بسیاری از مادران باردار نگران تاثیر آلودگی هوا بر سلامت جنین خود هستند. آلودگی‌های موجود در هوا می‌توانند از طریق جفت یا همان پلاسنتا، بر سلامت پلاسنتا و رشد جنین اثر بگذارند. تاثیر آلودگی هوا بر خانم‌های باردار ممکن است شامل افزایش خطرات مربوط به سلامت بارداری باشد. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که آلودگی هوا می‌تواند باعث افزایش خطراتی مانند ناراحتی‌های تنفسی، افزایش خطر زایمان زودرس و کاهش وزن نوزاد شود. در این مقاله به تاثیرات آلودگی هوا بر بارداری و روش‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.
چه عواملی بر تاثیر آلودگی هوا بر بارداری نقش دارند؟
تاثیرات خاص آلودگی هوا به چندین عامل بستگی دارد؛ از جمله:
- زمانی که جنین با آلودگی در تماس است.
- میزان آلودگی و مدت زمانی که این تماس ادامه دارد.
- نوع آلودگی
- عوامل دیگری ممکن است خطر آلودگی را کاهش یا افزایش دهند. بیشتر تحقیقات نشان می‌دهند گروه‌هایی که به ناهنجاری‌های مادرزادی نوزاد حساس‌تر هستند، احتمالا در مناطق آلوده‌تر بیشتر دیده می‌شوند.
زنان، زایمان و نازایی
انواع آلودگی هوا که بر بارداری تاثیر دارند، کدامند؟
سیگار
ترک سیگار و دوری از دود آن بهترین کاری است که می‌توانید برای محافظت از جنین خود انجام دهید. وقتی افراد در خانه سیگار می‌کشند، شما و جنین با سموم مضر موجود در دود تنباکو در تماس خواهید بود. بودن در معرض دود سیگار اثرات مخربی مانند زایمان زودرس، وزن کم نوزاد به هنگام تولد و سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) را افزایش می‌دهد. سعی کنید افراد سیگاری خانه را ترغیب کنید تا سیگار را ترک کنند تا میزان عوارض بارداری را که با تاثیر سیگار بدتر می‌شوند، کاهش دهید.
آلودگی خانگی
آلودگی ناشی از سوخت داخلی به راحتی قابل کنترل‌تر از آلودگی خارجی است. فر، گرمکن و سایر لوازم خانگی می‌توانند باعث ایجاد آلاینده‌ها در خانه شما شوند؛ بنابراین باز کردن پنجره‌ها برای تقویت و حذف این آلاینده‌ها از خانه شما و جایگزینی آن با هوای تازه بسیار مهم است.
خطرناک‌ترین آلاینده، گاز منوکسید کربن است که نوعی گاز سمی بدون بو یا طعم به‌شمار می‌آید. منوکسید کربن زمانی ایجاد می‌شود که سوخت‌هایی مانند گاز، روغن، زغال سنگ یا چوب بهطور کامل سوزانده نشوند. اطمینان حاصل کنید که لوازم آشپزخانه و گرمایش شما به‌‌صورت منظم تعمیر شوند و دودکش‌ها و تهویه‌ها هرگز مسدود نباشند.
مواد شیمیایی خانگی
دستورالعمل مشخصی برای زنان باردار در مورد خطرات تماس با مواد شیمیایی روزمره (مانند محصولات ضدعفونی‌کننده) وجود ندارد. بهترین کار این است که بدانید این مواد از کجا می‌آیند، از خطرات محتمل آن‌ها آگاه باشید و راهکارهایی را در نظر بگیرید تا تماس با آن‌ها را کاهش دهید.
تاثیرات آلودگی هوا بر بارداری
محققان هنوز تمامی اثرات احتمالی آلودگی هوا بر بارداری را شناسایی نکرده‌اند. پزشکان نیز نمی‌دانند چرا آلودگی هوا به برخی از بارداری‌ها آسیب وارد می‌کند. اگرچه در حال حاضر کارشناسان باور دارند که تماس با آلودگی هوا خطراتی را برای حاملگی به‌وجود می‌آورد، روشی برای پیش‌بینی اینکه کدام آلودگی هوا چه تاثیر مستقیمی بر بارداری فرد ایجاد می‌کند، وجود ندارد. از خطرات و تاثیرات آلودگی بر بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
زایمان زودرس
افراد بارداری که محل زندگی آن‌ها در مناطقی با میزان آلودگی هوای بالاست، بیشتر احتمال دارد که زایمان زودرس یا زایمان پیش از موعد را تجربه کنند. زایمان زودرس خطر افزایش مشکلات دیگری مانند وزن کم نوزاد به هنگام تولد، رشد کم ریه‌های نوزاد و مرگ نوزاد در زمان تولد یا مدتی بعد از آن را افزایش می‌دهد.
مطالعه‌ای در سال 2019 تاثیرات آلاینده‌های رایج هوا مانند ازون، دی‌اکسید گوگرد، اکسید نیتروژن و دی‌اکسید نیتروژن را ارزیابی کرد. این مطالعه همبستگی بین آلودگی هوا و زایمان زودرس را اثبات کرد و نشان داد که خطر آلودگی هوا در دوره بارداری بعدی بیشتر بوده است.
این مطالعه مانند بیشتر مطالعاتی که در زمینه آلودگی هوا انجام شده است، میان آلودگی هوا و بارداری همبستگی برقرار کرد؛ اما اثبات نکرد که آلودگی هوا مستقیما باعث زایمان زودرس می‌شود. عوامل دیگر می‌توانند توضیحی برای فراوانی بالاتر زایمان زودرس باشند یا افرادی که در مناطق آلوده زندگی می‌کنند، ممکن است برای داشتن زایمان زودرس در معرض خطر بیشتری قرار داشته باشند.
مرگ نوزاد در رحم
مرگ نوزاد در رحم به مرگ نوزاد در دوره‌های پایانی بارداری (پس از 20 هفته) اشاره دارد. مطالعه‌ای در سال 2018 بین تماس با آلودگی هوا و مرگ نوزاد در رحم، همبستگی برقرار کرد و نشان داد که میزان خطر در دوره سوم بارداری بیشتر است.
وزن کم نوزاد به هنگام تولد
تماس با آلودگی هوا ممکن است قطع فرآیند رشد جنین را در پی داشته باشد و باعث تولد نوزادانی شود که بهطور نامعمول کوچک‌تر از حالت طبیعی هستند. این موضوع می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود و تولد کودکانی با بدن بسیار کوچک و ریه‌هایی با رشد کم را رقم بزند.
وزن کم نوزاد به هنگام تولد عامل خطر برای تاخیر در رشد، مشکلات متعدد و مرگ پس از تولد است. مطالعه‌ای در سال 2013 از 14 مطالعه در سطح جمعیتی نشان داد که میزان بالای آلاینده‌های خاص مانند دی‌اکسید نیتروژن با خطر بیشتر وزن کم نوزاد به هنگام تولد همبستگی دارد. البته باید توجه داشته باشید که این مساله اثبات نمی‌کند که آلودگی باعث وزن کم نوزاد می‌شود؛ بلکه بر مبنای افزایش پتانسیل تاثیر آلودگی هوا، بین این دو مورد ارتباط برقرار می‌کند.
آلودگی هوا شامل موارد زیر است:
- دود و گاز وسایل نقلیه
- آلودگی کارخانه‌ها
- سوزاندن زباله
- پخت‌وپز، سیستم گرمایشی و روشنایی خانه
- دود سیگار
چگونه از تاثیر آلودگی هوا بر بارداری جلوگیری کنیم؟
بهطور معمول افراد نمی‌توانند سطوح آلودگی را در اطراف خانه یا محل کار خود کنترل کنند. با این حال چند راهکار وجود دارد که در کاهش تاثیر آلودگی هوا بر بارداری موثر خواهد بود. بهطور مثال هنگامی که هوا به شدت آلوده است یا آلودگی ناشی از آتش‌سوزی در فضا وجود دارد، به منطقه‌ای با میزان آلودگی هوای کمتر سفر کنید. همچنین در این زمان میزان پخت‌وپز داخل منزل را کاهش دهید؛ زیرا این کار ممکن است آلودگی هوای داخلی خانه را تشدید کند. علاوه بر این جهت جلوگیری از تاثیر آلودگی هوا بر بارداری، نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
- خانه را از جهت آزبست بازدید کنید. سپس اگر لازم بود، با مشاور آزبست برنامه‌ای برای کاهش خطر در نظر بگیرید.
- در خانه سنسور کربن مونواکسید نصب کنید تا از مسمومیت ناشی از آن جلوگیری شود.
- خانه را برای وجود قارچ‌ها بررسی کنید و در صورت لزوم اقدامات لازم را برای از بین بردن آن‌ها انجام دهید.
- زمان استفاده از مواد شوینده یا رنگ، از ماسک استفاده کنید.
- درون منزل سیگار نکشید یا به دیگران اجازه ندهید که داخل منزل سیگار بکشند. از افرادی که سیگاری هستند بخواهید قبل از ورود به خانه لباس خود را عوض کنند.
- فیلتر تصفیه هوای بسیار کارآمد نصب کنید تا میزان آلودگی هوای داخلی را کاهش دهید.
- هنگامی که هوا بسیار آلوده است، از منزل خارج نشوید. بیشتر ایستگاه‌های هواشناسی محلی گزارش روزانه کیفیت هوا را به‌ویژه در مناطق آلوده اعلام می‌کنند. بنابراین پیش از بیرون رفتن می‌توانید میزان آلودگی هوا را بسنجید.
- با متخصص زنان درباره راهکارهای دیگر برای کاهش ریسک و خطرات مربوط به آلودگی هوا در دوران بارداری مشورت کنید.
زنان، زایمان و نازایی
جمع‌بندی
آلودگی هوا خطری جدی برای سلامتی فرد باردار و نوزاد در حال رشد است. افرادی که در مناطق آلوده یا با فرد سیگاری زندگی می‌کنند یا نگران آلودگی هوا هستند، می‌توانند این نگرانی‌ها را با متخصص زنان مطرح کنند. استراتژی‌های محافظتی ساده مانند اینکه در حد امکان در شرایط آلودگی هوا در خانه بمانید، استفاده از ماسک صورت در هنگام بیرون رفتن و استفاده از فیلترهای هوای باکیفیت در خانه می‌توانند اثرات مضر آلودگی هوا بر روی بارداری را کاهش دهند. در هر زمان در صورت داشتن علائمی مانند سردرد و تنگی نفس، حتما مشاوره با دکتر زنان را در اسرع وقت انجام دهید.
