تخمدان‌ها غدد کوچک و بیضی شکلی هستند که در دو طرف رحم شما قرار دارند. آنها تخمک‌های شما را تولید و ذخیره کرده و هورمونهایی را می‌سازند که چرخه قاعدگی و بارداری شما را کنترل میکنند. در طول تخمک گذاری، یکی از تخمدانهای شما یک تخمک آزاد میکند. اگر یک اسپرم این تخمک را بارور کند، آنگاه بارداری اتفاق میافتد. تخمدانهای شما در هر سیکل قاعدگی یک تخمک آزاد میکنند تا زمانی که به یائسگی برسید. در دوران یائسگی، تخمدانهای شما آزاد شدن تخمک را متوقف میکنند. گاهی اوقات تخمدانهای شما میتوانند بیش از یک تخمک آزاد کنند (این موضوع میتواند منجر به بارداری چند قلویی شود). شما با تمام تخمک‌هایی که در طول زندگی خود خواهید داشت به دنیا می‌آیید.
تخمدان‌ها چه عملکردی دارند؟
تخمدانهای شما نقش مهمی در قاعدگی و بارداری دارند. آنها برای لقاح تخمک تولید میکنند و هورمونهای استروژن و پروژسترون را می‌سازند. تخمدان در اواسط چرخه قاعدگی (حدود روز چهاردهم سیکل 28 روزه) تخمک را در فرآیندی به نام تخمک گذاری آزاد میکند.
هر یک از تخمدانهای شما هزاران فولیکول تخمدانی دارد. فولیکولهای تخمدان کیسههای کوچکی در تخمدان‌ها هستند که تخمک‌های نابالغ را نگه می‌دارند. هر ماه، بین روزهای شش تا چهاردهم چرخه قاعدگی، هورمون محرک فولیکول (FSH) باعث بلوغ فولیکولهای یکی از تخمدانهای شما میشود. در حدود روز 14 سیکل قاعدگی، افزایش ناگهانی هورمون لوتئینیزه کننده (LH) باعث میشود تخمدان یک تخمک آزاد کند که این زمان تخمک گذاری شما می‌باشد.
سپس تخمک آزاد شده سفر خود را از طریق یک ساختار باریک و توخالی به نام لوله فالوپ به سمت رحم آغاز میکند. همانطور که تخمک از طریق لوله فالوپ حرکت میکند، سطح پروژسترون افزایش مییابد که به آماده سازی پوشش رحم برای بارداری کمک میکند . اگر در آن چرخه ماهیانه باردار نشوید، تخمک متلاشی شده و دوباره جذب بدن شما میشود تا قاعدگی شروع شود.
مراحل سیکل ماهیانه تخمدان چگونه است؟
تخمدانهای شما این تخمک‌ها را بر اساس الگوی چرخه قاعدگی آزاد میکنند. چرخه قاعدگی شما دارای سه مرحله است: فاز فولیکولی، مرحله تخمک گذاری و فاز لوتئال.
فاز فولیکولی
فاز فولیکولی مرحله قبل از آزادسازی تخمک توسط تخمدان است. اولین روز فاز فولیکولی، اولین روز سیکل قاعدگی شماست. در ابتدای این مرحله، غده هیپوفیز شما هورمون محرک فولیکول (FSH) را آزاد میکند. این باعث تحریک فولیکولهای متعدد تخمدان برای شروع بلوغ میشود. با شروع کاهش سطح FSH، معمولاً فقط یک فولیکول به بلوغ خود ادامه می‌دهد. این فولیکول استروژن آزاد میکند و سطح استروژن افزایش مییابد.
فاز تخمک گذاری
در مرحله تخمک گذاری، غده هیپوفیز شما موجی از هورمونهای لوتئین کننده و هورمونهای محرک فولیکول را به بیرون میفرستد. این روند باعث میشود که تخمدان‌ها تخمکی را که آماده کردهاند آزاد کنند. این فرآیند تخمک گذاری نامیده میشود و معمولاً در اواسط چرخه قاعدگی، در حدود روز 14 یا بیشتر اتفاق میافتد. تخمک از دیواره تخمدان عبور میکند و توسط فیبرهای لوله فالوپ گرفتار میشود.
فاز لوتئال
در مرحله لوتئال، فولیکول تخمدان پاره شده بافت کیستی به نام جسم زرد را تشکیل می‌دهد. این کیست پروژسترون تولید میکند تا رحم را برای بارداری احتمالی آماده کند.
تعداد تخمک‌های تخمدان
شاید برایتان جالب باشد که بدانید شما با تمام تخمک‌هایی که در طول زندگی خود خواهید داشت، متولد می‌شوید، که میزان آن حدود 1 میلیون در هر تخمدان است. در سن بلوغ، زمانی که به احتمال زیاد اولین پریود خود را خواهید داشت، تعداد تخمک‌ها در هر تخمدان حدود 200000 تا 400000 است. در طول سال‌های باروری، تقریباً 300 تا 500 تخمک رشد میکند و در طی تخمک گذاری آزاد میشود.
پس از یائسگی، تخمدان‌ها تولید تخمک را متوقف میکنند و شروع به آتروفی میکنند (کوچک میشوند) به دلیل از دست دادن عملکرد تخمدان و از دست دادن تولید استروژن، افراد یائسه معمولاً علائمی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن را تجربه میکنند. کمبود استروژن همچنین خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد که خطر شکستگی استخوان در این زمان بیشتر میشود.
تخمدان‌ها چه هورمونهایی تولید میکنند؟
تخمدانهای شما استروژن و پروژسترون ترشح میکنند. این هورمونها نقش مهمی در رشد تولید مثل و قاعدگی دارند. تولید استروژن در نیمه اول چرخه قاعدگی قبل از تخمک گذاری بالاترین میزان است. پروژسترون در نیمه دوم چرخه شما افزایش مییابد تا رحم شما را برای تخمک بارور شده در صورت بارداری آماده کند.
تخمدان‌ها کجای بدن قرار دارند؟
تخمدانهای شما در سمت راست و چپ رحم در قسمت پایین شکم شما قرار دارند. تخمدانهای شما توسط چندین ماهیچه و رباط در لگن در جای خود نگه داشته میشوند. رباطهای تخمدان، تخمدانهای شما را به رحم شما متصل میکند. با این حال، رحم و تخمدان شما با هم تماس ندارند.
اندازه تخمدان‌ها چقدر است؟
اندازه تخمدان‌ها به سن شما بستگی دارد. تخمدانهای شما میتوانند به اندازه یک کیوی (حدود 6 سانتی متر) قبل از یائسگی باشند. تخمدانهای شما با افزایش سن کوچک‌تر میشوند و بعد از یائسگی میتوانند به اندازه ۲ سانتی‌متر (یا به اندازه یک لوبیا قرمز) باشند. اندازه متوسط تخمدان حدود 4 سانتی متر است. مطالعات نشان می‌دهد که اندازه تخمدانهای شما در هر دهه از زندگی پس از 30 سالگی کاهش مییابد.
فولیکولهای تخمدان چه میکنند؟
فولیکولها در تخمدان ها کیسههای کوچک پر از مایع هستند که حاوی یک تخمک نابالغ هستند. در طول چرخه قاعدگی یک خانم، یک فولیکول رشد میکند و یک تخمک بالغ آزاد میکند تا بتوان آن را بارور کرد. هر تخمدان حاوی هزاران فولیکول است، اما اکثر آنها هرگز بالغ نمیشوند.
کدام قسمت از دستگاه تناسلی زنانه تستوسترون تولید میکند؟
در دستگاه تناسلی زنان، تستوسترون در درجه اول در تخمدان‌ها تولید میشود. همچنین در غدد فوق کلیوی که در بالای هر دو کلیه این هورمون یافت و تولید میشود.
بعد از یائسگی چه اتفاقی برای تخمدان‌ها میافتد؟
تخمدان‌ها در زمان یائسگی آزاد کردن تخمک را متوقف میکنند و سپس شروع به کوچک شدن میکنند، اگرچه به طور کامل ناپدید نمیشوند. آنها همچنین تولید هورمونهای استروژن و پروژسترون را متوقف میکنند.
درد تخمدان چه حسی دارد؟
برخی افراد در حوالی زمان تخمک گذاری احساس درد میکنند. این مورد طبیعی است و میتواند مانند گرفتگی یا درد خفیف در پهلوی شما باشد. سایر افراد در طول تخمک گذاری متوجه خونریزی خفیف، ترشحات نامنظم یا معده درد میشوند. با این حال، بعضی از افراد متوجه تخمک گذاری خود نمیشود و هیچ درد تخمک گذاری ندارند.
اگر درد مداوم یا مزمن در ناحیه اطراف تخمدان خود تجربه میکنید، به پزشک مراجعه کنید زیرا این مورد میتواند نشانهای از یک مشکل جدیتر باشد. برخی از شرایط تخمدان نیاز به درمان فوری پزشکی دارند.
علائم مشکلات تخمدان چیست؟
افراد بسته به شرایط ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنند. اگر مشکلی در تخمدانهای خود دارید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- درد در ناحیه لگن
- فشار یا حساسیت به شکم
- حالت تهوع یا اسهال
- خونریزی نامنظم واژینال
- ترشحات واژن
- درد پریود (دیسمنوره)
- سیکلهای قاعدگی نامنظم (قاعدگی)
- عدم تخمک گذاری (تخمدان‌ها ممکن است تخمک را در اواسط سیکل آزاد نکنند)
اختلالات تخمدان
بسیاری از شرایط و اختلالات ممکن است بر تخمدان‌ها تأثیر بگذارد و باعث درد، تهوع و مشکلات باروری شود. بهتر است که این بیماریها را بشناسید تا در صورت وجود علائم بتوانید در زمان درست آن را درمان کنید. این بیماریهای مرتبط با تخمدان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
آندومتریوز
آندومتریوز وضعیتی است که در آن بافت رحم مانند، در خارج از رحم رشد میکند. این بیماری میتواند روی تخمدان‌ها یا لولههای فالوپ و در لگن رشد کند. این بیماری باعث تحریک و تجمع بافت اسکار میشود.
کیستهای تخمدان
کیستهای تخمدان زمانی ایجاد میشوند که این کیسههای پر از مایع روی رحم رشد کنند. آنها معمولا بی ضرر هستند اما گاهی اوقات میتوانند سرطانی شوند. علاوه بر این، برخی از آنها ممکن است باعث درد شدید و خونریزی در صورت پارگی شوند.
سرطان تخمدان
تومورهای تخمدان تومورهای تخمدان ممکن است در پوشش سطحی تخمدان‌ها (یعنی تومورهای اپیتلیال سطحی)، در ناحیهای که هورمون تولید میکند (تومورهای استرومایی) و در سلولهای تخمک (تومورهای سلول زاینده) رشد کنند. بیشتر تومورهای تخمدان خوش خیم هستند، اما برخی ممکن است سرطانی باشند.
بیماری التهابی لگن (PID)
بیماری التهابی لگن شرایطی است که در آن یک یا چند اندام تناسلی خانمها عفونی میشوند. این معمولاً توسط باکتریهای مقاربتی ایجاد میشود.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
PCOSشرایطی است که در آن کیستها در امتداد لبه بیرونی تخمدان رشد میکنند. این کیستها حاوی سلولهای تخمک هستند که آنها را فولیکولهای تخمدانی میکند، اما آنها به طور منظم تخمک را آزاد نمیکنند. PCOS نتیجه یک مشکل هورمونی است که تا حدودی مرموز باقی مانده است.
نارسایی اولیه تخمدان
نارسایی اولیه تخمدان، که به عنوان نارسایی زودرس تخمدان نیز شناخته میشود، زمانی اتفاق میافتد که تخمدان‌ها قبل از رسیدن به سن 40 سالگی از کار می‌افتند. این موضوع معمولاً به دلیل مشکل در فولیکولهای تخمدان است. بسیاری از چیزها میتوانند باعث ایجاد مشکلاتی در فولیکولها شوند، از جمله اختلالات ژنتیکی، اختلالات متابولیک، بیماریهای خود ایمنی، تشعشعات، یا سمومی مانند دود سیگار و آفت کش‌ها.
پزشکان چه آزمایشات تشخیصی بر روی تخمدان انجام می‌دهند؟
پزشکان از ابزارهای زیادی برای تشخیص بیماریهای تخمدان استفاده میکند. برخی از تست‌های مورد استفاده عبارتند از:
- معاینه لگن
- سونوگرافی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- آزمایش خون
- آزمایشات ادرار
- سی تی اسکن
وقتی تخمدان میمیرد چه اتفاقی میافتد؟
پیچ خوردگی آدنکس یا پیچ خوردگی تخمدان میتواند باعث مرگ تخمدان شما شود. در این حالت تخمدان شما در اطراف رباط تخمدان پیچ خورده و جریان خون را قطع میکند. پیچ خوردگی تخمدان دردناک است و اگر درمان نشود میتواند باعث مرگ تخمدان شود. تخمدان مرده یا در حال مرگ باید با جراحی برداشته شود زیرا ناحیه اطراف تخمدان ممکن است ملتهب و متورم شود. جراحی برداشتن تخمدان‌ها اوفورکتومی نامیده میشود.
همانطور که گفته شد، تخمدان‌ها بخش مهمی از سیستم تولید مثل شما هستند. آنها هورمونهایی تولید میکنند که به چرخه قاعدگی و بارداری شما کمک میکند. آنها همچنین در هر چرخه یک تخمک را برای لقاح ذخیره و رها میکنند. برخی از افراد دچار بیماری‌هایی در تخمدان‌ها میشوند که نیاز به درمان پزشکی دارند. علائم بیماریهای تخمدان شامل درد لگن، خونریزی واژینال و قاعدگی نامنظم است. اگر در طول تخمک گذاری یا قاعدگی دچار درد شدید با پزشک متخصص زنان صحبت کنید تا سلامت تخمدانهای شما را بررسی کنند. در این زمان شما می‌توانید از خدمات مشاوره با متخصص زنان از طریق پلتفرم تلفن خونه استفاده کنید.
