علائم بیماری های مزمن کلیه در کودکان + درمان و راهنمای کامل برای والدین
بیماری کلیه کودکان هم مانند بسیاری از بیماری های دیگر مربوط به کودکان جدی است و میتواند بر رشد و سلامت عمومی آنها تاثیر بگذارد. بااینحال تشخیص زودهنگام نارسایی کلیه کودکان اغلب چالشبرانگیز است؛ زیرا علائم آن در ابتدا نامحسوس، غیراختصاصی یا حتی متفاوتتر از بزرگسالان بروز میکند.
کلیهها، نقش حیاتی در حفظ تعادل مایعات، تنظیم مواد شیمیایی بدن و تصفیه مواد زائد از خون ایفا میکنند. درصورت آسیبدیدن این عضو، عملکرد طبیعی بدن دچار اختلال شده و عوارض جدی و گاهی غیرقابل بازگشتی رخ میدهد. بیماری کلیه کودکان، گرچه به نسبت بزرگسالان شیوع کمتری دارد، اما از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ چرا که بدون علائم آشکار آغاز شده و به مرور زمان پیشرفت کند.
بیماری کلیه کودکان میتواند بهصورت حاد (AKI) یا مزمن (CKD) بروز میکند و درصورت عدم تشخیص و درمان بهموقع، کودک درگیر نارسایی کلیه خواهد شد؛ در نتیجه نیاز به دیالیز یا ای پیوند کلیه خواهد داشت. پس برای آگاهی از نشانهها، علل و راههای پیشگیری و درمان نارسایی کلیه کودکان، گامی اساسی در حفظ سلامت و کیفیت زندگی آنان محسوب میشود. برای آگاهی بیشتر در زمینه بیماری کلیه کودکان با ما در این مقاله از تلفن خونه همراه شوید.
📞 برای رزرو نوبت یا مشاوره با دکتر متخصص اطفال درباره بیماریهای کلیه کودکان، همین حالا اقدام کنید.
علائم بیماریهای مزمن کلیه در کودکان چیست؟
بیماری کلیه کودکان، معمولا در مراحل ابتدایی نشانههای خاصی ندارد، یا اگر هم داشته باشد، آنقدر خفیف است که به چشم نمیآید. اما هر چه بیماری پیشرفت کند، نشانهها واضحتر و آزاردهندهتر میشوند. برخی از علائم نارسایی کلیه در کودکان عبارتاند از:
- ورم در نقاط مختلف بدن مثل پاها، دستها یا صورت که به آن «ادم» گفته میشود.
- تغییر در میزان ادرار؛ برخی کودکان ممکن است بیشتر از حالت معمول ادرار کنند یا حتی شبها دچار شبادراری شوند.
- ادرار کفآلود که میتواند نشانه وجود مقدار زیادی پروتئین در ادرار باشد؛ این وضعیت را «پروتئینوری» مینامند.
- ادرار به رنگ صورتی یا تیره شبیه نوشابه سیاه که نشانه وجود خون در ادرار است؛ به این حالت «هماچوری» میگویند.
علاوهبر این علائم، نشانههای دیگری هم ممکن است در کودکان بروز کند که بهشرح زیر هستند:
- کاهش اشتها
- احساس خستگی یا بیحالی
- تب
- فشار خون بالا
- خارش پوست
- حالت تهوع یا استفراغ
- تنگی نفس
- مشکل در تمرکز
- ضعف عمومی
- کاهش وزن
- اختلال در رشد طبیعی کودک
لازم به ذکر است که بسته به علت اصلی بیماری کلیه کودکان، این علائم میتوانند در هر کودک متفاوت ظاهر شوند. علاوهبر این کلیه پلی کیستیک در کودکان هم ممکن است دیده شود، به ویژه نوع اتوزومال مغلوب که معمولا در سنین پایینتر بروز میکند. در این بیماری، کیستهای پر از مایع در کلیههای کودک تشکیل میشود و باعث بزرگشدن کلیهها و کاهش عملکرد آنها میشود.
کودکان مبتلا ممکن است دچار مشکلاتی مثل درد شکم، تورم شکم، فشار خون بالا و مشکلات ادراری شوند. البته نوع اتوزومال غالب بیشتر در بزرگسالان دیده میشود، اما در کودکان هم ممکن است علائم اولیه آن ظاهر شود. بنابراین، اگر در خانواده سابقه کلیه پلی کیستیک وجود دارد، بررسی و پیگیری وضعیت کلیههای کودک اهمیت زیادی دارد.
چگونه نارسایی کلیه در کودکان را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص بیماری کلیه کودکان، پزشکان ابتدا به سراغ سابقه پزشکی و خانوادگی کودک میروند و سپس یک معاینه فیزیکی کامل انجام میدهند. اما برای اطمینان از تشخیص و بررسی دقیقتر وضعیت کلیهها، ممکن است چند آزمایش هم تجویز کنند. این آزمایشها شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش ادرار: این تست برای بررسی وجود پروتئین یا دیگر موارد غیرعادی در ادرار کودک انجام میشود. همچنین به پزشک کمک میکند تا عملکرد کلیهها در فیلترکردن خون را ارزیابی کند.
- آزمایش خون: در این آزمایش تشخیص بیماری کلیه در کودکان، میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) بررسی میشود تا مشخص شود کلیهها تا چه حد درست کار میکنند. همچنین میتوان از این طریق بیماریهای زمینهای احتمالی را نیز شناسایی کرد.
- تصویربرداری پزشکی: استفاده از سونوگرافی یا دیگر روشهای تصویربرداری، کمک میکند تا اندازه، شکل و ساختار کلیهها بررسی شود و اگر ناهنجاریای وجود داشته باشد، دیده شود.
- بیوپسی کلیه: در برخی موارد، نمونه کوچکی از بافت کلیه گرفته میشود تا زیر میکروسکوپ بررسی شود. این کار میتواند اطلاعات دقیقی درباره نوع آسیب کلیه و علت آن بدهد.
- آزمایش ژنتیکی: اگر پزشک مشکوک باشد که بیماری کلیه کودکان ناشی از یک اختلال ژنتیکی است، ممکن است تست ژنتیک تجویز شود تا جهشهای ژنی خاص بررسی شوند.
در نهایت، اگر نارسایی کلیه کودکان تایید شود یا نیاز به بررسی تخصصیتر داشته باشد، کودک ممکن است به یک نفرولوژیست اطفال (پزشک متخصص کلیه کودکان) ارجاع داده شود. پزشک متخصص هم کودک را تحت مراقبتهای دقیقتر و تخصصی قرار میدهد.
📞 برای مشاوره پزشکی درباره نارسایی کلیه کودکان و دریافت راهنمایی از بهترین متخصصان اطفال و نفرولوژیستهای کودکان، میتوانید همین حالا از طریق تلفنخونه اقدام کنید.
راههای پیشگیری از بیماریهای کلیوی کودکان
پیشگیری همواره بهتر از درمان است؛ بهویژه زمانی که پای سلامت کودکان در میان باشد. برای کاهش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن کلیه در کودکان، رعایت چند نکته ساده و در عین حال مهم، بسیار موثر است که بهشرح زیر هستند:
- نوشیدن آب کافی: کودکان باید در طول روز، بهاندازه کافی آب بنوشند. در واقع هیدراته نگهداشتن بدن، بهویژه در هوای گرم یا هنگام فعالیت بدنی، مانع از بروز عفونتهای ادراری و تشکیل سنگ کلیه میشود.
- رژیم غذایی سالم و متعادل: غذاهای پرنمک، چرب و فرآوریشده، باید در برنامه غذایی کودک محدود شوند. بهجای آن، مصرف میوهها، سبزیجات تازه و غلات سبوسدار توصیه میشود تا کلیهها عملکرد بهتری داشته باشند.
- فعالیت بدنی منظم: تشویق کودکان به ورزش روزانه، مانند پیادهروی، دوچرخهسواری یا شنا، علاوهبر حفظ تناسب اندام، نقش مهمی در تنظیم فشار خون و پیشگیری از بیماریهای کلیوی کودکان بازی میکند.
- حفظ وزن مناسب: چاقی، یکی از عوامل خطر مهم برای ابتلا به بیماری کلیه کودکان است. تغذیه سالم و فعالیت فیزیکی مداوم، به حفظ وزن طبیعی کودک کمک میکند.
- چکاپهای منظم پزشکی: کودکانی که سابقه خانوادگی بیماری کلیوی دارند یا مکررا دچار عفونتهای ادراری میشوند، باید بهطور منظم تحت نظر پزشک باشند. پزشک با بررسی وضعیت کودک درصورت بروز مشکل بهموقع اقدامات لازم را انجام میدهد.
- مدیریت بیماریهای زمینهای: در صورتی که کودک به بیماریهایی مانند دیابت، فشار خون بالا یا اختلالات خودایمنی مبتلاست، کنترل دقیق این بیماریها، از آسیب بیشتر به کلیهها جلوگیری میکند.
- پرهیز از مصرف خودسرانه داروها: برخی داروها، ازجمله مسکنهایی مانند ایبوپروفن، ممکن است برای کلیهها مضر باشند. بنابراین، داروها باید تنها با تجویز پزشک مصرف شوند.
- رعایت بهداشت فردی: آموزش صحیح شستوشوی دستها و ناحیه تناسلی به کودکان، خصوصا بعد از دستشویی رفتن، نقش مهمی در پیشگیری از عفونتهای ادراری دارد.
روشهای درمان بیماریهای کلیوی در کودکان
اگر کلیههای کودک بهقدری آسیب ببینند که دیگر عملکرد طبیعی نداشته باشند، برای ادامه زندگی سالم، به یکی از روشهای درمان نارسایی کلیه کودکان نیاز خواهد داشت. این درمانها شامل پیوند کلیه، همودیالیز یا دیالیز صفاقی هستند که در ادامه به توضیح هر کدام پرداختهایم.
پیوند کلیه
در بیشتر موارد، نارسایی کلیه کودکان با پیوند کلیه درمان میشود. برخی از کودکان حتی پیش از نیاز به دیالیز، پیوند دریافت میکنند که به آن «پیوند پیشگیرانه» گفته میشود. در مقابل، برخی دیگر ابتدا مدتی دیالیز میشوند تا زمانی که شرایط برای پیوند فراهم شود.
حدود یکسوم پیوندهای بیماری کلیه کودکان، از سوی اهداکنندگان زنده صورت میگیرد. کلیههایی که از والدین گرفته میشوند، معمولا تطابق بهتری با بدن کودکان دارند. مدت انتظار برای دریافت پیوند، بسته به منطقه زندگی و شرایط بدنی کودک مثل داشتن آنتیبادی ناشی از تزریق خون یا پیوند قبلی میتواند متفاوت باشد و یافتن اهداکننده مناسب را دشوارتر کند.
همودیالیز
همودیالیز معمولا 3 بار در هفته و در یک مرکز دیالیز انجام میشود. برخی مراکز حتی والدین را آموزش میدهند تا بتوانند این کار را در خانه انجام دهند. برای کودکان کوچکتر، ممکن است دفعات بیشتری دیالیز پیشنهاد شود.
درصورت بروز هرگونه عارضه جانبی بعد از همودیالیز، حتما با پزشک کودکتان مشورت کنید. بیشتر عوارض با کمک پزشک قابل کنترل هستند. همچنین با رعایت رژیم غذایی مناسب، محدودکردن مصرف مایعات و مصرف صحیح داروها، میتوان از بسیاری از این عوارض پیشگیری کرد.
دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی، یکی دیگر از روشهای درمان نارسایی کلیه کودکان است که معمولا پس از آموزش کامل، توسط والدین یا خود کودک در خانه انجام میشود. کودکان بهتدریج تشویق میشوند که در فرآیند درمان خود مشارکت داشته باشند.
یکی از عوارض احتمالی این روش، پریتونیت ( نوعی عفونت جدی در ناحیه صفاق) است. برای پیشگیری از این مشکل، مراقبین آموزش میبینند که چگونه با شستوشوی کامل دستها، استفاده از ماسک و اجرای دقیق مراحل، از بروز عفونت جلوگیری کنند. درصورت مشاهده علائم عفونت، باید فورا به پزشک اطلاع داده شود تا از مشکلات جدیتر جلوگیری گردد.
داروها
بسته به شرایط کودک، پزشک ممکن است داروهای مختلفی تجویز کند. این داروها میتوانند شامل موارد زیر باشند:
– مهارکنندههای ACE و داروهای ARB: برای کنترل فشار خون و کاهش دفع پروتئین در ادرار
– دیورتیکها: برای کاهش تورم و فشار خون با حذف مایعات اضافی
– داروهای ضد کمخونی: مثل عوامل محرک اریتروپوئزیس و مکملهای آهن برای کمک به ساخت گلبول قرمز
– کورتیکواستروئیدها و داروهای سرکوبگر ایمنی: برای کاهش التهاب و فعالیت سیستم ایمنی
– بایندرهای فسفات: برای کمک به سلامت استخوانها و رشد کودک با کنترل سطح فسفر
– هورمون رشد: برای افزایش رشد در کودکانی که رشدشان کندشده
– تنظیمکنندههای اسیدیته خون: تنظیمکنندههای اسیدیته مانند بیکربنات سدیم، برای کنترل سطح pH
– آنتیبیوتیکها: درصورت وجود عفونت
تغییر در رژیم غذایی
پزشک ممکن است توصیههایی برای تغییر رژیم غذایی کودک داشته باشد که عبارت هستند از:
– محدودکردن مصرف پروتئین، سدیم، پتاسیم و مایعات
– کنترل مقدار فسفر
– استفاده از مکملهای ویتامین و مواد معدنی
قبل از هرگونه تغییر در رژیم غذایی، حتما با پزشک کودک مشورت کنید. همچنین ممکن است پزشک شما را به یک متخصص تغذیه معرفی کند تا برنامهای متناسب با نیازهای تغذیهای کودک طراحی کند؛ برنامهای که رشد کودک را پشتیبانی کرده و او را سالم نگه دارد.
درمان کلیه پلیکیستیک کودکان
درمان کلیه پلیکیستیک قطعی نیست و بیشتر روی کنترل علائم و کندکردن پیشرفت بیماری تمرکز دارد. داروی تولواپتان برای کاهش سرعت رشد کیستها استفاده میشود، اما ممکن است عوارض جدی کبدی داشته باشد و نیاز به نظارت دقیق دارد. درضمن کنترل فشار خون با داروهای مخصوص و رژیم کم نمک اهمیت زیادی دارد.
برای دردهای شدید، تخلیه کیست یا جراحی ممکن است انجام شود. درصورت عفونت نیز، دکتر آنتیبیوتیک تجویز میکند. در مراحل پیشرفته که کلیهها عملکرد خود را از دست میدهند، دیالیز یا پیوند کلیه لازم است. همچنین داروی جدیدی در حال تحقیق است که با هدف قرار دادن سلولهای کیستیک، باعث کوچک شدن کیستها و کاهش التهاب میشود و امیدوارکننده است اما هنوز در مراحل آزمایشی است.
سرعت در تشخیص علائم بیماری کلیه کودکان
بیماریهای کلیه میتواند در هر سنی حتی در کودکان، بروز کنند. بنابراین آگاهی والدین و پزشکان از نشانههای ظریف و پایدار مرتبط با کاهش عملکرد کلیه و بیماری کلیه کودکان در سنین پایین اهمیت حیاتی دارد. در واقع تشخیص زودهنگام بیماری، به درمان سریعتر و موفقیتآمیز کودک کمک میکند.
پس اگر کودکتان علائمی بیماری کلیه دارد و شما دغدغه ذهنی بابت سلامت جسمی او دارید میتوانید به کمک مشاوره تلفنی کودک در تلفن خونه با بهترین متخصصان مشورت کنید. این متخصصان وضعیت و علائم کودک شما را بررسی، سپس درصورت مشاهده هرگونه مشکل، آزمایش و دارو تجویز میکنند.
البته برای دریافت ویزیت متخصص در پلتفرم تلفن خونه نگران زمان و مکان مراجعه و دریافت نوبت نیستید. این بدین معنی است که میتوانید در هر ساعت از شبانهروز و هر مکان زمان نوبت خود را رزرو کنید. سپس درحالیکه در خانه یا هر محلی که هستید توسط پزشک متخصص ویزیت میشوید.
نتیجهگیری
بیماری کلیه کودکان، یکی از جدیترین اختلالات سیستم ادراری است که میتواند تاثیرات عمیق و بلندمدتی بر سلامت جسمی و کیفیت زندگی کودک داشته باشد. این بیماری در اثر مشکلات مادرزادی، عفونتهای مزمن، بیماریهای خودایمنی یا اختلالات متابولیک بروز میکند. درصورت عدم تشخیص و درمان بهموقع، با عوارض و مشکلاتی همچون دیالیز یا پیوند کلیه همراه خواهد بود.
با توجه به پیچیدگی و اهمیت بیماری کلیه کودکان، والدین باید با مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی مانند کاهش حجم ادرار، ورم اندامها، بیحالی، کاهش اشتها یا افزایش فشار خون در کودک، بدون تاخیر به پزشک متخصص کلیه کودکان مراجعه نمایند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، نقش کلیدی در جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ عملکرد کلیهها خواهد داشت.
