یبوست در زمان بارداری مشکلی رایج است و تقریبا نیمی از زنان باردار تحت تأثیر یبوست در دوران بارداری قرار می‌گیرند. این اتفاق با درد یا ناراحتی شکمی، مشکل در تخلیه مدفوع، کم بودن حجم آن و تخلیه مدفوع‌های بسیار سفت همراه خواهد بود. احساس عدم دفع و درد شکم برای افراد دچار یبوست به‌ویژه برای مادران باردار بسیار ناخوشایند است. در این مقاله به بررسی علل این موضوع و راهکارهای کاربردی برای درمان آن می‌پردازیم.
چه چیزهایی باعث یبوست در طول بارداری می‌شوند؟
به‌طور کلی نگرانی، اضطراب، فعالیت بدنی کم و رژیم غذایی کم‌فیبر ممکن است باعث یبوست در دوران بارداری شوند. این عارضه به دلیل افزایش هورمون‌های پروژسترون است که عضلات روده را آرام می‌کند و باعث کند شدن حرکت غذا از طریق سیستم گوارشی فرد می‌شود.
گاهی اوقات ممکن است که قرص‌های آهن، یبوست را ایجاد کنند. اگر قرص آهن مصرف می‌کنید، مطمئن شوید که به اندازه کافی آب می‌نوشید. شاید بهتر باشد که نوع دیگری از قرص آهن را بخورید؛ اما باید پیش از آن با پزشک خود مشورت کنید. بنابراین به‌طور خلاصه می‌توان گفت که عوامل زیر باعث ایجاد یبوست در بارداری می‌شوند.
زنان، زایمان و نازایی
تغییرات هورمونی
هورمون بارداری مانند پروژسترون می‌تواند باعث کاهش کارایی روده‌ها و درنتیجه کندتر شدن حرکت غذا از روده‌ها شود و احتمال یبوست را افزایش دهد.
رشد جنین
رشد جنین باعث سنگین‌تر شدن رحم می‌شود. این وزن اضافی می‌تواند فشار بیشتری بر روده‌های فرد وارد کند و باعث شود که عمل دفع به سختی انجام گیرد.
مصرف داروها و مکمل‌ها
بعضی داروهای معمول مانند داروهای تهوع و استفراغ، سوزش معده و درد شدید که در طول بارداری استفاده می‌شوند، می‌توانند عاملی برای یبوست باشند. مکمل‌هایی مانند آهن و کلسیم و همچنین برخی از ویتامین‌های چندگانه حاوی این مواد معدنی نیز ممکن است باعث ایجاد یبوست شوند.
مصرف زیاد آهن می‌تواند سخت‌شدن فرایند تجزیه غذا توسط باکتری‌های روده را در پی داشته باشد. عدم مصرف آب کافی برای نرم کردن مواد زائد در روده نیز این مشکل را تشدید می‌کند. این مواد زائد پس از جمع شدن باعث یبوست می‌شوند.
اگر هرکدام از این داروها را در طول بارداری مصرف می‌کنید و از یبوست رنج می‌برید، با پزشک خود صحبت کنید. گاهی تغییر در برند یا دوز دارو می‌تواند علائم یبوست را کاهش دهد.
رژیم غذایی
سطوح پایین فیبر در رژیم غذایی فرد می‌تواند یبوست در طول دوره بارداری را در پی داشته باشد؛ همان‌طور که این امر در هر زمان دیگری نیز باعث ایجاد یبوست می‌شود.
چگونه می‌توان از بروز یبوست در طول بارداری جلوگیری کرد؟
پیشگیری و درمان یبوست شامل تغییر و یا اضافه کردن چند عادت مختلف در سبک زندگی است. در ادامه به چند مورد از راهکار‌هایی می‌پردازیم که می‌توانید آن‌ها را برای کمک به جلوگیری از یبوست یا درمان آن انجام دهید:
مصرف رژیم غذایی با فیبر بالا
ایده‌آل این است که هر روز 25 تا 30 گرم فیبر را از میوه‌ها، سبزیجات، صبحانه حاوی فیبر، نان‌های تخمیرشده، زردآلو و آرد دریافت کنید. این امر باعث می‌شود تا مدفوع حجیم‌تری داشته باشید که آسان‌تر از بدن خارج می‌شود.
مصرف زیاد مایعات
نوشیدن مقدار کافی مایعات اهمیت دارد؛ به‌ویژه وقتی افزایش مصرف فیبر به مدفوع‌های نرم‌تر کمک می‌کند؛ بنابراین روزانه 10 تا 12 پیمانه مایعات بنوشید. ترکیب رژیم غذایی با فیبر بالا و مصرف زیاد مایعات بهترین کمک برای دفع مواد غذایی از بدن است. تعرق، آب و هوای گرم و مرطوب و ورزش ممکن است نیاز شما به مایعات را افزایش دهد.
ورزش به صورت منظم
اگر از نظر جسمی فعال نباشید، احتمال دارد که یبوست را تجربه کنید. پیاده‌روی، شنا و سایر ورزش‌های معتدل با تحریک روده‌های شما، به حفظ عملکرد روده‌ها کمک خواهند کرد. بنابراین هفته‌ای سه بار ورزش کنید که هر جلسه 20 تا 30 دقیقه باشد.
کاهش یا حذف مکمل‌های آهن
مصرف مکمل‌های آهن ممکن است به وقوع یبوست کمک کنند. تغذیه مناسب اغلب نیاز به آهن را در طول بارداری برطرف می‌کند. مصرف دوزهای کوچک آهن در طول روز به جای استفاده از همه آن در یک وعده می‌تواند میزان وقوع یبوست را کاهش دهد. با پزشک خود در مورد بررسی سطح آهن و پیشنهادهایی برای مدیریت مصرف آهن در طول بارداری صحبت کنید.
چه روش‌های درمانی نباید برای یبوست در طول دوران بارداری استفاده شوند؟
قرص‌های مسهل و ملین برای درمان یبوست در طول دوران بارداری توصیه نمی‌شوند؛ زیرا ممکن است انقباضات رحم را تحریک کنند و باعث خشکی بدن شوند. با پزشک خود در مورد مصرف مکمل‌های فیبر، مسهل یا نرم‌کننده مدفوع بدون نسخه مشورت کنید. ضمن این‌که روغن‌های معدنی نیز نباید در طول دوران بارداری مورد استفاده قرار گیرند؛ زیرا جذب مواد مغذی را کاهش می‌دهند.
آیا یبوست در طول بارداری جدی است؟
یبوست از عوارض بارداری است؛ با این حال پاسخ این پرسش منفی است. گاهی یبوست در طول بارداری ممکن است علامت مشکل دیگری باشد. اگر میزان یبوست شدید و با درد شکمی همراه باشد، فرد ناگهان دچار اسهال شود یا مدفوع او حاوی خون باشد، باید فورا با پزشک تماس گرفت.
همچنین تلاش برای انجام عمل دفع یا عبور مدفوع سفت می‌تواند منجر به بروز یا تشدید هموروئیدها شود که وریدهای تورم‌یافته در منطقه رکتال (مقعد) هستند. هموروئیدها اگرچه به ندرت مشکلات جدی ایجاد می‌کنند، اما می‌توانند بسیار ناراحت‌کننده باشند؛ البته در اغلب موارد به زودی پس از تولد نوزاد ناپدید می‌شوند. با این حال اگر میزان درد شدید باشد یا اگر در آن ناحیه خون‌ریزی وجود داشته باشد، باید با پزشک مشورت کرد.
برای یبوست در دوران بارداری چه مواد غذایی مناسب است؟
در نزدیکی پایان دوران بارداری، یبوست امری رایج است. مصرف بیشتر مواد غذایی حاوی فیبر می‌تواند در مقابله با یبوست مفید باشد. فیبر در میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لوبیا، پسته و دانه‌ها یافت می‌شود. فرد باردار باید هر روز حدود 25 گرم فیبر را در رژیم غذایی خود بگنجاند. منابع خوب فیبر عبارتند از:
- سیب
- موز
- عدس
- تمشک
- عدس کامل
- پاستا
- گندم کامل
برچسب‌های محصولات بسته‌بندی شده را بررسی کنید و در صورت امکان گزینه‌های با فیبر بالاتر را انتخاب کنید. اگر فرد باردار به مصرف 25 گرم فیبر در روز نرسد، باید مقدار فیبر مصرفی خود را روزبه‌روز کمی افزایش دهد. البته باید همراه با افزایش مصرف فیبر، به میزان بسیار آب نوشید تا از بروز یبوست جلوگیری شود.
ممکن است یبوست نشانه‌ای از عارضه جدی‌تری باشد؟
هرچند در اکثر موارد یبوست نشانه‌ای از بیماری نیست، اما در صورت درمان نشدن می‌تواند عوارضی از جمله موارد زیر را در پی داشته باشد:
- شکاف مقعد
- هموروئید
- گلوله مدفوع
- پرولاپس یا همان افتادگی مقعد
- در موارد نادر يبوست ممكن است ناشی از شرایط جدی‌تری مانند وجود تومورها و سرطان باشد.
اگر در مورد این موضوع نگران هستید، به‌ویژه اگر خون در مدفوع خود مشاهده می‌کنید، مشاوره با دکتر متخصص گوارش بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
آیا یبوست بر نوزاد تأثیر دارد؟
اگر باردار هستید، نیازی نیست که بابت تاثیر یبوست بر روی نوزاد نگران باشید. این عارضه در روده و روده‌کوچک شما رخ می‌دهد و به نوزاد منتقل نمی‌شود.
آیا پس از زایمان یبوست ادامه خواهد داشت؟
چندین دلیل وجود دارد که ممکن است یبوست پس از زایمان ادامه داشته باشد:
- اگر عمل سزارین داشته‌اید، ممکن است برای چند روز احساس یبوست کنید.
- اگر پس از زایمان طبیعی در ناحیه واژن بخیه داشته باشید، ممکن است عمل دفع و تخلیه روده‌ها به دلیل ترس به درستی اتفاق نیفتد که این موضوع می‌تواند منجر به ایجاد یبوست شود.
- هرگونه داروی ضددرد شدید که پس از زایمان مصرف می‌کنید، می‌تواند منجر به ایجاد یبوست شود.
والدین در چند هفته و ماه اول زایمان معمولا مشغول‌تر از همیشه هستند. به همین دلیل ممکن است مراقبت از خودتان کمتر از قبل در اولویت‌های شما قرار داشته باشد؛ اما سلامتی شما به همان اندازه مهم است که در طول بارداری مهم بود. حتما مطمئن شوید که مقدار مناسبی از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل دارای فیبر را مصرف می‌کنید؛ همچنین مقدار مصرف مایعات خود را هنگام شیردهی افزایش دهید تا حرکات روده‌ای سالم تحریک شوند.
زنان، زایمان و نازایی
جمع‌بندی
ممکن است نیاز به انجام تغییراتی در سبک زندگی داشته باشید تا مشکل یبوست در دوران بارداری را مدیریت کنید. اما راهکارهای ساده‌ای وجود دارند که می‌توانید انجام دهید تا این مشکل برطرف شود. غذاهایی که می‌خورید، مایعاتی که می‌نوشید، تمریناتی که انجام می‌دهید و داروهایی که مصرف می‌کنید، همه تاثیرگذار هستند. عادات خوب را در برنامه روزانه خود قرار دهید تا خاطرات قشنگی را از دوران بارداری رقم بزنید. در این شرایط مشاوره با دکتر زنان نیز بسیار مفید و راهگشا خواهد بود.
