دوران بارداری همراه با تغییرات و عوارض زیادی است که تنگی نفس در بارداری یکی از موارد شایع آن به‌شمار می‌آید. به‌عنوان بخشی طبیعی از این دوران، تنفس شما ممکن است تحت تاثیر افزایش هورمون پروژسترون قرار گیرد که باعث می‌شود عمیق‌تر نفس بکشید. با این اتفاق حتی احتمال دارد احساس کنید که تنفس شما سخت‌تر شده است. همچنین زمانی که رحم شما فضای بیشتری را اشغال کرده و فشار بیشتری را بر دیافراگم (عضله زیر ریه‌های شما) وارد می‌کند، تنفس ممکن است سخت‌تر شود.
دلایل تنگی نفس در بارداری
از آنجایی که در دوران بارداری مانند این است که شما برای یک نفر دیگر هم نفس می‌کشید، ممکن است این حس به شما دست دهد که دچار تنگی نفس شده‌اید. اگرچه تعداد نفس‌ها در هر دقیقه در طول بارداری تغییر چندانی نمی‌کند، اما مقدار هوایی که با هر نفس وارد و خارج می‌شود، به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد که به شما اجازه می‌دهد تا اکسیژن بیشتری را برای جنین خود جذب کنید؛ به عبارت دیگر نیاز به تنفس‌های بیشتری خواهید داشت. در ادامه به دلایلی می‌پردازیم که باعث ایجاد حس تنگی نفس در شما می‌شوند:
رشد رحم
رشد رحم فشار بر دیافراگم (عضله‌ای که زیر ریه‌های شما واقع شده و به شما کمک می‌کند تا نفس بکشید) را بیشتر می‌کند. تاثیر این موضوع با حاملگی دوقلو یا زمانی که مایع آمنیوتیک شما بیش از حد باشد، بیشتر خواهد شد.
داشتن اضافه وزن
افزایش وزن بخش طبیعی و سالمی از بارداری به‌شمار می‌آید؛ اما این موضوع به معنای آن است که عضلات شما نیاز به کار سخت‌تری دارند که می‌تواند منجر به این شود که احساس کنید سخت‌تر از قبل نفس می‌کشید.
افزایش میزان خون در دوران بارداری
بدن شما برای پشتیبانی از رشد جنین میزان خون بیشتری تولید می‌کند. برای قلب شما کار کوچکی نیست که همه آن میزان خون را از طریق بدن به جفت پمپاژ کند. این اتفاق باعث می‌شود که شما نسبت به زمانی که باردار نبودید، به‌طور سنگین‌تری نفس بکشید. تنگی نفس در حین بارداری ممکن است به دلیل بیماری‌های مانند آسم، کم‌خونی یا فشار خون بالا نیز تشدید شود.
شاید چند هفته قبل از تولد نوزاد خود (به‌ویژه اگر اولین بار است که باردار هستید) بهبود تنگی نفس را تجربه کنید. این موضوع زمانی است که نوزاد به قسمت پایین‌تر شکم می‌رود و زمان زایمان نزدیک می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، به ریه‌ها و دیافراگم شما فشار کمتری می‌آید.
تنگی نفس در اوایل بارداری
در اوایل بارداری حتی قبل از اینکه بدن شما به شکل چشمگیری تغییر کند، ممکن است تنگی نفس داشته باشید .زیرا در اوایل بارداری هورمون‌های در حال افزایش به‌ویژه پروژسترون، به‌طور مستقیم بر ریه‌های شما تاثیر می‌گذارند و مرکز تنفسی در مغز شما را تحریک می‌کنند (این افزایش پروژسترون از ابتدای سه ماهه اول بارداری شروع می‌شود.) در اوایل بارداری با وجود کمبود نفس ممکن است احساس متفاوتی داشته باشید که بیشتر شبیه به حس نیاز به نفس کشیدن بیشتر است. اگر احساس تنگی نفس می‌کنید، این نکات را برای کاهش این حس انجام دهید:
• کارها را با سرعت کمتری انجام دهید و خود را به هنگام فعالیت یا ورزش خسته نکنید.
• به نحوه نشستن خود توجه کنید. به‌طور عمود بنشینید و شانه‌های خود را به عقب بکشید (به‌ویژه هنگام نشستن) تا هرچقدر که ممکن است به ریه‌های خود فضای بیشتری را بدهید.
• به هنگام خوابیدن زیر پشت خود بالش بگذارید. موقعیت نیمه‌نشسته کمترین فشار را بر ریه‌های شما وارد می‌کند.
• در طول روز هر چند وقت یک‌بار دستهای خود را بالای سرتان بکشید. این کار باعث کاهش فشار روی قفسه سینه شما می‌شود تا بتوانید بیشتر اکسیژن تنفس کنید.
تنگی نفس در بارداری چه عوارضی دارد؟
معمولا تنگی نفس در بارداری مساله نگران‌کننده‌ای نیست. اگر شما گاهی دچار تنگی نفس می‌شوید، به‌ویژه در سه ماهه آخر که نوزاد رشد کرده و فشار بر روی ریه بیشتر می‌شود، این موضوع نباید باعث نگرانی شما شود.
اما اگر مشکل تنفسی خاصی مانند آسم یا هر بیماری تنفسی دیگری داشته باشید، این احتمال وجود دارد که تنگی نفس شما بدتر شود. 45٪ از زنان دارای آسم، علائم تنگی نفس شدیدی را در طول بارداری تجربه می‌کنند؛ به‌طوری‌که حملات شدید ممکن است به مادر و جنین آسیب بزند.
تنگی نفس شما همچنین ممکن است در صورت بیمار شدن بدتر شود. زنان باردار با بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا و COVID، دچار علائم جدی‌تری از جمله مشکلات تنفسی می‌شوند و احتمال ابتلا به عوارضی مانند بیماری‌های ریوی و زایمان زودرس در آن‌ها بیشتر خواهد شد. به همین دلیل مهم است که واکسن آنفلوآنزا و واکسن COVID را در طول بارداری دریافت کنید.
برای تنگی نفس چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
احساس تنگی نفس خفیف معمولا چیز نگران‌کننده‌ای نیست و روی تامین اکسیژن نوزاد تاثیری ندارد. شرایطی که بر روی تنفس شما موثر هستند، احتمالا در طول دوران بارداری بدتر می‌شوند. اگر شما دارای نوعی بیماری مانند آسم هستید که بر روی تنفس شما تاثیر می‌گذارد، حتما با پزشک خود در مورد چگونگی مدیریت این بیماری در طول بارداری صحبت کنید. اگر احساس تنگی نفس شدید شود، ناگهان رخ دهد یا بر روی توانایی عملکرد شما تاثیر بگذارد، بلافاصله آن را با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در میان بگذارید.
اگر شما هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله یا حمل چیز سنگین، به‌طور خفیف دچار تنگی نفس می‌شوید، جای نگرانی نخواهد بود. فقط به این نکته توجه داشته باشید و مطمئن شوید که وقتی مکث می‌کنید، بعد از چند دقیقه استراحت، تنگی نفس شما برطرف می‌شود.
اگر به‌طور مداوم احساس تنگی نفس دارید، به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است تنگی نفس شما به دلیل کم‌خونی باشد. پزشک باید سطح آهن خون شما را بررسی کند تا اطمینان حاصل شود که دچار کم‌خونی نیستید. کم‌خونی به معنای داشتن تعداد کمتری گلبول‌های قرمز (دستهای سلول‌های خونی) حامل اکسیژن است.
اگر علائم شدید تنگی نفس را تجربه می‌کنید، باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. در برخی موارد تنگی نفس می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که ممکن است با مشکلی جدی مانند پره‌اکلامپسی (نوعی اختلال خطرناک فشار خون) یا انسداد ریه (لخته خونی که به ریه‌های شما می‌رود) روبه‌رو باشید. در دوران بارداری در صورت همراه بودن احساس تنگی نفس با هریک از علائم زیر باید به اورژانس مراجعه کنید:
- تنگی نفس ناگهانی یا شدید
- بدتر شدن مشکل در تنفس
- ضربان قلب نامنظم
- درد در ناحیه قفسه سینه یا درد هنگام تنفس
- کبودی لب‌ها، انگشتان یا پاهای دارای رنگ آبی
- احساس نگرانی در مورد اینکه اکسیژن کافی به شما نمی‌رسد
- سرفه مستمر، سرفه همراه با تب یا رعشه یا سرفه همراه با خلط خونی
- ضربان قلب نابض (ضربان قلب سریع و قوی)
- احساس سرگیجه یا اغما
- تهوع
- آب‌گرفتگی پا و پاشنه
- سوت‌زنی
- تب یا لرز
- بدتر شدن آسم
درباره هر چیزی در طول بارداری که شما را نگران می‌کند، همواره با پزشک خود صحبت کنید. مهم است که ارتباط شفافی با پزشک خود داشته باشید و هر چیزی را که پیش می‌آید، با او در میان بگذارید.
آیا تنگی نفس از عوارض بارداری است؟
تا زمانی که آزمایش بارداری با نتیجه مثبت دریافت نکرده‌اید، تنگی نفس به تنهایی نشانه‌ای قابل اعتماد برای بارداری نیست. تنگی نفس ممکن است علاوه بر تغییرات هورمونی، به دلیل عوامل دیگری باشد که در زمان تخمک‌گذاری و در فاز لوتئال چرخه قاعدگی عادی (نیمه دوم چرخه قاعدگی) رخ می‌دهد. پس از تخمک‌گذاری، سطح پروژسترون افزایش می‌یابد تا به ساخت لایه سالم در رحم کمک کند. این موضوع به پشتیبانی از بارداری سالم کمک می‌کند. اگر باردار نباشید، این لایه رحم هنگام پریود خواهید ریخت.
با این حال تنگی نفس اگر با سایر علائم ترکیب شود، می‌تواند نشانه زودرس بارداری باشد. نشانه‌های زودرس بارداری شامل احساس خستگی یا سرگیجه هستند. ممکن است سینه‌های شما متورم یا حساس شوند، درد داشته باشید و قبل از موعد پریود، خونریزی سبکی را تجربه کنید. سایر علائم زودرس بارداری شامل موارد زیر هستند:
- تقویت حس بویایی
- تهوع
- تغییرات مزاج
- افزایش تعداد دفعات
- احساس تهوع
- تمایل یا عدم تمایل شدید به خوردن برخی از غذاها
درمان تنگی نفس در بارداری
تغییرات سبک زندگی و درمان‌های خانگی متعددی وجود دارند که می‌توانند به کاهش ناراحتی ناشی از تنگی نفس در دوران بارداری زودرس و بعد از آن به شما کمک کند. در ادامه به راهکار‌هایی می‌پردازیم که در این مورد کمک‌کننده خواهند بود:
- عدم مصرف دخانیات و جلوگیری از قرار گرفتن در معرض دود دخانیات
- اجتناب از تماس با آلودگی‌ها، آلرژن‌ها و سموم محیطی
- استفاده از فیلترهای هوای داخلی و اجتناب از عطرهای مصنوعی و گردوغبار
- حفظ وزن سالم
- پیروی از رژیم غذایی سالم با مصرف غذاهایی که حاوی آنتی‌اکسیدان هستند
- استراحت کافی
- پیروی از برنامه تمرینی متعادل؛ البته سطح تمرین شما در سه ماهه‌های اول، دوم و سوم متفاوت خواهد بود
- اجتناب از فعالیت‌های جسمانی شدید
- نشستن و خوابیدن صحیح؛ به‌طوری که بیشترین فضا برای ریه شما وجود داشته باشد
- داشتن تنفس عمیق
- دریافت واکسن سالانه آنفلوانزا برای کمک به جلوگیری از عفونت‌های ریه و حفظ سلامت ریه
- قرار دادن بالش در ناحیه زیر بالاتنه بدن به هنگام خوابیدن
- خوابیدن در حالت آرام
- خود را در حین خواب با قرار دادن چندین بالش زیر بدن بالاتنه به وضعیت نیمه‌نشسته قرار دهید. این کار فشار را که رحم بر ریه‌های شما می‌گذارد، تسکین می‌دهد.
جمع‌بندی
تنگی نفس در طول دوران بارداری، به‌ویژه هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله و انجام کارهای سنگین رایج است و نیازی به درمان ندارد. بالا رفتن وزن، افزایش حجم رحم و تغییرات هورمونی عواملی هستند که معمولا این مشکل را ایجاد می‌کنند. با این حال در برخی موارد ممکن است این عارضه به دلیل بیماری‌هایی مانند آسم رخ دهد.
اگر شما به‌طور مکرر نگران راه‌حل‌های کاهش تنگی نفس در طول دوران بارداری خود هستید، مهم است توجه داشته باشید که تغییر موقعیت به وضعیتی که به شما کمک می‌کند تا به راحتی نفس بکشید و انجام ورزش از ابتدای بارداری می‌توانند برای شما تسکین‌بخش باشند. علاوه بر این مصرف آب کافی و اجتناب از فعالیت‌های شدید، به کاهش شدت تنگی نفس کمک خواهند کرد. با این حال اگر تنگی نفس همراه با علائمی مانند تنفس سریع، درد سینه یا سرگیجه باشد، بهتر است در اسرع وقت با دکتر زنان مشورت کنید.
