بسیاری از افراد ممکن است در طول زندگی به یکی از اختلالات اعصاب و روان مبتلا شوند. در این شرایط، مشاوره روانپزشکی راهکاری موثر برای بهبود کیفیت زندگی است. اختلال دوقطبی یکی از اختلالات اعصاب و روان است که با کاهش کیفیت زندگی و اختلال در عملکرد اجتماعی، بین فردی، شغلی و تحصیلی بیمار همراه است. در مشاوره روانپزشکی برای بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی، توجه به چند نکته کلیدی ضروری است. اولاً، درمان مؤثر معمولاً ترکیبی از دارو، روان‌درمانی و تغییرات سبک زندگی است. داروها می‌توانند به تثبیت خلق و کاهش شدت علائم کمک کنند، اما ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. روان‌درمانی نیز نقش حیاتی دارد و به بیماران کمک می‌کند تا با افکار و رفتارهای منفی مقابله کنند و راهکارهای موثری برای مدیریت نوسانات خلقی بیابند. علاوه بر این، حمایت و همکاری خانواده می‌تواند به بهبود عملکرد اجتماعی فرد و تقویت روند درمان کمک کند. طراحی یک برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده با همکاری نزدیک با روانپزشک و پایبندی به آن از اهمیت بالایی برخوردار است. به یاد داشته باشید که هیچ رویکرد واحد و یکسانی برای درمان دوقطبی در همه بیماران وجود ندارد. در این مقاله به اختلال دوقطبی و تاثیر مشاوره روانپزشکی بر بیماران دوقطبی می‌پردازیم.
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی شاخه‌ای از اختلالات خلقی است. اختلال دوقطبی که اختلال مانیا نیز نام دارد، با نوسانات خلقی قابل توجه همراه است. در دو قطبی شاهد دو حالت متفاوت مانیا و افسردگی هستیم. مانیا خلق بسیار بالا و غیر طبیعی و افسردگی، افت شدید خلقی و کاهش سطح توانایی‌ها و فعالیت بیمار است. بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی، ممکن است در دوره‌هایی از زندگی، ثبات رفتاری داشته باشند و خلقوخو و رفتارشان متعادل باشد. یکی از علائم خطر، نوسانات خلقی مداوم به صورت گاه بسیار شاد و گاه افسرده، در بازه زمانی یک الی چهار هفته است.
علائم اختلال دوقطبی چیست؟
تغییرات خلقی دوقطبی طیف وسیعی از علائم را شامل می‌شود. علائم می‌تواند از فردی به فرد دیگر به‌طور قابل توجهی متفاوت باشد. به‌طور کلی علائم اختلال دوقطبی عبارتند از:
علائم مانیا
- افزایش انرژی
- تحریک‌پذیری
- احساس سرخوشی بیش از حد
- حرف‌زدن غیر‌معمول و تند
- بالا‌رفتن سرعت افکار
- کاهش نیاز به خواب
- خودجوشی و ضعف در تصمیم‌گیری
- حواس پرتی
- پرداختن افراطی به رفتارهای لذت‌بخش
علائم افسردگی
- احساس غم
- ناامیدی
- پوچی
- اختلال خواب
- خستگی و کاهش انرژی
- کاهش در تمرکز
انواع اختلال دوقطبی کدام‌اند؟
اختلال دوقطبی با تغییرات خلقی دوقطبی، شامل دوره‌های شیدایی و افسردگی، شناخته می‌شود. تغییرات خلقی دوقطبی بر زندگی فرد تاثیر می‌گذارند. انواع مختلف اختلال دوقطبی عبارتند از:
اختلال دوقطبی نوع یک
اختلال دوقطبی نوع یک شامل دوره‌های مانیا و شیدایی است که حداقل یک هفته طول می‌کشد. بسیاری از بیماران مبتلا به دوقطبی نوع یک دوره‌هایی از افسردگی را نیز تجربه می‌کنند. وجود دوره مانیا ویژگی اصلی اختلال دوقطبی نوع یک است. هیپومانیا نوع خفیف‌تری از مانیا است. برخی از بیماران، قبل یا بعد از دوره‌های شیدایی، هیپومانیا نیز دارند.
اختلال دوقطبی نوع دو
اختلال دوقطبی نوع دو شامل دوره‌های مکرر افسردگی و هیپومانیا است. هیپومانیا حداقل چهار روز طول می‌کشد. بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی نوع دو، دوره‌های مانیا را تجربه نمی‌کنند.
اختلال سیکلوتایمیا
اختلال سیکلوتایمیا نوعی اختلال خلقی است که کمتر شایع است. اختلال سیکلوتایمیا شامل دوره‌های افسردگی یا هیپومانیا است اما معیارهای کامل مانیا یا افسردگی را ندارد.
عوامل مؤثر در بروز اختلال دوقطبی کدام‌اند؟
- عوامل ژنتیکی: وجود سابقه‌ی اختلال دوقطبی در خانواده می‌تواند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.
- عوامل محیطی: رویدادهای استرس‌زا یا تجربیات ترومایی ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند.
- عوامل بیولوژیکی: تغییرات در شیمی مغز می‌تواند در ایجاد اختلال دوقطبی مؤثر باشد.
بهترین روش‌های درمان اختلال دوقطبی و تکنیک‌های مدیریت دوقطبی چیست؟
درمان دوقطبی، به طور کلی شامل استفاده از دارو، روان‌درمانی و اصلاح سبک زندگی است. در مشاوره اختلال دوقطبی، هدف اصلی کاهش شدت و تعداد دوره‌های شیدایی و افسردگی است تا عملکرد کلی فرد بهبود یابد.
وقتی صحبت از روش‌های درمان موثر دوقطبی و تکنیک‌های مدیریت دوقطبی می‌شود، گزینه‌های زیادی وجود دارد. معمولاً روانپزشک درمان دوقطبی برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده برای هر فرد طراحی می‌کنند که به وضعیت کنونی و آینده او، از جمله میزان مواجهه با عوامل استرس‌زا، توجه دارد. بر اساس بررسی‌ها، بهترین روش‌های درمان اختلال دوقطبی شامل موارد زیر است:
دارودرمانی
داروهای روانپزشکی نقش مهمی در درمان موثر دوقطبی ایفا می‌کنند و می‌توانند به تثبیت خلق، جلوگیری یا کاهش فراوانی آشفتگی‌های رفتاری، کاهش مدت و شدت دوره‌ها، و بهبود عملکرد کلی فرد کمک کنند. دو دسته اصلی دارویی در درمان اختلال دوقطبی شامل تثبیت‌کننده‌های خلق و داروهای ضدروان‌پریشی هستند.
داروهای تثبیت‌کننده خلق
این داروها درمان اصلی اختلال دوقطبی هستند و به‌طور مؤثری دوره‌های شیدایی و افسردگی را کنترل می‌کنند. هدف این دسته از داروها تثبیت خلق و جلوگیری از نوسانات شدید خلقوخو است.
این دسته داروها شامل لیتیوم، والپروئیک اسید، کاربامازپین و لاموتریژین است. این داروها با تثبیت خلق و کاهش نوسانات خلقوخو به درمان موثر دوقطبی کمک می‌کنند.
ضدروان‌پریشی غیر‌رایج
داروهای ضدروان‌پریشی غیر‌معمول همان نسل دوم داروهای ضدروان‌پریشی هستند که عوارض جانبی کمتری نسبت به نسل اول دارند. این داروها شامل ابیلیفای، آسناپین، ورایلار، لوراسیدون، ریسپریدون، الانزاپین، فلوکستین/الانزاپین، کوئتیاپین و زیپراسیدون هستند.
این داروها برای درمان شیدایی و روان‌پریشی به کار می‌روند و با مسدود کردن گیرنده‌های خاص دوپامین و سروتونین، شدت علائم اختلال دوقطبی را کاهش می‌دهند.
روان‌درمانی
مدیریت اختلال دوقطبی تنها با دارو ممکن است کافی نباشد. هرچند داروها می‌توانند به طور مؤثری علائم را کنترل کنند، اما نمی‌توانند تمامی اثرات این اختلال را بر زندگی، روابط و کیفیت زندگی برطرف کنند. یکی از تکنیک‌های مدیریت دوقطبی روان‌درمانی است. این روش به عنوان یک ابزار قدرتمند برای مدیریت علائم، بررسی علل زمینه‌ای و بهبود کیفیت زندگی شناخته شده است.
برنامه‌های روان‌درمانی متخصصین ما در تلفن خونه به طور کامل شخصی‌سازی شده و شامل مجموعه‌ای از روش‌های مدرن و اثربخش است که به شما کمک می‌کند تا به بهترین نحو با اختلال دوقطبی مقابله کنید و به کیفیت زندگی مطلوب‌تری دست یابید. انواع روان‌درمانی عبارتند از:
آموزش روانی
یکی از روش‌های کنترل دوقطبی آموزش روانی به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی است؛ زیرا کمک می‌کند تا دلیل قانع‌کننده‌ای برای پایبندی و ادامه درمان پیدا کنند. این آموزش به فرد کمک می‌کند تا وضعیت خود را بهتر درک کند، علائم را شناسایی و مدیریت نماید، با موقعیت‌های استرس‌زا کنار بیاید و پایبندی به داروها را تقویت کند. بررسی‌ها نشان داده‌اند که آموزش روانی بهبود قابل توجهی در عملکرد اجتماعی و شغلی، کاهش تعداد عود‌های شیدایی دارد.
درمان شناختی‌رفتاری (CBT)
درمان شناختی‌رفتاری (CBT) به افراد کمک می‌کند تا افکار، احساسات و رفتارهای منفی را شناسایی و تغییر دهند. CBT شامل ابزارهایی مانند ثبت افکار، دفترچه احوال، برنامه‌ها و فعالیت‌ها است و به بیماران کمک می‌کند تا ارتباط بین خلق و افکار را درک کنند، علائم اولیه را شناسایی و نظارت کنند، مکانیسم‌های مقابله‌ای را توسعه دهند، الگوهای خواب و فعالیت را بهبود بخشند و پایبندی به داروها را افزایش دهند. تحقیقات نشان داده‌اند که CBT و آموزش روانی می‌توانند به کاهش قابل توجه روزهای افسردگی و کاهش نیاز به دوز بالای داروهای ضدافسردگی در طول یک سال کمک کنند.
درمان متمرکز بر خانواده (FFT)
درمان خانوادگی متمرکز (FFT) به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی و خانواده‌هایشان کمک می‌کند تا با بیماری کنار بیایند. این درمان بر درک بهتر وضعیت، بهبود ارتباطات خانوادگی و یادگیری نحوه مدیریت استرس و احساسات تمرکز دارد.
مطالعات نشان داده‌اند که FFT یکی از روش‌های درمان موثر دوقطبی است که بار بیماری را کاهش داده و عملکرد اجتماعی فرد و خانواده‌اش را بهبود می‌بخشد.
ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی (IPSRT)
درمان بین‌فردی و ریتم اجتماعی به افراد مبتلا به اختلال دوقطبی کمک می‌کند تا الگوهای خواب منظم و مدیریت روزمره و فعالیت‌های خود را حفظ کنند. این درمان بر اهمیت مدیریت استرس، توسعه روابط سالم و برقراری زندگی اجتماعی منظم تأکید دارد.
IPSRT همچنین به افراد کمک می‌کند تا نشانه‌های اولیه و هشداردهنده عود دوقطبی را شناسایی کرده و استراتژی‌های پیشگیری را توسعه دهند. IPSRT می‌تواند شدت علائم را کاهش دهد و به افراد کمک کند تا زندگی پربارتری داشته باشند.
این درمان معمولاً با سایر روش‌های درمانی، مانند دارو، ترکیب می‌شود. روانپزشک درمان دوقطبی می‌تواند به شما در انتخاب بهترین درمان متناسب با نیازهای خاص شما کمک کرده و به سوالات و نگرانی‌های شما پاسخ دهد.
درمان‌های جایگزین از جمله درمان تحریک مغناطیسی مغز (TMS)
مطالعات نشان داده است که درمان تحریک مغناطیسی مغز می‌تواند به بهبود علائم دوقطبی کمک کند.
مدیریت استرس
ایجاد برنامه‌های منظم روزانه، انجام ورزش‌های منظم و استفاده از دفتر یادداشت برای پیگیری علائم می‌تواند به مدیریت استرس و بهبود وضعیت بیمار کمک کند.
درمان‌های مکمل
بسیاری از درمان‌های مکمل در حال آزمایش و ارزیابی هستند تا به‌عنوان گزینه‌های کمکی برای اختلال دوقطبی معرفی شوند. دو درمان امیدبخش در این زمینه اسیدهای چرب امگا-۳ و پروبیوتیک‌ها هستند.
اسیدهای چرب امگا ۳: شواهدی وجود دارد که اسیدهای چرب امگا ۳ ممکن است به بهبود علائم افسردگی کمک کنند، اما تاثیر قابل توجهی بر علائم شیدایی ندارند.
پروبیوتیک‌ها: تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که پروبیوتیک‌ها ممکن است به بهبود علائم اختلال دوقطبی، به ویژه شیدایی، کمک کنند.
با این حال، پروبیوتیک‌ها و اسیدهای چرب امگا ۳ نباید جایگزین درمان‌های پزشکی شوند و باید درباره مصرف آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
عوارض داروهای اختلال دوقطبی چیست؟
داروهای اختلال دوقطبی می‌توانند عوارض جانبی شایع و شدید داشته باشند:
عوارض شایع:
- خشکی دهان
- افزایش وزن
- کلسترول بالا
- دید مبهم
- عوارض جنسی
عوارض شدید:
- افزایش وزن قابل توجه
- خطر بالا رفتن کلسترول و دیابت
- عوارض جانبی خارج هرمی (EPS) مانند سفتی عضلات و لرزش
- طولانی شدن QTc که ممکن است باعث آریتمی‌های قلبی شود
- میوکاردیت (التهاب عضله قلب) با علائمی مثل درد قفسه سینه و ضربان قلب نامنظم
- آگرانولوسیتوز (کاهش خطرناک گلبول‌های سفید)
چگونه به بیماران دوقطبی کمک کنیم تا استرس خود را مدیریت کنند؟
در هر چالشی، استفاده از راهکارهای سریع و مؤثر برای کاهش استرس ضروری است. در روند درمان دوقطبی، در دسترس بودن متخصص و روش‌های درمانی به کاهش استرس کمک می‌کند. در درمان دوقطبی، همکاری نزدیک با روانپزشک درمان دوقطبی و انتخاب درمان مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. پزشکان با ارزیابی تاریخچه پزشکی و علائم فرد، داروی مناسب را انتخاب کرده و عواملی مانند عوارض جانبی هر دارو، واکنش فرد به داروهای دیگر و هزینه دارو را در نظر می‌گیرند.
برای کاهش استرس و دریافت حمایت تخصصی، با مرکز مشاوره آنلاین تلفن خونه تماس بگیرید. ما در محیطی امن و مطمئن، مدیریت داروهای روانپزشکی و مشاوره اختلال دوقطبی را به صورت مشاوره روانپزشکی تلفنی به شما ارائه می‌دهیم. همین حالا با ما تماس بگیرید و اولین قدم را به سوی بهبود سلامت روان خود بردارید.
چگونه یک مشاور خوب برای درمان اختلال دوقطبی پیدا کنیم؟
از مهم‌ترین عوامل در درمان موثر دوقطبی، در دسترس بودن و حرفه‌ای بودن روانپزشک است. اگر شما یا عزیزتان با اختلال دوقطبی دست و پنجه نرم می‌کنید، گروه تلفن خونه همیشه آماده است تا به شما کمک کند.
خانواده بزرگ تلفن خونه با فراهم‌سازی بستر مشاوره آنلاین پزشکی خود، که در هر زمان و مکانی قابل دسترسی است، با بهترین متخصصین پزشکی همکاری دارد. امروز با ما تماس بگیرید تا گزینه‌های درمان مؤثر دوقطبی را با کمک متخصصین روانپزشک مجرب تجربه کنید. مشاوران ما با استفاده از روش‌های درمانی اثربخش، در کنار شما خواهند بود تا به کنترل استرس و بهبود سلامت روان‌تان کمک کنند.
اجازه ندهید که اختلالات سلامت روان، مانند اختلال دوقطبی، مانع از زندگی شادی که شایسته‌اش هستید شود. تیم پرشور تلفن خونه همیشه در کنار شماست تا در مسیر درمان و بهبود سلامت روان، شما را همراهی کند. همین حالا در تلفن خونه عضو شوید و ارزیابی سلامت روان خود را آغاز کنید.
راهنمایی برای خانواده‌ها و دوستان بیماران دوقطبی
چنانچه خودتان یا عزیزتان به اختلال دوقطبی مبتلا هستید، می‌توانید با کسب آگاهی و اطلاعات درباره راهکارهای مقابله با دوقطبی قدم بزرگی در جهت بهبود این بیماری بردارید. مؤسسه ملی بهداشت روانی (NIMH) نکات زیر را برای تغییر سبک زندگی و مقابله با اختلال دوقطبی ارائه می‌دهد:
- با پزشک خود همکاری کنید تا برنامه درمانی مناسبی برای شما یا عزیزتان تهیه شود که بتوانید به آن پایبند باشید.
- برنامه درمانی را طبق دستورالعمل دنبال کنید و در صورت بروز نگرانی یا نیاز به تغییر، با پزشک خود تماس بگیرید و از مشاوره اختلال دوقطبی بهره‌مند شوید.
- سعی کنید روال‌های روزانه‌ای مانند زمان‌های مشخص برای غذا خوردن، خوابیدن و ورزش کردن ایجاد کنید.
- به طور منظم ورزش کنید و فعالیتی را انتخاب کنید که ضربان قلب شما را بالا ببرد، مانند دویدن، شنا کردن یا دوچرخه‌سواری. این نوع ورزش به بهبود خواب و حمایت از سلامت مغز و بدن کمک می‌کند.
- یک دفتر یادداشت داشته باشید تا احساسات، فعالیت‌ها و سلامت عمومی خود را پیگیری کنید و به درک بهتر نوسانات خلق و خوی خود کمک کند.
- از خانواده و دوستان نزدیک خود بخواهید که در رعایت برنامه درمانی به شما کمک کنند.
- با خودتان صبور باشید؛ بهتر شدن زمان می‌برد.
- اگر خانواده یا دوست شما به دوقطبی مبتلا است می‌توانید موارد گفته شده را به او آموزش دهید و در مسیر انجام این موارد او را حمایت کنید.
نکات کلیدی در مشاوره روانپزشکی برای بیماران دوقطبی
- ترکیب درمان‌ها: درمان دوقطبی معمولاً شامل دارودرمانی، روان‌درمانی و تغییرات سبک زندگی است.
- تمام داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند و انتخاب دارو به علائم فرد، تاریخچه پزشکی و واکنش به درمان بستگی دارد. بنابراین مشاوره با روانپزشک درمان دوقطبی در‌صورت بروز عوارض جانبی بسیار اهمیت دارد.
- روان‌درمانی نقش بسیار مهمی دارد؛ چرا که به بیماران کمک می‌کند تا با افکار و رفتارهای منفی خود مقابله کنند و راهکارهای مفیدی برای مدیریت نوسانات خلقی بیابند.
- نقش خانواده بسیار حیاتی است. در حقیقت، درمان متمرکز بر خانواده یکی از روش‌های درمان موثر دوقطبی است که به بهبود عملکرد اجتماعی فرد و خانواده‌اش کمک می‌کند.
- مشاوره شخصی‌سازی‌شده: از تاثیر مشاوره روانپزشکی بر بیماران دوقطبی غافل نشوید. مشاوره با روانپزشک برای طراحی برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده و پایبندی به آن اهمیت دارد. هر فرد نیاز به درمان منحصر به فرد خود دارد.
- به خاطر داشته باشید که هیچ رویکرد یکسانی برای درمان اختلال دوقطبی وجود ندارد و فقط به این دلیل که یک گزینه کار نکرده، به این معنا نیست که گزینه دیگری هم کار نخواهد کرد.
