در مقطعی از زندگی خود، احتمالاً سطحی از اضطراب را در مورد یک موقعیت استرس زا تجربه کرده‌اید. ممکن است متوجه شده باشید که گاهی اوقات علائم اضطراب حتی در معده شما ظاهر می‌شود. احساس اضطراب در ناحیه شکم شما می‌تواند باعث حس دل آشوبی شود. این حس معمولاً پس از رفع موقعیت استرس زا، مانند مصاحبه شغلی، حاضر شدن برای امتحان و… نسبتاً سریع فروکش می‌کنند. با این حال، اضطراب همچنین می‌تواند علائم ناخوشایند و دردناک‌تری را در معده شما ایجاد کند. درمان معده درد و سوزش معده عصبی موضوعی است که در این مقاله به آن می‌پردازیم و راهکارهایی را برای رفع آن مطرح می‌کنیم.
علائم زیر را تجربه می‌کنید؟ (علائم ناخوشایند معده درد عصبی)
علائم ناخوشایند و دردناک‌تری که در معده در شرایط استرس زا تجربه می‌کنید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- نفخ
- گرفتگی عضلات
- سوء هاضمه
- تغییر در اشتهای
این علائم ممکن است پایدارتر باشند، حتی پس از از بین رفتن چیزی که باعث اضطراب شما می‌شود، هنوز باقی بمانند. اگر مرتباً این حس را تجربه می‌کنید، مهم است که سعی کنید در اسرع وقت به پزشک گوارش مراجعه کنید، زیرا می‌تواند منجر به شرایطی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر شود.
چه چیزی باعث احساس اضطراب در معده شما می‌شود؟
ارتباط بسیار قوی بین مغز و سیستم گوارشی به خصوص ناحیه روده ما وجود دارد. افکار و احساساتی که ما به صورت ذهنی در مغز خود تجربه می‌کنیم، مانند استرس و اضطراب، می‌توانند به روده ما نیز مرتبط باشند، همچنین نتایج اضطراب به معده ما مربوط می‌شود که شرایطی مثل معده درد عصبی را ایجاد می‌کند.
این موضوع به این دلیل اتفاق میافتد که در بدن ما یک عصب طولانی به نام عصب واگ وجود دارد که مغز ما را به روده ما متصل می‌کند. روده بیش از 200 میلیون سلول عصبی دارد و توسط سیستم عصبی خود که به سیستم عصبی رودهای معروف است کنترل می‌شود که می‌تواند به سیگنالها و هورمونهای مغز و سیستم عصبی مرکزی ما پاسخ دهد.
زمانی که مغز ما موقعیت استرس‌زا یا تهدیدی را تشخیص می‌دهد، به طور خودکار با رفتن به حالت «جنگ یا گریز» واکنش نشان می‌دهد، «جنگ یا گریز» پاسخی است که برای کمک به زنده ماندن ما طراحی شده. پیام رسانهای شیمیایی و هورمونهایی مانند آدرنالین و کورتیزول در این زمان ترشح می‌شوند. یکی از نقش‌های آنها ارسال خون کمتر به معده و کاهش سرعت هضم است. این امر می‌تواند علائمی را در معده ایجاد کند که به اضطراب مرتبط می‌شود. انتشار مواد شیمیایی و هورمون‌ها در بدن باعث می‌شود خون و انرژی بیشتری به اندام‌هایی مانند قلب و ریه‌ها برود که برای بقا حیاتی هستد.
با این حال، مغز ما می‌تواند موقعیت‌هایی را که تهدیدکننده زندگی نیستند، به عنوان استرس‌زا ببیند، مانند سخنرانی یا مصاحبه شغلی یا حتی مسائل مربوط به رابطه عاطفی. از آنجایی که بدن ما این عامل استرس‌زا را به عنوان یک تهدید درک می‌کند، همچنان پاسخ مبارزه یا فرار را فعال می‌کند. در افراد دارای استرس مزمن یا اضطراب، این پاسخ می‌تواند به طور دائمی «فعال» باقی بماند و باعث ایجاد علائم مداوم معده مرتبط با اضطراب شود.
علائم معده درد عصبی
علائم معده عصبی می‌تواند متفاوت باشد. هنگامی که ناشی از استرس و اضطراب باشد، می‌تواند منجر به علائم فیزیکی شود. علائم فیزیکی نیز ممکن است منجر به استرس و اضطراب مضاعف شود.به این دلیل که مغز و روده ارتباط نزدیکی با هم دارند و در مورد هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی و زمان آزاد شدن ارتباط برقرار می‌کنند.
علائم رایج معده درد عصبی:
- ناراحتی معده یا سوء هاضمه
- نفخ و باد شکم
- درد گرفتگی
- دل شوره داشتن یا احساس ناآرامی در معده
- اسهال و یبوست
- حالت تهوع، احساس خشکی یا احساس “بیماری برای معده”
- از دست دادن اشتها یا نشانه‌های گرسنگی غیر همگام
- افزایش نیاز به ادرار کردن یا اجابت مزاج
علت معده درد عصبی چیست؟
علل شایع معده عصبی شامل پریشانی عاطفی مانند استرس یا اضطراب است. در بیشتر موارد، معده درد عصبی مسئله‌ای برای نگرانی نیست و مشکلی است که رفع خواهد شد. معده درد عصبی همچنین می‌تواند ناشی از اختلالات یا بیماری‌هایی مانند اختلال اضطراب، افسردگی یا اختلالات گوارشی باشد. مغز همیشه اطلاعات را با دستگاه گوارش به اشتراک می‌گذارد و دستگاه گوارش همیشه اطلاعات را با مغز به اشتراک می‌گذارد.
علل معده عصبی عبارتند از:
- فشار
- اضطراب
- اسکیزوفرنیا
- بیماری التهابی روده
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- افسردگی و اختلالات افسردگی مانند اختلال دوقطبی
- عوامل خاص سبک زندگی، از جمله سیگار کشیدن، نوشیدن قهوه و مصرف الکل که مخاط معده را بر هم می‌زند
چه داروهایی می‌توانند باعث معده درد عصبی شوند؟
داروهای بدون نسخه و تجویزی ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی باعث ایجاد معده عصبی شوند. این موضوع ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که یک دارو یا بیش از یک دارو را به طور همزمان مصرف کنید. همچنین ممکن است در افرادی با حساسیت به مواد تشکیل دهنده این داروها یا سایر شرایط پزشکی رخ دهد. به همین دلیل است که همیشه مهم است که مشاوره با دکتر متخصص داخلی داشته باشید و او را در جریان بگذارید.
برخی از داروها ممکن است معده را تحریک کنند، در حالی که برخی دیگر می توانند باعث یبوست یا اسهال شوند و منجر به ناراحتی و علائم عصبی معده شوند. داروهای رایجی که ممکن است باعث علائم عوارض معده شوند عبارتند از:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن که می‌تواند پوشش معده را ضعیف کند.
- آهن، آنتی اسیدها و داروهای ضد درد، به ویژه داروهای مخدر که باعث یبوست می‌شوند.
- آنتی بیوتیک‌ها که می‌توانند باعث اسهال شوند.
نحوه درمان معده درد عصبی
روش درمان معده درد عصبی به علت آن بستگی دارد. معده درد عصبی که به ندرت رخ می‌دهد ممکن است از داروهای بدون نسخه برای آرام کردن معده یا تغییر سبک زندگی برای کاهش استرس بهره‌مند شود. نکات زیر برای کاهش استرس و اضطراب برای کمک به معده درد عصبی است:
- در طول روز استراحت‌های کوتاه مدت بیشتری داشته باشید
- تنفس آهسته و عمیق را تمرین کنید
- روی “نه” گفتن کار کنید
- ورزش را به برنامه روزانه خود اضافه کنید
- مشکلات معده را به عنوان بخشی از اضطراب بپذیرید (یعنی نگرانی در مورد علائم معده ممکن است آنها را بدتر کند)
- به مدیتیشن‌های هدایت شده برای تسکین استرس پایدار گوش دهید
انواع روش‌های درمان معده درد عصبی
برای خلاص شدن از احساس اضطراب در معده، روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید در پیش بگیرید. این می‌تواند شامل مدیریت مشکلات معده یا درمان اضطراب به عنوان علت اصلی درد معده باشد و می‌تواند به بهبود درد معده کمک کرده و حتی از بروز آن در آینده جلوگیری کند.
اگرچه این پیشنهادات عملی و مبتنی بر شواهد هستند، اما درک این نکته مهم است که همه افراد تجربیات متفاوتی از انجام آنها دارند، بنابراین برخی از رویکردها ممکن است برای شما موثر نباشند.
اگر نمی‌توانید علائم خود را از طریق این روش‌ها مدیریت کنید، یا این علائم بیش از چند روز طول کشید، باید برای ارزیابی به پزشک مراجعه کنید. پیش از استفاده قرص معده درد عصبی حتما با پزشک مشورت کنید. مشاوره با دکتر متخصص گوارش می‌تواند سایر علل و شرایط فیزیکی مربوط به معده درد عصبی را رد کند. همچنین برای بهبود سلامت روان مشاوره با روان‌شناس می‌تواند به بهبود حال شما کمک کند. در ادامه به روش‌های درمان سوزش معده عصبی می‌پردازیم:
تغییرات رژیم غذایی
از مصرف کافئین بپرهیزید. این کار به دو دلیل می‌تواند مفید باشد:
- کافئین می‌تواند باعث مشکلات گوارشی شود.
- کافئین می‌تواند علائم مرتبط با اضطراب را بدتر کند زیرا مولکول‌های مرتبط با پاسخ جنگ یا گریز مانند آدرنالین و کورتیزول را افزایش می‌دهد و بلوک‌های مولکولی به نام آدنوزین که به آرامش کمک می‌کند را محدود می‌کند.
سلامت روده خود را بهبود بخشید
رژیم غذایی برای معده درد عصبی یک اصلاح کننده مهم در ارتباط میکروبیوتا روده و مغز است. سلامت روده را می‌توان با موارد زیر بهبود بخشید:
مصرف پروبیوتیک‌ها
مصرف پروبیوتیک‌ها که میکروارگانیسم‌هایی هستند که می‌توانند به باکتری‌های روده ما کمک کنند و به ایجاد تعادل کمک کنند. به نوبه خود، این کار می‌تواند به تعادل هورمون‌ها و انتقال دهنده‌های عصبی کمک کند. همچنین، مطالعات اولیه روی موش‌ها نشان داده است که یک پروبیوتیک با فعال کردن عصب واگ به طور موثری اضطراب و علائم مرتبط با روده را کاهش می‌دهد. پروبیوتیک‌ها در غذاهایی مانند ماست، ترشی سبزیجات و کلم ترش وجود دارند.
مصرف فیبر
همچنین افزایش مصرف فیبر کمک کننده خواهد بود. ما نمی‌توانیم فیبر را هضم کنیم، اما این ماده به عنوان «غذا» برای پروبیوتیک‌ها عمل کرده و به تعادل سالم باکتری‌های روده کمک می‌کند. شما می‌توانید منابع خوبی از فیبر را در غلات کامل، حبوبات و بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات مختلف پیدا کنید.
رویکردهای روانشناختی برای درمان معده درد عصبی
درمان‌های روانشناختی، مانند درمان، اضطراب مشکلات معده را کاهش می‌دهند. حتی اگر این رویکرد ممکن است مستقیماً علائم فیزیکی شما را هدف قرار ندهد، اما از آنجایی که روده شما مستقیماً با عملکرد مغز مرتبط است، مؤثر است.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
نشان داده شده است که درمان شناختی رفتاری (CBT) به کاهش اضطراب و علائم گوارشی مرتبط کمک می‌کند. این شکل از درمان به شما می‌آموزد که چگونه تعاملات بین احساسات، افکار و رفتار خود را مدیریت کنید. این کار می‌تواند شامل تنفس عمیق و آرامش عضلانی برای کاهش پاسخ استرس باشد.
آرامش درمانی
آرامش درمانی شامل یادگیری تکنیک‌های مختلف برای احساس آرامش بیشتر و واکنش کمتر به موقعیت‌های استرس‌زا است. این تکنیک‌ها شامل آرام سازی تدریجی عضلات، تجسم صحنه‌های آرامش بخش و گوش دادن به موسیقی آرام است. زمانی که در کنار درمان شناختی رفتاری (CBT) استفاده شود، برای درمان اختلالات گوارشی مرتبط با اضطراب بهترین است.
تنفس دیافراگمی
تنفس دیافراگمی تمرینی است که عملکرد سیستم عصبی را تعدیل می‌کند و می‌تواند بر مغز و سیستم گوارشی تأثیر بگذارد. این بدان معنی است که به مدیریت درد معده مرتبط با اضطراب کمک می‌کند.
با تنفس دیافراگمی می‌توانید به نتایج زیر دست پیدا کنید:
- کاهش تنش عضلانی، مانند ماهیچه صاف معده
- پاسخ آرام سازی بدن را فعال کنید و با تحریک عصب واگ پاسخ “جنگ یا گریز” را کاهش دهید
مراحل انجام تنفس دیافراگمی
سعی کنید مراحل زیر را به مدت ده تا پانزده دقیقه تکرار کنید:
- یک مکان راحت پیدا کنید که بتوانید در آن بنشینید یا دراز بکشید. عضلات خود را شل کنید.
- با چشمان بسته، یک دست خود را روی سینه و دست دیگر را روی شکم قرار دهید.
- به مدت شش ثانیه از طریق بینی نفس بکشید. اجازه دهید شکمتان منبسط شود، اما سعی کنید تا جایی که ممکن است سینه خود را ثابت نگه دارید.
- نفس خود را دو ثانیه نگه دارید.
- به آرامی از طریق دهان به مدت شش ثانیه بازدم کنید.
مدیتیشن ذهن آگاهی
مراقبه ذهن آگاهی، یک تمرین آموزشی ذهنی است که در آن یاد می‌گیرید توجه خود را بر لحظه حال متمرکز کنید و افکار و احساسات خود را بپذیرید. اعتقاد بر این است که این روش موثر است زیرا ما اغلب هنگام نگاه کردن به گذشته یا آینده، احساس اضطراب می‌کنیم و علائمی را تجربه می‌کنیم.
یک مطالعه⁸ در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر(IBS) و اضطراب نشان داد که مدیتیشن ذهن آگاهی علائم گوارشی و میزان افکار مضطرب کننده را کاهش داده و کیفیت کلی زندگی آنها را بهبود می‌بخشد.
ورزش برای درمان مکمل معده درد عصبی
هر نوع ورزش تعادل هورمونی را بهبود می‌بخشد و ترشح آندورفین را تحریک می‌کند که باعث بهبود خلق و خو و کاهش استرس می‌شود. در نتیجه ورزش کردن به نوبه خود باعث کاهش اضطراب شده و می‌تواند علائم معده درد عصبی را کاهش دهد. به طور خاص، یوگا برای بهبود علائم جسمی دستگاه گوارش و اضطراب، از جمله اضطراب خاص(GI) مفید است.
اعتقاد بر این است که یوگا بر ارتباط مغز و روده تأثیر می‌گذارد، فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک را که با استرس و پاسخ «جنگ یا گریز» مرتبط است را کاهش می‌دهد و پاسخ آرامش را افزایش می‌دهد.
چه زمانی باید برای معده درد عصبی به پزشک مراجعه کنیم؟
معده عصبی ممکن است خود به خود برطرف شود. اما علائم و نشانه‌های خاصی وجود دارد که نشان می‌دهد زمان مراجعه به پزشک فرا رسیده است. اگر در مورد علائم خود صحبت کنید، با مشاوره پزشکی ممکن است آزمایش‌های معمول آزمایشگاهی را برای بررسی علل زمینه‌ای مانند کم‌خونی تجویز شود. در صورت مشاهده موارد زیر فوراً به متخصص گوارش برای معده عصبی مراجعه کنید:
- کاهش وزن غیرقابل توضیح (یعنی بدون تلاش یا دانستن دلیل کاهش وزن)
- وجود خون در مدفوع یا مدفوع سیاه و قیری رنگ
- مشکلات گوارشی مزمن یا حل نشده از جمله سوزش سر دل
- استفراغ
- علائم شما باعث ایجاد چالش‌های شغلی یا زندگی اجتماعی می‌شود
اگر سابقه خانوادگی اختلالات گوارشی یا سرطان‌های گوارشی مانند سرطان معده یا سرطان روده بزرگ دارید، گفتن این اطلاعات برای پزشک مفید است.
بسته به وضعیت کلی شما ممکن است به متخصص گوارش (متخصص اختلالات گوارشی و بیماری) و/یا ارائه دهنده مراقبت‌های روانی مانند مشاور یا روانپزشک ارجاع داده شوید.
جمع بندی
زندگی با معده عصبی به مرور زمان آسیب زا می‌شود. اگر استرس و اضطراب را در مورد واکنش معده‌تان با افراد، مکان‌ها و چیزهای خاص تجربه می‌کنید، به این معنی نیست که مشکلی برای شما وجود ندارد. صحبت با یک پزشک در مورد طیف کامل علائم شما، می‌تواند در درمان معده درد عصبی به آنها کمک کند. در صورتی که در این خصوص نیاز به راهنمایی بیشتری دارید می‌توانید سوالات خود را در قسمت نظرات با تیم متخصصین و پزشکان تلفن خونه به اشتراک بگذارید.
