کمبود مصرف مایعات، تحریک روده، سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ‌های کلیه و وجود مقدار اضافی کلسیم در رژیم غذایی اشاره کنیم. بدن شما در طول دوران بارداری تغییرات گسترده‌ای می‌یابد که این موضوع در برخی از مادران باردار ممکن است باعث افزایش امکان ابتلا به سنگ‌های کلیه شود. احتمال بسیار زیادی برای تشکیل سنگ‌های کلیه در سه ماهه دوم یا سوم بارداری وجود دارد.
علائم سنگ‌های کلیه در طول بارداری
سنگ‌های کوچک کلیه اغلب علائم زیادی ایجاد نمی‌کنند؛ حتی در برخی موارد ممکن است بدون آنکه بدانید، سنگ کلیه به هنگام ادرار کردن از بدنتان خارج شود. این احتمال نیز وجود دارد که سنگ‌هایی که به سمت مثانه می‌روند یا در کلیه گیر می‌کنند، دردی نداشته باشند. حتی ممکن است که علائم و عوارض بارداری و داشتن سنگ کلیه مشابه هم به نظر بیایند. با این حال علائم عمومی سنگ کلیه در بارداری شامل موارد زیر هستند:
- احساس بی‌قراری مداوم و عدم توانایی در نشستن طولانی
- تجربه درد در زمان ادرار کردن (دیسوریا)
- درد ملایم مداوم در قسمت پایین کمر یا شکم
- تجربه درد شدید در شکم، پهلو و پشت که ممکن است برای دقایق یا حتی ساعت‌ها ادامه داشته باشد.
- مشاهده خون در ادرار که ناشی از صدمه دیدن مجاری ادراری یا کلیه شما بر اثر سنگ‌هاست.
توجه داشته باشید که اگر سنگ کلیه باعث ایجاد عفونت شود، ممکن است علائم و نگرانی‌های دیگری را ایجاد کند. در دوره‌های دوم یا سوم بارداری، احتمال زیادی برای تشکیل سنگ‌های کلیه وجود دارد.
سنگ کلیه ممکن است درد شدیدی ایجاد کند که در این صورت توصیه شده است که درمان پزشکی سریع‌تر آغاز شود. علاوه به بر این سنگ کلیه در طول بارداری (به‌ویژه در سه ماهه سوم) می‌تواند باعث آغاز فرایند زایمان شود. بنابراین در صورت داشتن علائم سنگ کلیه بهتر است به پزشک مراجعه کنید. این علائم شامل موارد زیر هستند:
درد شدید شکم و پهلو
یکی از شایع‌ترین علائم سنگ کلیه، احساس درد شدید در ناحیه شکم و پهلوهاست. اگر سنگ در کلیه شما وجود داشته باشد، درد را در ناحیه پشت و زیر قفسه سینه خود تجربه خواهید کرد. وقتی سنگ به مجاری ادراری منتقل شود، در پهلو یا نزدیک اندام تناسلی یا حتی در ناحیه ران درد خواهید داشت. علاوه بر این ممکن است درد را در پایین شکم خود احساس کنید.
درد هنگام ادرار کردن
اگر سنگ به سمت پایین‌تر از حالب حرکت کند، ممکن است در هنگام ادرار کردن درد شدیدی را تجربه کنید.
وجود خون در ادرار
وقتی سنگ‌های کلیه به‌صورت بی‌قاعده حرکت می‌کنند، ممکن است که بافت‌ها و سلول‌های کلیه آسیب ببینند که این موضوع می‌تواند منجر به خونریزی در هنگام ادرار شود. علاوه بر این علائم، استفراغ، تهوع، تب و لرز (نشان‌دهنده عفونت) یا تورم در شکم نیز از نشانه‌های سنگ کلیه هستند.
سنگ کلیه در طول بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص اورولوژیست برای تشخیص سنگ کلیه در طول بارداری آزمایش خون و ادرار تجویز می‌کند. آزمایش ادرار برای شناسایی خون، بلورهای کلسیم یا اسید اوریک موجود در ادرار انجام می‌شود. پزشک با این کار می‌تواند باکتری‌های موجود در عفونت را شناسایی و تعیین کند که چه نوع آنتی‌بیوتیک‌هایی به آن حساس هستند.
برای عکس‌برداری از این ناحیه فقط التراسوند کلیه توصیه می‌شود؛ زیرا اشعه ایکس و CT اسکن ممکن است خطر آسیب به جنین را در پی داشته باشند. اما انجام ام آر آی با تجویز پزشک می‌تواند ایمن باشد؛ زیرا در این روش برای تشخیص از اشعه استفاده نمی‌شود. با این حال این شیوه (به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری) هنوز هم توصیه نمی‌شود.
درمان سنگ کلیه در بارداری
برای درمان سنگ کلیه در دوران بارداری باید در اسرع وقت با اورولوژیست و متخصص زنان مشورت کرد. توجه داشته باشید که مصرف هرگونه داروی بدون نسخه برای کاهش درد ممنوع است؛ زیرا می‌تواند به نوزاد و کلیه‌ها آسیب برساند. اگر خانمی قبل از بارداری دارای سنگ کلیه تشخیص‌داده‌شده باشد، همیشه پیشنهاد می‌شود که قبل از بارداری آن را بر اساس اندازه سنگ درمان کند.
درمان عمدتا به این بستگی دارد که علائم بیمار در کدام سه ماهه بارداری بروز پیدا کرده‌اند و شدت علائم چقدر است. معمولا در سه ماهه اول بارداری، مدیریت و درمان سنگ کلیه با احتیاط دنبال می‌شود؛ اما تنها متخصص اورولوژیست می‌تواند در مورد آن تصمیم بگیرد. بر اساس علائم و اندازه سنگ‌ها ممکن است به بیمار برای مداخله جراحی توصیه شود که در این صورت باید تمام ریسک‌های آن از سوی پزشک توضیح داده شود.
زنان، زایمان و نازایی
جمع‌بندی
سنگ‌های کلیه علامت‌دار در طول بارداری رایج هستند و نیاز به مداخله به‌موقع دارند. قبل از انجام هر درمانی برای سنگ کلیه در بارداری، آن را با دکتر زنان در میان بگذارید. اگر تهوع، استفراغ، تب، لرزش یا خون در ادرار همراه با درد مداوم را تجربه می‌کنید، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید و نظر اورولوژیست را در این باره جویا شوید.
پیوسته این نکته را مدنظر قرار دهید که در طول روز فعال بمانید و روزانه ورزش انجام دهید. در صورت داشتن درد مداوم در شکم، بدون تاخیر با اورولوژیست مشورت کنید. بسیار مهم است که به اندازه وزن بدنتان آب بنوشید. به یاد داشته باشید که مصرف زیاد آب نیز آسیب‌زا خواهد بود؛ بنابراین تعادل مناسب آب برای بدن بسیار حیاتی است. انجام آزمون ادرار و مشاوره با دکتر اورولوژیست و دکتر زنان می‌تواند از پیچیدگی‌های بیماری سنگ کلیه جلوگیری کند.
