تقریبا همه افراد گاهی اوقات سردردهای گذرا را تجربه می‌کنند؛ اما داشتن سردرد در دوران بارداری خوشایند نیست و مدیریت سردردها حتی در سه ماهه اول بارداری هم بسیار مشکل است. سردرد می‌تواند از عوارض دوران بارداری به حساب بیاید و این زمانی است که شما باید از مصرف بسیاری از داروها بدون دستور پزشک دوری کنید؛ زیرا ممکن است برای جنین بسیار خطرناک باشد. این احتمال وجود دارد که سردرد شما ناشی از تنش یا میگرن کامل شکل بگیرد. در این مقاله در مورد سردرد در دوران بارداری و راهکارهای مدیریتی آن برای افزایش کیفیت بارداری مادر می‌پردازیم.
چه عواملی باعث سردرد در بارداری می‌شوند؟
عوامل مختلفی می‌توانند سردردهای بارداری را ایجاد کنند. علت سردرد همیشه به‌طور دقیق مشخص نیست. در سه ماهه اول بارداری، تغییرات سطح هورمون‌ها و حجم خون ممکن است در این موضوع نقش داشته باشند. سردرد کلی و مبهم می‌تواند به همراه استرس، خستگی شدید و خستگی چشم ایجاد شود. سردردهای سینوسی بیشتر در اوایل بارداری رخ می‌دهند.
گرسنگی و سطوح پایین قند خون هم می‌توانند منجر به بروز سردردها شوند. کسانی که به‌طور ناگهانی مصرف قهوه و نوشابه را قطع می‌کنند، ممکن است دچار سردرد شوند. این احتمال نیز وجود دارد افرادی که در اوایل بارداری تهوع و استفراغ دارند، دچار کم‌آبی بدن شوند که می‌تواند بروز سردرد را در پی داشته باشد.
زنان، زایمان و نازایی
علائم سردرد در دوران بارداری چیست؟
سردردها در طول بارداری می‌توانند به شکل‌ها و شدت‌های متفاوتی ظاهر شوند و نوع و میزان مختلفی از درد را ایجاد کنند. سردردها از نظر پزشکی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- اولیه
- ثانویه
سردردهای اولیه علامت بیماری نیستند؛ در حالی‌که سردردهای ثانویه زمانی رخ می‌دهند که یک بیماری پایه‌ای علت آن‌هاست. به همین دلیل سردردهای ثانویه معمولا منجر به علائم دیگری می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع سردرد در بارداری می‌پردازیم:
سردردهای تنشی
سردردهای تنشی از متداول‌ترین انواع سردردهای بارداری هستند. تحقیق مروری در سال 2017 در مجله سردرد و درد اشاره می‌کند که 26% از تمام سردرد‌هایی که در طول بارداری رخ می‌دهند، سردردهای تنشی اندک تا متوسط را ایجاد می‌کنند. بسیاری از افراد درد را با این احساس بیان می‌کنند که چیزی دارد دور سرشان می‌چرخد.
سردردهای میگرنی
سردردهای میگرنی نوع شایعی از سردردهای بارداری هستند. این سردردها نوع دردناک و تپشی دارند که اغلب در یک طرف سر حس می‌شوند. سردردهای میگرنی ناشی از انبساط عروق خونی در مغز هستند. گاهی اوقات این درد همراه با تهوع، استفراغ و حساسیت به نور است. سردرد درصد کمی از افراد باردار با اورا همراه است. اورا نشانه‌های اختلال بینایی و ادراکی به‌شمار می‌آید که ممکن است پیش از میگرن شروع شود و تا شروع سردرد باقی بماند.
سردردهای میگرنی می‌توانند همچنان در طول دوران بارداری رخ دهند. طبق برآوردها، سردردهای میگرنی تا 10درصد اتفاق می‌افتند. این نوع سردرد اغلب به‌عنوان دردی ملایم شروع می‌شود و در ادامه به دردی تیز و سوزان تبدیل خواهد شد که ممکن است انتشار یابد. این احتمال نیز وجود دارد که فرد به نور، صدا و برخی بوها بسیار حساس شود. حملات میگرنی می‌توانند علائم دیگری مانند سرگیجه یا تهوع را نیز ایجاد کنند.
سردردهای خوشه‌ای
سردردهای خوشه‌ای نادرتر از سایر انواع سردرد هستند و تخمین زده شده است که 3% سردردهای خوشه‌ای باعث درد شدید مانند فرو رفتن چیز تیز در سر هستند که معمولا در یک طرف سر و در اطراف چشم خود را نشان می‌دهند. شخص ممکن است علائم دیگری مانند احتقان بینی، تغییر رنگ چشم یا تورم در آن منطقه را تجربه کند.
انواع سردرد در دوران بارداری چیست؟
سردرد در سه ماهه اول بارداری
طی دوره اول بارداری (سه ماهه اول بارداری)، بدن فرد باردار تغییرات چشمگیری را در مدت زمان کوتاهی تجربه می‌کند. در این زمان شارژ بزرگی از هورمون‌ها و افزایش مقدار خون برای بدن ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است که افزایش سریع وزن نیز رخ دهد. این تغییرات می‌توانند باعث افزایش احتمال نوعی از سردردها مانند سردردهای تنشی شوند. احتمال دارد که برخی علائم دیگر بارداری نیز بر این سردردها تأثیر بگذارند یا آن‌ها را بدتر کنند. مسائل متداولی که ممکن است باعث ایجاد یا بدتر شدن سردردها شوند، عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- سطح استرس بالا
- تغذیه نامناسب
- قند خون پایین
- کم‌آبی بدن
- کمبود خواب
- تغییرات دید
- حساسیت به نور که ممکن است باعث میگرن شود
- سبک زندگی بی‌تحرک
علاوه بر این خانم‌های باردار ممکن است به برخی از غذاها حساسیت داشته باشند که تحریک یا علائمی مانند سردردها را ایجاد می‌کند. این غذاهای محرک می‌توانند بین افراد مختلف، متفاوت باشند؛ اما از موارد مشترک می‌توانیم به محصولات لبنی و شکلات اشاره کنیم.
سردرد در دومین و سومین سه ماهه بارداری
زنان در دومین و سومین سه ماهه بارداری ممکن است کمتر به دلیل تغییرات هورمونی، سردرد را تجربه کنند؛ زیرا بدن تا این مرحله از بارداری معمولا با این تغییرات سازگار شده است.
با این حال احتمال دارد که برخی از زنان همچنان در طول بارداری احساس سردردهای تنشی ناشی از تغییرات هورمونی را داشته باشند. در مراحل پایانی بارداری علائمی مانند سردردها احتمالا بیشتر به دلیل موارد زیر اتفاق می‌افتند:
- اضافه وزن
- فشار خون بالا
- کشیدگی عضلانی
- نشستن نادرست
- نداشتن خواب کافی
- رژیم غذایی نامناسب
فشارخون بالا و سردرد در طول بارداری
فشار خون بالا یا هایپرتانسیون، تجربه شایعی برای بسیاری از زنان باردار به‌شمار می‌آید. برخی از آن‌ها ممکن است شرایطی به نام پره‌اکلامپسی را تجربه کنند که طی آن، فردی که معمولا سطوح فشار خون نرمال دارد، پس از هفته 20ام بارداری فشار خون بالای ناگهانی را تجربه می‌کند.
پره‌اکلامپسی باعث افزایش خطر بروز اورژانس‌های پزشکی مختلف می‌شود که از جمله آن‌ها تشنج و سکته است. این وضعیت همچنین می‌تواند جریان اکسیژن‌رسانی به جنین را کاهش دهد. علامت شایع پره‌اکلامپسی سردردی است که قطع نمی‌شود. برخی از علائم دیگر شامل موارد زیر هستند:
- تغییرات در دید؛ مانند تاریکی دید یا دیدن نقاط سیاه
- تهوع یا استفراغ
- افزایش ناگهانی وزن
- درد در بالای شکم
- مشکل در تنفس
این علائم در هر مورد از پره‌اکلامپسی رخ نمی‌دهند؛ اما باید بدانید که سردرد از علائم شایع این موضوع است.
درمان سردرد در بارداری
در بسیاری از موارد روش‌های درمانی خانگی می‌توانند به تسکین سردرد اولیه حاملگی کمک کنند. برخی از روش‌های خانگی که ممکن است موثر باشند، عبارتند از:
- استفاده از کمپرس سرد یا گرم در ناحیه سردرد به مدت ۱۰ دقیقه
- حمام گرم برای کاهش تنش عضلانی
- انجام تمرینات ملایم مانند یوگا، شنا یا تای‌چی
- نشستن یا ایستادن با قرارگیری بهتر بدن در حالت مناسب
- استراحت‌های مکرر به دور از موبایل و تلویزیون
- نوشیدن مقدار کافی آب در طول روز
- داشتن مقدار کافی استراحت
- دریافت ماساژ ملایم سر
- داشتن خواب مناسب و باکیفیت در محیط تاریک و بدون صدا
داشتن برنامه غذایی برای مدیریت آنچه که هر روز مصرف می‌کنند نیز می‌تواند به زنان باردار کمک کند تا عوامل ایجاد سردرد را شناسایی و حذف کنند.
اگر امکان داشت، خانم‌های باردار باید در جهت مدیریت هرگونه علائم ناراحت‌کننده با روش‌های درمان خانگی بکوشند؛ در صورت لزوم با پزشک خود درباره گزینه‌های پزشکی صحبت کنند و حتما از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (آدویل) یا آسپرین در طول دوران بارداری بپرهیزند.
برای سردرد در دوران بارداری چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه سردردهای دوران بارداری متداول هستند، اما گاهی اوقات لازم است که به پزشک مراجعه کنید. هرکسی که سردرد شدید یا مداومی دارد که به درمان‌های خانگی پاسخ نمی‌دهد، باید آن را با پزشک در میان بگذارد. به همین ترتیب هرکسی که علائم نگران‌کننده دیگری مانند سرگیجه و تغییرات در دید را تجربه می‌کند، لازم است که برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کند. پزشک درمانی را ارائه می‌دهد که برای مادر و جنین ایمن باشد.
گاهی اوقات سردردها به مشکلات فشار خون در دوران بارداری ارتباط دارند. اگر این سردردها پس از هفته 20ام بارداری بیشتر یا شدیدتر شدند، باید به پزشک اطلاع دهید. میگرن می‌تواند برای زنان باردار خطرناک باشد. اگر میگرن دارید، حتما آن را با پزشک در میان بگذارید. در صورت رخ دادن هریک از موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- سردرد شدید باشد
- سردرد طولانی شود و قطع نشود
- سرگیجه، دید مات یا تغییرات در دید شما رخ دهد
زنان، زایمان و نازایی
جمع‌بندی
سردردهای دوران بارداری ممکن است ناراحت‌کننده باشند، اما معمولا دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. بارداری باعث تغییرات مهم در بدن می‌شود که می‌تواند علائمی مانند سردرد را ایجاد کند. با این حال لازم است درمان‌هایی را در نظر بگیرید که برای جنین ایمن باشند.
در سردردهای ثانویه که ناشی از مشکل اساسی هستند، احتمال خطر وجود دارد؛ بنابراین اگر درمورد علائم خود مطمئن نیستید یا علائم نگران‌کننده یا شدیدی را تجربه می‌کنید، باید برای تشخیص و درمان در اسرع وقت با دکتر زنان مشورت کنید.
