نفخ معده، در اثر گاز در روده ایجاد می شود. به طور معمول، روده بین 500 تا 2000 میلی لیتر گاز تولید می کند که در فواصل منظم از مقعد خارج می شود. این گاز یا «فلاتوس» از تعدادی گاز از جمله متان، نیتروژن و دی اکسید کربن تشکیل شده است و بوی متفاوت آن بستگی به نسبت گازها دارد که این گازها نیز تحت تأثیر غذاهایی است که می خوریم. گاز معده توسط هوای بلعیده شده، هضم غذا، غذاهای پرفیبر و باکتری های روده ایجاد می شود. برخی از اختلالات دستگاه گوارش، مانند سندرم روده تحریک پذیر نیز می توانند گاز اضافی تولید کنند. درمان نفخ و سردی معده ممکن است شامل درمان های خانگی یا درمان های پزشکی و دارویی باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا درمان نفخ معده و از بین بردن کامل نفخ شکم را به طور کامل مورد بحث و بررسی قرار دهیم.
نفخ معده چیست
نفخ معده یک اصطلاح پزشکی برای خروج گاز از دستگاه گوارش از طریق مقعد است و زمانی اتفاق می افتد که گاز در داخل دستگاه گوارش جمع می شود و این فرایند یک فرآیند کاملا طبیعی به شمار می رود. هنگامی که بدن شما غذا را تجزیه می کند، گاز در دستگاه گوارش جمع می شود. همچنین نفخ ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که هنگام خوردن یا آشامیدن مقداری هوا را می بلعید. گاز نفخ معمولاً از اکسیژن، نیتروژن، هیدروژن، دی اکسید کربن و گاهی متان تشکیل شده است.
به گفته مؤسسه ملی بهداشت، افراد به طور متوسط بین 13 تا 21 بار در روز نفخ شکم را تجربه می کنند. برخی از شرایط مانند سندرم روده تحریک پذیر، بیماری سلیاک و گاستروپارزی می توانند باعث نفخ بیش از حد شوند. همچنین اگر غذاهای خاصی بخورید، ممکن است گاز معده را بیشتر دفع کنید. در برخی موارد، گاز می تواند باعث درد و نفخ شود و فعالیت های روزانه شما را تحت تاثیر قرار دهد که تنظیم رژیم غذایی، مصرف داروها و ورزش ممکن است بتوانند تا حدودی به کاهش ناراحتی گاز کمک کند.
علت نفخ معده
گاز به دو صورت عمده در معده جمع می شود. بلعیدن هوا (آئروفاژی) در حین غذا خوردن یا نوشیدن می تواند باعث جمع شدن اکسیژن و نیتروژن در دستگاه گوارش شود و همچنین وقتی بدن شما غذا را تجزیه می کند، گازهایی مانند هیدروژن، متان و دی اکسید کربن در دستگاه گوارش جمع می شوند که هر دو می توانند باعث نفخ شوند. علت نفخ معده در افراد مختلف متفاوت خواهد بود و برای همه افراد یکسان نیست. برخی از علل نفخ معده عبارتند از:
بلعیدن هوا: بلعیدن هوا در طول روز، به طور معمول در حین خوردن و آشامیدن، طبیعی است. اگر مرتباً هوای بیشتری می بلعید، ممکن است متوجه نفخ بیش از حد شوید و همچنین بلع بیش از حد هوا ممکن است باعث آروغ زدن شود. دلایلی که ممکن است موجب بلع بیش از حد هوا شود، عبارتند از:
- آدامس
- سیگار کشیدن
- مکیدن اشیایی مانند سر قلم
- نوشیدن نوشابه های گازدار
- خوردن یا نوشیدن خیلی سریع
انتخاب های غذایی: غذاهایی که می خورید می تواند منجر به نفخ بیش از حد شود. به عنوان مثال، کربوهیدرات ها باعث ایجاد گاز می شوند. پروتئین ها و چربی ها نسبت به کربوهیدرات ها گاز کمتری ایجاد می کنند. با این حال، برخی از پروتئین ها نیز می توانند باعث شوند که نفخ معده بوی قوی تری داشته باشد. برخی از غذاهایی که نفخ معده را افزایش می دهند، عبارتند از:
- لوبیا
- کلم
- کلم بروکلی
- کلم بروکسل
- غلات کامل
- مارچوبه
- شیر
- محصولات لبنی
- پیازها
- گلابی ها
- کنگر فرنگی
- گندم
- سبوس جو دوسر
- نخود فرنگی
- سیب زمینی
- ذرت
- کشمش
- عدس
- آلو
- سیب
- غذاهای سرشار از فروکتوز یا سوربیتول، مانند آب میوه ها و آب نبات های بدون قند
- غذاهای فراوری شده
هضم این غذاها ممکن است مدت زیادی طول بکشد که منجر به بوی نامطبوع مرتبط با نفخ می شود. همچنین، برخی از مواد غذایی وجود دارد که بدن نمی تواند آنها را به طور کامل جذب کند. این بدان معنی است که آنها از روده بزرگ بدون اینکه ابتدا به طور کامل هضم شوند، عبور می کنند. روده بزرگ حاوی مقدار زیادی باکتری است که غذا را تجزیه می کند و در حین انجام این کار، گازهایی آزاد می کند و تجمع این گاز باعث ایجاد نفخ می شود. همه غذاها باعث ایجاد گاز در همه افراد نمی شوند. ردیابی غذاهایی که می خورید و علائم نفخ که تجربه می کنید می تواند به تعیین اینکه کدام یک از آنها باعث ایجاد گاز در بدن شما می شود کمک کند.
شرایط زمینه ای: اگر رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات یا قند نیست و هوای بیش از حد را نمی بلعید، نفخ بیش از حد شما ممکن است ناشی از یک بیماری باشد. شرایطی که می تواند باعث ایجاد نفخ معده شود، از مشکلات سلامتی موقت تا مشکلات مزمن گوارشی را شامل می شود. برخی از این شرایط عبارتند از:
- یبوست
- گاستروانتریت
- عدم تحمل غذایی، مانند عدم تحمل لاکتوز
- سندرم روده تحریک پذیر
- بیماری کرون
- بیماری سلیاک
- دیابت
- اختلالات اشتها
- کولیت زخمی
- سندرم دامپینگ
- بیماری ریفلاکس معده (GERD)
- پانکراتیت خود ایمنی
- زخم معده
درمان خانگی نفخ معده
ممکن است بتوانید با ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و تنظیم رژیم غذایی گاز اضافی را از بین ببرید و نفخ معده را کاهش دهید. برخی از درمان های خانگی برای نفخ معده عبارتند از:
داشتن دفتر غذایی: این دفتر به شما کمک می کند بفهمید کدام غذاها باعث افزایش گاز در بدن شما می شوند. پس از شناسایی برخی از غذاهایی که باعث نفخ بیش از حد شما می شوند، می توانید سعی کنید کمتر از آنها بخورید یا به طور کامل از آنها اجتناب کنید.
تنظیم رژیم غذایی: اگر رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات است، باید بدانید که هضم آنها دشوار است. پس سعی کنید آنها را جایگزین کنید. کربوهیدرات هایی که هضم آسان تری دارند، مانند برنج و موز، جایگزین هایی هستند که ممکن است نفخ را کاهش دهند.
خوردن وعده های غذایی کوچکتر و بیشتر: خوردن حدود پنج تا شش وعده غذایی کوچک در روز به جای سه وعده بزرگتر ممکن است برای سیستم گوارش شما بهتر باشد.
تلاش برای بلعیدن هوای کمتر: از انجام هر کاری که ممکن است باعث افزایش میزان هوا شود خودداری کنید. این امر شامل اطمینان از جویدن صحیح غذا و اجتناب از جویدن آدامس، سیگار کشیدن و … است.
نوشیدن آب زیاد: هیدراته ماندن می تواند به شما در جلوگیری از یبوست که باعث ایجاد گاز می شود، کمک کند.
ورزش منظم: در برخی افراد، ورزش به بهبود هضم کمک کرده و می تواند از نفخ شکم جلوگیری کند.
مصرف پروبیوتیک ها: پروبیوتیک ها مانند لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم ممکن است هضم منظم را تقویت کنند که این امر می تواند به کاهش نفخ معده کمک کند. پروبیوتیک ها را می توان در مکمل های بدون نسخه (OTC) و غذاهای تخمیر شده مانند کلم ترش و ماست یافت.
مصرف زنجبیل: زنجبیل برای تقویت هضم شناخته شده است که بهبود هضم ممکن است به کاهش نفخ و گاز معده کمک کند.
درمان دارویی نفخ معده
بسته به علت نفخ معده می توان از داروها نیز برای درمان آن استفاده کرد. برخی از گزینه های درمانی عبارتند از:
داروهای بدون نسخه: داروخانه ها داروهای مختلفی مانند بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو-بیسمول) و سیمتیکون (Gas-X، Phazyme) را ارائه می دهند که می توانند به تسکین نفخ معده کمک کنند.
داروهای تجویزی: برخی از داروهای تجویزی می توانند شرایط زمینه ای مانند IBS یا رشد بیش از حد باکتری های روده کوچک که باعث ایجاد گاز می شوند را هدف قرار دهند و درمان این بیماری ها به نوبه خود ممکن است نفخ معده را کاهش دهد.
مکمل ها: اگر عدم تحمل لاکتوز دارید، مصرف لاکتاز ممکن است به تسکین نفخ هنگام مصرف محصولات لبنی کمک کند. مکمل های دیگری نیز وجود دارند که می تواند به بدن در تجزیه حبوبات و سبزیجات به منظور کاهش گاز کمک نمایند.
لازم به ذکر است که قبل از افزودن هر گونه دارو یا مکمل به رژیم غذایی خود، با یک متخصص گوارش و کبد یا متخصص داخلی مشورت کنید تا مطمئن شوید که آنها برای شما بی خطر هستند.
درمان نفخ معده در طب سنتی
متخصصان طب سنتی معتقدند که سردی مزاج، یکی از علل اصلی نفخ معده محسوب می شود و با استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی می توان تا حدودی این نفخ را درمان نمود. درمان نفخ معده با داروهای گیاهی یک روش درمانی تقریبا بی عارضه و بی خطر برای همه افراد می باشد. استفاده از روش های درمان نفخ معده در طب اسلامی اغلب آسان و کم هزینه هستند، به طوریکه عموم افراد می توانند از آنها برای درمان نفخ معده خود بهره ببرند. برخی از گیاهان دارویی و دمنوش هایی که در درمان نفخ معده کاربرد دارند، عبارتند از:
- سیر
- شاه بلوط هندی
- نعناع
- بابونه
- رازیانه
- گشنیز
- زیره سیاه
- زردچوبه
- آویشن
- دمنوش گلپر
- دمنوش زنجبیل
سخن پایانی
نفخ معده یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی است و چیزی است که همه به طور منظم آن را تجربه می کنند. برخی افراد تنها چند بار در روز و برخی دیگر دفعات بیشتری با آن مواجه می شوند، اما گفته می شود که میانگین آن حدود 13 تا 21 بار در روز است. اغلب نفخ معده ناراحت کننده نخواهد بود و با درمان های خانگی و گیاهان دارویی می توان تا حد قابل توجهی این نفخ را کاهش داد. اگر دچار نفخ شدید هستید و این شرایط برای شما دشوار است و یا موجب درد و ناراحتی شما می شود، توصیه می کنیم برای درمان و پیشگیری از بیشتر شدن آن با یک متخصص گوارش و کبد مشورت نمایید. سایت تلفن خونه این امکان را برای بیماران فراهم آورده تا بتوانند در سریع ترین زمان و با کمترین هزینه، با بهترین متخصصان گوارش و کبد ارتباط برقرار نمایند.
