فوبیا زمانی اتفاق می‌افتد که شما ترس و اضطراب شدید یا حتی غیرقابل‌تحملی را در موقعیت‌های خاص یا وقتی با اشیاء مشخصی رو‌به‌رو می‌شوید، تجربه کنید. علت فوبیا ممکن است با عواملی که ترس‌های معمولی را شکل می‌دهند، یکسان باشد؛ اما اثرات فوبیا بر سلامت روان خیلی جدی‌تر است. در بدترین حالت، افراد مبتلا به فوبیا به شدت زندگی خود را محدود می‌کنند تا از مواجهه با چیزی که می‌ترسند، دوری کنند. در این مقاله در مورد بهترین تکنیک‌ها برای مقابله با فوبیاها و ترس‌ها و اینکه چگونه می‌توان فوبیا را به طور موثر درمان کرد صحبت خواهیم کرد.
فوبیا چیست؟
فوبیا احساس ترس یا اضطراب شدید در مواجهه با برخی عوامل و موقعیت‌ها است و زندگی فرد را به‌شدت مختل می‌کند. فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است.
فرد مبتلا در موقعیت نرمال متوجه این مسئله است که ترس او بیش از حد و غیر‌معمول است. اما دانستن این موضوع تغییر خاصی در احساس او ایجاد نمی‌کند. فرد در مواجهه با عامل محرک فوبیا، احساس ترس یا اضطراب بسیار شدیدی خواهد داشت. در حقیقت سوال اصلی این است که چگونه می‌توان بر فوبیاهای مزمن غلبه کرد؟
انواع فوبیا کداماند؟
انواع فوبیا بسته به علت ایجاد آن در هر فرد متفاوت است. با این حال، انواع فوبیا به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- فوبیای حیوانات مانند تمساح، سگ و مار.
- فوبیا از محیط‌های طبیعی شامل ارتفاعات، طوفان و آب.
- فوبیای خون، کارهای مربوط به پزشکی یا زخم‌ها و آسیب‌ها.
- فوبیای اشیای تیز و انواع درد.
- فوبیای رانندگی، پرواز، فضاهای بسته.
رایج‌ترین فوبیاها کداماند؟
برخی از رایج‌ترین فوبیاها، بر حسب دسته، عبارتند از:
فوبیای حیوانات
- فوبیای عنکبوت‌ها
- سینو‌فوبیا یا فوبیای سگ
- فوبیای حشرات
- فوبیای مار
فوبیای محیط‌های طبیعی
- فوبیای ارتفاع
- ترس از فضاهای عمومی
- ترس از آب
- ترس از رعد و برق
فوبیای خون و آسیب‌ها
- ترس از درد
- فوبیای دندانپزشکی
- فوبیای خون
- ترس از سوزن
فوبیای موقعیت‌های خاص
- ترس از پرواز
- ترس از رانندگی
- ترس از فضاهای بسته
- ترس از تاریکی
سایر فوبیاها
- ترس از دلقک‌ها
- ترس از استفراغ
- ترس از آتش
- ترایپوفوبیا یا هراس از سوراخ و حفره‌های ریز
آگورافوبیا چیست؟
آگورافوبیا یک تشخیص جداگانه است چون می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد. برای تشخیص آگورافوبیا، باید چند نوع عامل تحریک‌کننده را تجربه کنید که همگی به بودن در فضاهای عمومی مربوط هستند.
فوبیا چقدر شایع است؟
در حالی که مردم معمولاً از داشتن ترس شدید از چیزی مثل مارها یا ارتفاعات صحبت می‌کنند، اما ترس و فوبیا یکی نیستند. در واقع، فوبیا خیلی شایع نیست.
علائم فوبیا چیست؟
فوبیا و آگورافوبیا علائم مشابهی دارند اما می‌توانند به روش‌های مختلف یا در مکان‌های مختلفی بروز کنند. فوبیا باعث بروز علائم فیزیکی، روانی و رفتاری می‌شود. علائم زمانی بروز می‌کند که فرد در معرض شیء یا وضعیت محرک ترس قرار گیرد یا به آن فکر کند. علائم مربوط به روان بر نحوه تفکر و احساس فرد اثر می‌گذارند. این علائم عبارتند از:
- ترس شدید یا تهدید آمیز.
- پانیک یا احساس نیاز به فرار.
- احساس خطر.
- احساس عدم ارتباط با بدن خود (از خود بیگانگی) یا دنیای اطراف (دوری از واقعیت).
علائم جسمانی فوبیا عبارتند از:
- افزایش ضربان قلب
- عرق کردن، احساس گرما یا لرز.
- احساس لرزش یا تکان خوردن بدن.
- تهوع، ناراحتی معده یا دل‌درد.
- احساس فشار یا درد در قفسه سینه.
- تنگی نفس یا احساس خفگی.
- سرگیجه یا احساس سبکی سر.
- غش‌کردن.
- رنگ‌پریدگی.
- اختلال در بینایی و دید تونلی
علائم رفتاری شامل تغییر در سبک زندگی، عادات یا روال‌های روزمره است. علائم رفتاری عبارتند از:
- تلاش برای اجتناب از عوامل تحریک‌کننده؛ برای مثال اجتناب از مراقبت‌های پزشکی یا دندانپزشکی عادی به خاطر ترس از سوزن، دندانپزشکی و غیره.
- تغییر دادن سبک زندگی برای اجتناب از عوامل ترسناک؛ برای مثال نقل مکان از یک منطقه ساحلی به خاطر ترس از طوفان‌های دریایی.
- اجتناب از تغییرات در زندگی به‌خصوص تغییرات مثبت تا با عوامل تحریک‌کننده ترس مواجه نشوید. برای مثال اجتناب از خرید یک خانه یا گرفتن شغلی در جایی با نمای رودخانه، دریاچه یا اقیانوس به خاطر ترس از آب، شنا یا غرق شدن.
علائم فوبیا در کودکان چیست؟
کودکان همچنین می‌توانند فوبیای خاصی داشته باشند و علائم متفاوتی را نشان دهند. علائم فوبیا در کودکان عبارتند از:
- گریه
- عصبانیت یا انفجار احساسات
- سکون (بی‌حرکت ماندن)
- چسبیدن یا جدایی‌ناپذیری از کسی که احساس می‌کنند امن است
چرا فوبیاها ایجاد می‌شوند؟
فوبیا زمانی اتفاق می‌افتد که مغز ترس و اضطراب را به درجات افراطی می‌برد. در شرایط عادی، این احساسات می‌توانند محافظت‌کننده و مفید باشند. ترس راهی است که مغز برای هشدار دادن به شما درباره موقعیت خطرناک استفاده می‌کند. اما اینکه چرا این احساسات می‌توانند تبدیل به فوبیا شوند، هنوز کامل مشخص نیست. با این حال، عوامل و فرایندهای متعددی ممکن است در ایجاد فوبیا اثرگذار باشند. این عوامل عبارتند از:
- تجربیات تروماتیک: تجربه یا مشاهده رویداد‌های آسیب‌زایی که برای شما یا دیگران اتفاق می‌افتند.
- وراثت: برخی از فوبیاها بیشتر در افرادی که بستگانشان هم به همان نوع فوبیا دچار هستند، دیده می‌شود. انواع فوبیا که بیشتر به صورت ارثی منتقل می‌شوند عبارتند از: فوبیاهای مرتبط با حیوانات، فوبیای خون و آسیب‌ها و فوبیای موقعیت‌های خاص هستند.
- انتقال اطلاعات: برخی فوبیاها ممکن است به خاطر چیزهایی که دربارهٔ آن‌ها یاد می‌گیرید یا چیزهایی که مکرراً می‌بینید یا می‌شنوید، ایجاد شوند.
- ترس‌های آموخته‌شده: افراد می‌توانند درباره فوبیاها یا ترس‌های دیگران یاد بگیرند و ممکن است به همین دلیل، فوبیایی در آن‌ها ایجاد شود. افراد دارای والدین بیش از حد محافظت‌کننده ممکن است بیشتر به فوبیای خاصی دچار شوند.
پیامدهای فوبیا چیست؟
فوبیاها می‌توانند اثرات بلندمدتی بر سلامت روان و جسم داشته باشند، به‌خصوص اگر فرد به‌ورت مکرر با عوامل تحریک‌کننده مواجه شود. افرادی که فوبیای خاص و آگورافوبیا دارند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به برخی اختلالات اعصاب و روان هستند. در حالی که فوبیا ممکن است علت بروز سایر اختلالات اعصاب و روان نباشد، اما اغلب با سایر اختلالات همراهی دارد و ممکن است قبل از بروز سایر اختلالات روان خود را نشان دهد. مشاوره تخصصی فوبیا به شما کمک می‌کند تا بتوانید درمان را سریع‌تر شروع کرده و از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کنید. اختلالات روان که بیشتر احتمال همراهی با فوبیا را دارند، شامل موارد زیر است:
- اختلالات اضطرابی (برای اطلاع بیشتر در مورد این اختلال می‌توانید به راهنمای کامل مشاوره روانپزشکی برای افراد مضطرب مراجعه کنید.)
- اختلال دوقطبی
- اختلالات افسردگی
- اختلالات شخصیتی (به‌ویژه اختلال شخصیت وابسته)
- اختلالات سو مصرف مواد
- اختلال علائم جسمانی
بیماری‌هایی که معمولاً با فوبیا همراهی دارند یا ممکن است به خاطر علائم فوبیا بدتر شود، عبارتند از:
- بیماری‌های قلبی
- بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
- بیماری پارکینسون
- علائم عدم تعادل و سرگیجه که می‌تواند باعث سقوط و صدمات ناشی از سقوط شود
- اختلالات مغزی تحلیل‌رونده و علائم زوال عقل
چطور فوبیاها تشخیص داده می‌شوند؟
یک متخصص روانپزشک می‌تواند فوبیای خاص یا آگورافوبیا را با صحبت کردن با شما و پرسیدن سؤالات تشخیص دهد. برای تشخیص این شرایط نیازی به آزمایش‌های آزمایشگاهی، تصویربرداری یا تست‌های تشخیصی نیست. سؤالاتی که می‌پرسند، ممکن است شامل پرسشنامه‌های خاصی باشد که برای کمک به تشخیص فوبیا طراحی شده‌اند. سؤالاتی که می‌پرسند می‌تواند شامل موارد زیر باشد، اما محدود به آن‌ها نیستند:
- عوامل محرک فوبیا که شما از آن‌ها آگاه هستید، کداماند؟
- چه علائمی را تجربه می‌کنید و شدت آن‌ها چقدر است؟
- سبک زندگی و روال فعلی زندگی شما چگونه است و اینکه آیا فوبیا بر آن تأثیر می‌گذارد یا خیر؟
- چه زمانی علائم شروع شدند؟
- آیا سابقه تجربه رویداد تروماتیک دارید؟ آیا عوامل دیگری هستند که ممکن است باعث ایجاد فوبیا در شما شده باشند؟
روانپزشک شما این سؤالات را می‌پرسد زیرا تشخیص فوبیای خاص یا آگورافوبیا نیازمند این است که نشانه‌های شما با معیارهای خاصی برای تشخیص همخوانی داشته باشد.
معیارهای تشخیص فوبیا کداماند؟
- ترس یا اضطراب شدید نسبت به یک شیء یا موقعیت خاص.
- مواجهه با عامل محرک فوبیا باعث ترس یا اضطراب فوری یا هر دو شود.
- فرد به طور فعال از عوامل محرک فوبیا اجتناب کند، یا وقتی با محرک‌هایی مواجه می‌شود که نمی‌تواند از آن‌ها دوری کند، ترس، اضطراب یا هر دو را به شدت تجربه می‌کند.
- ترس یا اضطرابی که تجربه می‌کند بسیار بیشتر از حد نرمال است.
- به‌مدت حداقل شش ماه است که ترس یا اضطراب را نسبت به محرک تجربه می‌کند یا تلاش می‌کند از آن‌ها دوری کند.
- ترس، اضطراب یا اجتناب از محرک‌های فوبیا بخشی از زندگی را از جمله کار، روابط اجتماعی و غیره مختل می‌کند.
- نشانه‌هایی که تجربه می‌کند ناشی از یک اختلال روانی دیگر مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا اختلال پانیک نباشد.
فوبیاها چطور درمان می‌شوند و آیا می‌توانند درمان شوند؟
چگونه بر ترس‌های خود غلبه کنیم؟ بسیاری از بیماران برای پاسخ به این سوال به دنبال انواع درمان می‌روند. درمان فوبیا شامل روان‌درمانی، داروها یا ترکیبی از این دو است. درمان به نوع فوبیا، شدت علائم و عوامل مرتبط با سبک زندگی و ترجیحات بیمار بستگی دارد. یک متخصص روانپزشک می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره درمان‌های موثر به شما بدهد و درمان مناسب را توصیه کند. نقش روانپزشک در درمان ترس و فوبیا از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه به توضیح این سوال که چگونه می‌توان فوبیا را به طور موثر درمان کرد پاسخ می‌دهیم.
روان‌درمانی
شاید از خود بپرسید چگونه فوبیاهای روزمره را مدیریت کنیم؟ یکی از روش‌های اصلی درمان فوبیا کمک به تنظیم تفکر و رفتارهای مرتبط با ترس است. روان‌درمانی و مشاوره برای غلبه بر ترس یکی از مفیدترین روش‌ها برای این کار است. درمان شناختی‌رفتاری (CBT) نوعی رایج از روان‌درمانی است که در این زمینه کمک می‌کند. با گذشت زمان، درمان می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر با ترس و اضطرابی که تجربه می‌کنید کنار بیایید. همچنین، درمان فوبیای اجتماعی به شما کمک می‌کند تا روابط خود را بهبود بخشید و عملکرد روزانه خود را ارتقا دهید.
مواجهه درمانی
رویکرد درمانی دیگری برای درمان فوبیاهای خاص وجود دارد که درمان فوبیا با مواجهه است. این روش می‌تواند به دو شکل اصلی توسط روانپزشک اتفاق بیفتد:
- حساسیت‌زدایی سیستماتیک (مواجهه تدریجی): این روش شامل قرار دادن تدریجی شما در معرض محرک‌ها است. با گذشت زمان، روانپزشک به شما در کنترل ترس و غلبه بر ترس کمک می‌کند. همچنین به شما کمک می‌کند تا تفکر و رفتارهای خود را برای مدیریت احساسات ترس و اضطراب تنظیم کنید.
- غرقه سازی: این تکنیک مشابه حساسیت‌زدایی است، اما شامل قرار دادن شما در معرض محرک‌های فوبیا به صورت ناگهانی و نه به صورت تدریجی است. این روش به شما کمک می‌کند تا به محرک‌ها عادت کنید و اضطراب خود را کنترل کنید. اگرچه این روش برای درمان ترس و فوبیا کمتر رایج است، گاهی می‌تواند به افراد مبتلا به فوبیا کمک کند اما بیشتر روانپزشکان توصیه می‌کنند با احتیاط از آن استفاده شود.
توجه داشته باشید که مشاوره تخصصی فوبیا می‌تواند به شما روش‌های کنترل ترس را آموزش دهد و در درمان فوبیا کمک کند. طی جلسات مشاوره، روانپزشک تکنیک‌های کاهش فوبیا را با توجه به نوع ترس شما ارائه می‌دهد.
دارودرمانی برای فوبیا
یکی از روش‌های روش‌های مقابله با فوبیا دارودرمانی است. در برخی موارد، داروهای خاصی نیز می‌توانند به شما در کاهش علائم فوبیا کمک کنند. این داروها معمولاً داروهای ضد‌افسردگی یا داروهای ضد‌اضطراب هستند. انواع مختلفی از داروها می‌توانند به علائم فوبیا کمک کنند، بنابراین روانپزشک شما بهترین فرد برای انتخاب گزینه‌های درمان دارویی است. آن‌ها همچنین می‌توانند عوارض جانبی و جزئیات دیگری که باید درباره این داروها بدانید را توضیح دهند. نقش مشاوره آنلاین در درمان فوبیا در این زمان پررنگ می‌شود. شما می‌توانید به صورت آنلاین با متخصص روانپزشک در ارتباط باشید تا هم دارودرمانی و روان‌درمانی را بتوانید شروع کنید.
جمع‌بندی و راهنمای مراجعه به روانپزشک
شاید فکر کنید داشتن فوبیا یک نقص بزرگ یا نشانه‌ای از ضعف است، اما اینطور نیست. باید بدانید که فوبیا می‌توانند برای هر کسی در هر سنی اتفاق بیفتد. همان‌طور که برای درمان شکستگی استخوان یا عفونت گوش بدون تردید به پزشک مراجعه می‌کنید، مراجعه به روانپزشک برای درمان فوبیا نیز کاملاً امری طبیعی است.
اگر فوبیا دارید یا علائم آن را در خود مشاهده می‌کنید، مشاوره روانپزشکی توصیه می‌شود. طی مشاوره روانپزشکی شما می‌توانید تکنیک‌های غلبه بر فوبیا را آموزش ببینید و در مورد اینکه چگونه فوبیا را مدیریت کنید با روانپزشک خود صحبت کنید. مشاوره تخصصی فوبیا این فرصت را برای شما ایجاد می‌کند که راه‌هایی پیدا کنید و ترس‌هایتان را مدیریت کرده یا حتی بر آن‌ها غلبه کنید.
