نارسایی تخمدان یا نارسایی اولیه تخمدان (Premature ovarian failure) به وضعیتی گفته میشود که تخمدان‌ها قبل از ۴۰ سالگی عملکرد خود را از دست می‌دهند. در این حالت، تخمدان‌ها به اندازه کافی هورمون استروژن و پروژسترون تولید نمی‌کنند و بنابراین چرخه قاعدگی نامنظم یا قطع میشود. در این مقاله به همه پیز در ورد ارسایی تخمدان پرداختیم.
تخمدان چیست؟
تخمدان‌های یک خانم سالم استروژن تولید می‌کنند. این هورمون دوره‌های قاعدگی را کنترل می‌کند و توانایی بارور شدن را برای شما ایجاد می‌کند. با افزایش سن، تخمدان‌های شما در نهایت تولید استروژن را متوقف می‌کنند .گاهی اوقات، تخمدان‌ها مدت‌ها قبل از یائسگی از کار می‌افتند. (میانگین سن یائسگی 51 سال است.) اگر شما کمتر از 40 سال دارید و تخمدان‌های شما دیگر تخمک نمی‌سازند و قاعدگی شما متوقف شده است، ممکن است دچار نارسایی اولیه تخمدان باشید.
ممکن است ندانید که تخمدان‌های شما به‌طور طبیعی کار نمی‌کنند. برخی از زنان مبتلا به نارسایی زودرس تخمدان، هنوز پریود می‌شوند و حتی ممکن است باردار شوند؛ اما بسیاری از کسانی که این بیماری را دارند، برای باردار شدن مشکل دارند و معمولاً برای این مسئله است که باعث میشود به پزشک مراجعه کنند.
چه چیزی باعث نارسایی اولیه تخمدان میشود؟
در اکثر موارد، پزشکان نمی‌دانند که چه چیزی باعث نارسایی اولیه تخمدان یا همان (POI) میشود. تحقیقات نشان می‌دهد که تا یک سوم موارد ممکن است، یک جزء ارثی علت این بیماری باشد. با این حال، موارد دیگری می‌تواند منجر به این بیماری شود که شامل موارد زیر میشود:
- اختلالات خود ایمنی مانند بیماری آدیسون، آرتریت روماتوئید یا بیماری تیروئید
- درمان‌های سرطان، مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
- اختلالات ژنتیکی از جمله سندرم ترنر
- هیسترکتومی (جراحی برای برداشتن رحم)
- عفونت‌هایی مانند اوریون و HIV، به‌دلیل آنتی‌بادی‌هایی است که در اثر این بیماری ایجاد میشود و بر روی تخمدان اثر می‌گذارد.
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی، آفت‌کش‌ها، دود سیگار و سایر سموم
علائم نارسایی تخمدان چیست؟
شایع‌ترین علائم نارسایی زودرس تخمدان، پریود نشدن یا کم شدن میزان پریود است. پریودها ممکن است برای چندین سال شروع شوند و دوباره متوقف شوند. علائم دیگر می‌توانند، مانند علائم یائسگی به‌نظر برسند و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- گرگرفتگی
- عرق شبانه
- اضطراب، افسردگی یا نوسانات خلقی
- مشکلات تمرکز یا حافظه
- میل جنسی شما مثل قبل نیست
- مشکل خواب
- خشکی واژن که می تواند رابطه جنسی را ناراحت‌کننده کند.
نارسایی تخمدان چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر قاعدگی شما متوقف شده یا به‌ندرت رخ می‌دهد، پزشک آزمایش خون را برای بررسی سطح هورمون‌های شما و رد وجود بارداری، بیماری تیروئید و سایر بیماری‌ها انجام می‌دهد. اگر زیر 40 سال سن دارید و یکی از موارد زیر را دارید، ممکن است متخصص زنان مشکل شما را نارسایی اولیه تخمدان تشخیص دهد:
- سطوح بالای FSH (در محدوده یائسگی) در دو آزمایش مختلف که حداقل به فاصله 1 ماه از هم انجام شده است. غده هیپوفیز شما این هورمون را می‌سازد که به تخمدان‌ها می‌گوید هر ماه یک تخمک آزاد کنند. نتایج این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد چه چیزی ممکن است برای تخمدان‌های شما اتفاق بیفتد.
- استرادیول: این ماده یک نوع استروژن است که توسط تخمدان‌های شما ساخته میشود. سطح پایین استرادیول، به این معنی که تخمدان‌های شما استروژن کافی تولید نمی‌کنند.
- بدون پریود یا پریودهای نامنظم (کمتر از هر 35 روز) به مدت 3 ماه متوالی
همچنین ممکن است پزشک انجام سونوگرافی ترانس واژینال را توصیه کند. این تست تصویربرداری تخمدان‌های شما را نشان می‌دهد. زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان، معمولاً دارای تخمدان‌های کوچک‌تر با تعداد کمی فولیکول هستند. اگر این وضعیت را دارید، ممکن است آزمایش‌های بیشتری برای بررسی علت انجام دهید.
نارسایی اولیه تخمدان چیست؟
نارسایی اولیه تخمدان (POI) وضعیتی است که زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها زودتر از حد متوسط از کار بیفتند. تخمدان‌ها غدد کوچکی هستند که در دو طرف رحم قرار دارند و در طول تخمک‌گذاری تخمک‌ها را تولید و آزاد می‌کنند. تخمدان‌های شما همچنین هورمون‌های مهمی برای قاعدگی، بارداری و سایر عملکردهای بدن، می‌سازند.
سن معمول برای توقف تولید تخمک که به عنوان یائسگی شناخته میشود، حدود 51 سال است. برای برخی افراد،POI به‌طور ناگهانی اتفاق می‌افتد و آن‌ها به‌طور ناگهانی دوره قاعدگی منظم را متوقف می‌کنند. برای دیگران، تشخیص POI پس از ماه‌ها یا سال‌ها پریودهای نامنظم است.
نارسایی اولیه تخمدان، قبلاً به‌عنوان نارسایی زودرس تخمدان شناخته می‌شد. با این حال، پزشکان «نارسایی» را به «از بین رفتن» ترجیح می‌دهند؛ زیرا تحقیقات نشان داده است که افراد مبتلا به POI ممکن است تخمک‌گذاری متناوب داشته باشند. این بدان معناست که در صورت داشتن POI ممکن است همچنان تخمک آزاد کنید و باردار شوید. در واقع، حدود 5 تا 10 درصد از کسانی که تشخیص نارسایی زودرس تخمدان دارند (POI) دارند، بدون درمان ناباروری خود به خود باردار می‌شوند.
چگونه نارسایی اولیه تخمدان بر بدن من تأثیر می‌گذارد؟
نارسایی اولیه تخمدان باعث کاهش سطح استروژن میشود. از دست دادن استروژن می‌تواند عوارض جانبی مشابه با یائسگی داشته باشد؛ مانند گرگرفتگی، کاهش میل جنسی و تغییرات خلقی. همچنین خطر ابتلا به پوکی استخوان، بیماری قلبی و سایر بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان ناباروری را نیز تجربه می‌کنند. با این حال، متخصص زنان و ناباروری ممکن است بتواند با درمان‌هایی مانند تخمک اهدایی،IVF (لقاح آزمایشگاهی) و یا داروهای باروری، به شما کمک کند تا باردار شوید.
نارسایی اولیه تخمدان چگونه تشخیص داده میشود؟
برای تشخیص این بیماری، ابتدا متخصص زنان یک معاینه فیزیکی و یک معاینه لگن انجام می‌دهد. آن‌ها همچنین از شما در مورد سابقه سلامتی‌تان می‌پرسند. دانستن در مورد چرخه قاعدگی، بارداری‌های قبلی یا استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری، به پزشک در تشخیص نارسایی اولیه تخمدان کمک می‌کند. در مرحله بعد، آزمایش خون را برای اندازه‌گیری سطوح هورمون‌های خاص در بدن شما تجویز می‌کنند که شامل هورمون محرک فولیکول(FSH) ، استروژن و پرولاکتین است؛ سایر آزمایش‌هایی که پزشک ممکن است استفاده کند، عبارتند از:
- آزمایش خون (تست کاریوتایپ) برای بررسی اختلالات ژنتیکی
- سونوگرافی لگن (برای مشاهده تخمدان‌ها و رحم)
- یک تست بارداری
- آزمایش آنتی‌بادی برای بررسی اختلالات خود ایمنی
پس از بررسی این موارد، در صورتی که شما کمتر از 40 سال داشته باشید، پزشک تشخیص نارسایی تخمدان می‌دهد.
- پریود شما نامنظم است یا عادت ماهیانه ندارید.
- تست‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهند که سطح هورمون همانند یک فرد یائسه است.
نارسایی زودرس تخمدان چه عوارضی دارد؟
سطوح پایین استروژن می‌تواند بر توانایی شما برای باردار شدن تأثیر بگذارد. استروژن از جمله برای سلامت قلب و استخوان‌ها ضروری است. اگر تخمدان‌های شما به‌اندازه کافی از این هورمون تولید نکنند، ممکن است به سایر اختلالات زیر دچار شوید:
- اضطراب و افسردگی
- بیماری چشم، از جمله خشکی چشم
- کلسترول بالا و بیماری قلبی
- کم‌کاری تیروئید (تیروئید کم‌کار)
- پوکی استخوان
روش‌های درمانی نارسایی تخمدان چیست؟
اگرچه هیچ درمان قطعی برای نارسایی تخمدان وجود ندارد، اما درمان‌هایی وجود دارند که می‌توانند علائم و عوارض احتمالی مربوط به سطوح پایین استروژن را کاهش دهند. درمان جایگزینی هورمونی (HRT) رایج‌ترین روش است. این درمان معمولاً ترکیبی از استروژن و پروژسترون است، اگرچه پزشک ممکن است اشکال دیگری از آن را نیز تجویز کند. شما می‌توانید آن را به‌صورت خوراکی مصرف کنید، آن را روی پوست خود قرار دهید یا در واژن خود قرار دهید. مطمئن شوید که با یک متخصص زنان در مورد عوارض جانبی و خطرات احتمالی این نوع درمان صحبت کنید.
پزشکان معمولاً مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را برای جلوگیری از پوکی استخوان تجویز می‌کنند که ممکن است زمانی رخ دهد که سطح استروژن کاهش یابد. اگر ورزش نمی‌کنید، باید تناسب اندام را به یک عادت تبدیل کنید، زیرا ورزش‌های استقامتی می‌توانند به قوی نگه داشتن استخوان‌ها و سلامت قلب شما کمک کنند .اگر می‌خواهید برای بارداری اقدام کنید، اما متوجه شدید که نارسایی اولیه تخمدان دارید، ممکن است بخواهید با یک متخصص زنان در ارتباط باشید تا بفهمید که چه گزینه‌هایی برای بارداری‌تان وجود دارد.
درمان جایگزینی هورمونی (HRT)نارسایی تخمدان چیست؟
هورمون درمانی به بدن شما جهت کمبود هورمون‌هایی که تخمدان‌های شما نمی‌سازند و در اثر این اختلال رخ می‌دهد، کمک می‌کند. هورمون‌درمانی ممکن است شامل مصرف استروژن به تنهایی یا مصرف استروژن و پروژسترون باشد. هورمون‌درمانی می‌تواند به‌کاهش علائم نارسایی تخمدان، مانند تعریق شبانه و خشکی واژن کمک کند. همچنین خطر ابتلا به پوکی استخوان و سایر شرایطی که این اختلال می‌تواند ایجاد کند را کاهش می‌دهد. پزشک ممکن است هورمون درمانی را به روش‌های مختلف مانند قرص، کرم، ژل، چسب یا حلقه واژینال تجویز کند. اگر HRT را شروع کنید، درمان را تا سنی که معمولاً یائسگی طبیعی شروع میشود (51 تا 52 سالگی) ادامه خواهید داد. در مورد مزایا و خطرات HRT با متخصص زنان صحبت کنید تا مطمئن شوید که برای شما مناسب است.
علاوه بر هورمون درمانی، سایر درمان‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- مصرف کلسیم و ویتامین D برای کمک به‌کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان
- ورزش منظم بدنی، وزنه زدن (برای سلامت استخوان) و حفظ وزن سالم. در نظر داشته باشید که ورزش کردن از اثرات مخرب کاهش استروژن بر بدن جلوگیری می‌کند.
- استفاده از گزینه‌های درمان باروری؛ در صورت تمایل شما برای بچه‌دار شدن.
آیا تخمدان‌ها در نارسایی تخمدان می‌توانند دوباره شروع به کار کنند؟
حدود 25 درصد از افراد مبتلا به نارسایی تخمدان، ممکن است حداقل یک بار، حتی پس از تشخیص این بیماری، تخمک‌گذاری را تجربه کنند. با این حال، هیچ درمانی وجود ندارد که بتواند تخمدان‌های شما را وادار کند که دوباره شروع به کار کنند. درمان نارسایی اولیه تخمدان به تسکین علائم این بیماری کمک می‌کند و خطر ابتلا به بیماری‌هایی را که ممکن است نارسایی تخمدان ایجاد کند را کاهش می‌دهد.
آیا می‌توان از نارسایی اولیه تخمدان پیشگیری کرد؟
معمولاً نمی‌توانید از نارسایی اولیه تخمدان جلوگیری کنید. با این حال، افرادی که در معرض خطر بالاتر برای ابتلا به این اختلال هستند، در صورت تمایل به داشتن فرزند، ممکن است روش‌های حفظ باروری را دنبال کنند. اگر در مورد ابتلا به نارسایی تخمدان نگران هستید، با یک متخصص زنان صحبت کنید.
عوامل خطر نارسایی اولیه تخمدان چیست؟
افرادی که در معرض خطر بالاتر برای نارسایی اولیه تخمدان هستند، افرادی هستند که:
- بالای 35 سال هستند.
- زمینه ارثی داشته‌اند.
- اختلال خود ایمنی یا شرایط ژنتیکی خاصی داشته باشند.
- جراحی لگن، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی داشته باشند.
در صورت ابتلا به نارسایی تخمدان چه مواردی را باید از پزشک بپرسم؟
اگر نارسایی اولیه تخمدان دارید، ممکن است بخواهید از یک متخصص زنان این سؤالات را بپرسید:
- چگونه نارسایی اولیه تخمدان بر سلامت کلی من تأثیر می‌گذارد؟
- آیا به درمان جایگزینی هورمون نیاز دارم؟ برای چه مدت؟
- آیا به کنترل بارداری نیاز خواهم داشت؟
- از کجا می‌توانم حمایت عاطفی یا مشاوره پیدا کنم؟
- بهترین گزینه من برای باروری چیست؟
جمع بندی
در این مقاله، در رابطه با یک اختلال که در فرآیند چرخه قاعدگی و باروری تأثیرگذارد است، صحبت کردیم. در صورت داشتن هرگونه سؤال شما می‌توانید از مشاوره آنلاین پزشکی پلتفرم تلفن خونه استفاده نمایید و با متخصصین زنان در ارتباط باشید.
