بیشتر تغییرات پوستی در دوران بارداری به علت اثر هورمون‌ها بر ساختارهای مختلف بدن اتفاق می‌افتد. این تاثیرات بر روی پوست می‌توانند طبیعی و بدون ارتباط با بیماری خاصی در نظر گرفته شوند؛ با این حال برای خانم‌های بارداری که تغییرات جدید پوستی دارند، ممکن است بیماری به‌شمار آیند. بعضی از این تغییرات دائمی هستند؛ اما برخی دیگر تنها در طول دوران بارداری یا مدت کوتاهی پس از آن دوام خواهند داشت. در ادامه این مقاله به تغییرات پوست در دوران بارداری و علت تیره شدن آن می‌پردازیم.
تیرگی پوست در دوران بارداری
متداول‌ترین تغییر رنگ پوست در دوران بارداری با نام‌های هاپرپیگمانتیشن یا تیرگی پوست شناخته می‌شود. اعتقاد بر این است که سطح بالاتر هورمون‌های استروژن، پروژسترون و هورمون تحریک‌کننده ملانوسیت باعث تیرگی پوست هستند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند که سلول‌های تولیدکننده پیگمان یا ملانوسیت‌ها، بیشتر ملانین تولید کنند. مناطقی مانند دور سینه، پوست ناحیه تناسلی، زیر بغل و کشاله ران که قبل از بارداری تیره بودند، معمولا تیره‌تر می‌شوند. گاهی اوقات خط تیره‌ای به نام لینا نیگرا روی شکم شکل می‌گیرد. بعضی از افراد نیز تیرگی پوست صورت به نام ملاسما را تجربه می‌کنند.
تغییرات مو و ناخن در بارداری چیست؟
تغییرات مو در دوران بارداری ممکن است از زیاد به کم تغییر کند. بسیاری از زنان متوجه می‌شوند که موهای بیشتر و تیره‌تر روی صورت، بازوها و پاها دارند. حتی این احتمال نیز وجود دارد که زنان باردار نازک شدن موهای سر خود را نیز تجربه کنند. این شرایط به نام تلوژن افلوویوم شناخته می‌شود و ناشی از جابه‌جایی این موها به فاز تلوژن یا استراحت است. موها در این فاز دچار ریزش می‌شوند؛ این ریزش معولا از 1 تا 5 ماه طول می‌کشد؛ اما ممکن است تا 15 ماه پس از زایمان نیز متوقف نشود. تغییرات ناخن در دوران بارداری شامل شکنندگی یا جدایی ناخن از انتهای تخت ناخن به نام انیکولیسیس است.
ملانسما یا کلوآسما چیست؟
ملانسما یا کلوآسما افتراق قهوه‌ای رنگی روی چهره است که بیشتر در خانم‌ها رخ می‌دهد؛ اما مردان نیز ممکن است این مشکل را داشته باشند. این رنگ قهوه‌ای اغلب در زمستان کمتر و در تابستان بدتر خواهد شد. بارداری (ماسک بارداری) شایع‌ترین عامل ملانسما محسوب می‌شود. زنانی که از آنتی‌پروژسترون‌ها استفاده می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به ملانسما هستند. نور آفتاب عامل اصلی در ایجاد ملانسماست.
دلیل تیره شدن بدن در بارداری چیست؟
توجه به این ضروری است که فقط یک دلیل برای تیره شدن بدن در بارداری وجود ندارد و عوامل گوناگونی می‌توانند پشت این اتفاق باشند. یکی از این دلایل سطح بالاتر هورمون‌هایی است که در طول بارداری تولید می‌شوند. این هورمون‌ها شامل استروژن، پروژسترون و هورمون‌هایی هستند که تولید ملانین را افزایش می‌دهند.
ملزما وضعیتی است که در آن سلول‌های پوست به نام ملانوسیت‌ها (سلول‌های تولیدکننده ملانین) به دلیل هورمون‌ها فعال می‌شوند؛ به این ترتیب مقدار ملانین تولیدشده افزایش می‌یابد و تیره شدن پوست را در پی خواهد داشت. این پیگمانت است که به پوست، چشمان و موهای ما رنگ می‌دهد و می‌تواند به دلایل وراثتی باشد. اگر مادر شما آن را داشته باشد، شما هم احتمالا آن را خواهید داشت. اگر هیپرتیروئیدیسم داشته‌اید یا هنوز هم دارید، ممکن است این عارضه در شما ایجاد شود. ضمن اینکه اگر به مدت طولانی در مقابل پرتوهای فرابنفش آفتاب قرار بگیرید، این احتمال وجود دارد که به آن دچار شوید.
چه زمانی تغییر رنگ پوست در دوران بارداری شروع می‌شود؟
در اکثر موارد تغییر رنگ پوست ناشی از ملانسما در دوران بارداری در سه ماهه اول و دوم ظاهر می‌شود؛ با این حال شروع این عارضه ممکن است در هر زمانی در طول دوران بارداری اتفاق بیفتد. توصیه ما این است که اقدامات احتیاطی به‌موقع انجام گیرند تا از تیرگی بیش از حد جلوگیری شود.
چه مناطقی از پوست در بارداری تیره می‌شوند؟
تیرگی پوست در دوران بارداری معمولا در اطراف لب بالا، زیر دهان، پیشانی و بینی به‌صورت هماهنگ رخ می‌دهد. این عارضه به‌صورت پوست قهوه‌ای یا خاکستری قهوه‌ای مانند یک ماسک ظاهر می‌شود. حتی ممکن است در مناطقی مانند زیر بغل‌ها و ران‌های داخلی رخ دهد.
این پچ‌ها همچنین در امتداد خط فک و بازوها (مناطقی که نور خورشید به آن‌ها تابیده است) ظاهر می‌شوند. حتی مناطقی از پوست مانند جای زخم، قطعات، سینه‌ها و منطقه تناسلی که از قبل رنگ‌دار هستند، ممکن است در دوران بارداری تیره‌تر از حالت عادی شوند.
چگونه از پوست تیره در طول بارداری راحت شویم؟
- درمان حرفه‌ای را بجویید
درمان‌های حاوی مواد شیمیایی در طول بارداری و شیردهی ایمن نیستند. پزشک پوست شما ممکن است مرهم موضعی حاوی اسید آزلاییک [6] یا پیل شیمیایی حاوی اسید گلایکولیک را تجویز کند که ایمن محسوب می‌شوند.
- از ضدآفتاب با SPF بالا استفاده کنید
حتی وقتی هم که داخل خانه هستید از ضدآفتاب استفاده کنید. ضدآفتاب با SPF بالاتر (30-50 یا بیشتر) انتخاب کنید. به دنبال موادی مانند اکسید روی [7] و دی‌اکسید تیتانیوم [8] باشید که برای زنان باردار ایمن هستند و معمولا در ضدآفتاب‌های فیزیکی وجود دارند. محصولی که استفاده می‌کنید، برای محافظت پوست در برابر پرتوهای UVA و UVB، باید دارای طیف گسترده‌ای باشد.
- روش‌های طبیعی را امتحان کنید
چندین ماده طبیعی وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را برای روشن کردن پچ‌های تیره پوست ناشی از ملانسما استفاده کنید. برخی از این مواد می‌توانند به تنهایی به‌کار روند؛ در حالی‌که بعضی دیگر نیاز به مخلوط شدن با مواد مختلف دارند تا ماسک تهیه شود. این مواد برای استفاده در طول بارداری کاملا ایمن هستند.
الف. آب لیمو
آب لیمو دارای خصوصیات تنگ‌کننده است؛ زیرا اسیدی است و به‌طور طبیعی پوست را روشن می‌کند. لیموها را فشار دهید و افشره آن را با کمی آب رقیق کنید و روی نواحی پرپرشده پوست بزنید و پس از مدتی آن را بشویید.
ب. زردچوبه
پاستای نخود، شیر و زردچوبه بسازید. کرکومین [9] موجود در زردچوبه می‌تواند نواحی پرپرشده پوست را روشن کند. از ترکیب زردچوبه با آب گل رز، شیر نارگیل و آب‌لیمو می‌توان برای ساخت ماسک روشن‌کننده پوست استفاده کرد.
ج. آلوئه ورا
آلوئه‌ورا راه نرم و مؤثری برای روشن کردن پوست است. تنها کاری که باید بکنید، بریدن ساقه و استخراج ژل از این گیاه است؛ سپس آن را به‌طور مستقیم روی پوست تیره بزنید. اجازه دهید تا برای 20 دقیقه روی پوست بماند و بعد آن را با آب گرم بشویید.
د. جو دانه
جو دانه نوعی اکسفولیانت طبیعی عالی است. از مخلوط جو دانه با عسل و شیر ماسک تهیه کنید و به صورت بزنید. بگذارید تا زمانی که کاملا خشک شود، روی پوست بماند و سپس آن را بشویید. این کار باعث پاک شدن لکه‌های قهوه‌ای تیره و سلول‌های مرده می‌شود و پوست شما را سالم‌تر و روشن‌تر می‌کند.
ه. آب‌پیاز
ترکیباتی در آب پیاز وجود دارند که دارای گوگرد هستند و می‌توانند در حذف پوست تیره ناشی از ملانسما کمک کنند. این ترکیبات تغذیه پوست را نیز در پی دارند. مخلوطی از آب پیاز و سرکه سیب ارگانیک بسازید و روی پوست خود بزنید.
ج. بادام
فرقی نمی‌کند که بادام را بخورید یا روی پوست بمالید؛ در هر دو حالت این ماده غذایی برای سلامتی پوست بسیار مفید است؛ زیرا پروتئین و ویتامین E دارد که نشانه‌های ملانسما را کاهش می‌دهد. می‌توانید پاستای بادام، شیر و عسل بسازید و آن را به‌صورت ماسک صورت استفاده کنید و بعد از خشک شدن، آن را بشوید.
گ. خیار
این سبزی حاوی مقدار زیادی آب است و برای آرامش دادن به پوست پرپرشده مناسب خواهد بود. این کار می‌تواند پوست را مرطوب و نواحی تیره پوست را روشن کند.
جلوگیری از تیرگی پوست در طول بارداری
1. از آفتاب دور بمانید
اگر باردار هستید یا قبلا ملانوزما داشته‌اید، حائز اهمیت است که از آفتاب دور بمانید؛ زیرا این عارضه می‌تواند به دلیل تماس با آفتاب بازگردد. هنگام بیرون رفتن در طول روز، برای پوشاندن صورت و گردن خود از کلاه، عینک آفتابی و شال استفاده کنید.
2. واکس زدن نکنید
زمانی که شما باکس را به بازوها یا مناطق صورت مانند لب بالا می‌زنید، می‌تواند سبب تحریک و التهاب پوست شود. بنابراین اگر قبلا ملانوزما داشته‌اید، واکس زدن می‌تواند وضعیت را بدتر کند.
3. سفیدکننده استفاده نکنید
حین بارداری برای روشن کردن پوست خود از سفیدکننده پوست استفاده نکنید. اگر باید حتما لکه‌های تیره روی پوست خود را پوشش دهید، می‌توانید فقط کانسیلر را برای این نقاط به‌کار ببرید.
4. محصولات مراقبت از پوست بدون شیمی استفاده کنید
اگر پوست شما به دلیل ملانوزما تیره شده است، برای شست‌وشوی صورت و مرطوب‌کننده‌ها از محصولاتی که هیپوآلرژنیک یا بدون شیمی هستند، استفاده کنید. مواد شیمیایی موجود در محصولات غیرهیپوآلرژنیک می‌توانند با تحریک پوست، وضعیت را بدتر کنند.
5. روال مراقبت از پوست سالم را حفظ کنید
برای اینکه از تیرگی پوست در طول بارداری و بدتر شدن وضعیت آن جلوگیری کنید، روال پاکسازی، تقویت و استفاده از مرطوب‌کننده را ادامه دهید که شامل استفاده از ضدآفتاب هم باشد. حتی اگر اکثر وقت خود را در داخل ساختمان سپری می‌کنید، ضدآفتاب بزنید و اگر به بیرون می‌روید، آن را به صورت منظم‌تر استفاده کنید.
6. اسید فولیک مصرف کنید
مطمئن شوید که از طریق مواد غذایی مانند اسفناج یا از طریق مکمل، مقدار کافی فولات و اسید فولیک را در رژیم غذایی خود دارید؛ زیرا پوست می‌تواند به دلیل کمبود فولات نیز تیره شود.
7. آب و آب‌میوه تازه بنوشید
از مصرف تمام انواع نوشیدنی‌های حاوی شکر و گازدار و آب‌میوه‌های موجود در فروشگاه‌ها بپرهیزید. اگر می‌خواهید ملانوزما را کنترل و از آن جلوگیری کنید، بهتر است آب بسیاری بنوشید و آب‌میوه‌های تازه تهیه‌شده از میوه و سبزیجات بدون افزودنی‌های شکر را مصرف کنید.
آیا پوست شما پس از بارداری به حالت طبیعی باز می‌گردد؟
معمولا پوست به خودی خود به حالت طبیعی باز نمی‌گردد و برای روشن شدن کامل لکه‌های تیره پس از بارداری نیاز به درمان خواهد بود. البته در برخی موارد بازگشت پوست به وضعیت طبیعی ممکن است در سال اول پس از زایمان رخ دهد.
جمع‌بندی
ملانسما نوعی بیماری است که بیش از نصف زنان باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در برخی موارد تیرگی پوست به خودی خود پس از زایمان بهبود می‌یابد؛ اما در موارد دیگر این وضعیت باقی می‌ماند و با بارداری‌های بعدی دوباره ظاهر می‌شود. بنابراین رعایت تمام اقدامات احتیاطی فوق و درمان به‌موقع اهمیت دارد.
