زندگی پر از تغییرات غیرمنتظره است که برخی از آن‌ها می‌توانند هیجان‌انگیز و مثبت باشند، اما برخی دیگر ممکن است منجر به افزایش استرس و اضطراب شوند. استرس یک واکنش طبیعی جسمی، ذهنی و احساسی به رویدادهای چالش‌برانگیز است و بخشی از زندگی همه افراد، از جمله کودکان، محسوب می‌شود. کودکان نیز همانند بزرگسالان ممکن است با موقعیت‌هایی مواجه شوند که باعث ایجاد استرس و اضطراب در آن‌ها شود. از جمله این موقعیت‌ها می‌توان به پاندمی کووید ۱۹، تغییرات ناگهانی در زندگی مانند تغییرات در برنامه‌های مدرسه و مشکلات خانوادگی اشاره کرد.
نشانه‌های استرس در کودکان
کودکان برخلاف بزرگسالان ممکن است استرس را به شیوه‌های متفاوتی بروز دهند و معمولاً این نشانه‌ها برای والدین به راحتی قابل شناسایی نیستند. در ادامه به برخی از نشانه‌های استرس و اضطراب در کودکان اشاره می‌کنیم:
- فوران‌های احساسی یا افزایش تحریک‌پذیری: کودکان ممکن است به دلیل استرس دچار فوران‌های ناگهانی احساسی شوند که با وضعیت معمول آن‌ها سازگار نیست.
- مشکلات خواب: نگرانی‌ها و ترس‌ها ممکن است در زمان خواب بیشتر بروز کنند و باعث ایجاد مشکلاتی مانند کابوس یا بی‌خوابی در کودکان شوند.
- کناره‌گیری از دیگران: کودکان تحت استرس ممکن است زمان بیشتری را به تنهایی بگذرانند و از دوستان یا خانواده دوری کنند.
- مشکلات در مدرسه: افت تحصیلی یا کاهش تمرکز در کلاس درس از نشانه‌های استرس در کودکان است که می‌تواند باعث مشکلاتی در روابط اجتماعی آن‌ها شود.
- سردرد یا دل‌دردهای مکرر: هورمون‌های استرس می‌توانند باعث بروز علائم فیزیکی مانند سردرد یا دل‌درد در کودکان شوند.
- افزایش سرکشی و نافرمانی: استرس ممکن است باعث شود کودکان به رفتارهای سرکشانه دست بزنند، زیرا احساس فشار می‌کنند و به دنبال راهی برای مقابله با وضعیت هستند.
چگونه استرس و اضطراب کودکان را در اجتماع مدیریت کنیم؟
مدیریت اضطراب کودکان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. در این بخش به بهترین روش‌های کاهش اضطراب اجتماعی کودکان و نکات کاربردی برای والدین پرداخته‌ایم:
هدف حذف اضطراب نیست، بلکه مدیریت آن است
اضطراب بخشی از زندگی است و هدف نباید حذف آن باشد، بلکه باید به کودکان کمک کرد تا مهارت‌های مقابله با اضطراب را بیاموزند. آن‌ها باید یاد بگیرند چگونه با اضطراب خود کنار بیایند و به مرور زمان این احساس کاهش خواهد یافت.
از دوری از ترس‌ها جلوگیری کنید
اگر کودکان از چیزی می‌ترسند، دوری از آن ترس ممکن است در کوتاه‌مدت به نظر کمک‌کننده باشد، اما در بلندمدت باعث تقویت اضطراب می‌شود. بهترین روش این است که به کودکان کمک کنید تا با ترس‌های خود روبرو شوند و یاد بگیرند چگونه با آن‌ها کنار بیایند.
انتظارات مثبت اما واقعی داشته باشید
والدین باید به کودکان خود اطمینان دهند که قادر به مدیریت ترس‌های خود هستند. به‌جای قول دادن که همه چیز خوب خواهد بود، باید کودکان را تشویق کرد تا با چالش‌ها روبرو شوند و به آن‌ها گفت که اضطراب به مرور زمان کاهش خواهد یافت.
به احساسات آن‌ها احترام بگذارید، اما قدرت ندهید
اگر کودک از چیزی می‌ترسد، باید به احساسات او احترام گذاشته شود اما قدرتی به آن‌ها داده نشود. والدین باید احساسات کودک را بپذیرند و همدلی کنند اما به او نشان دهند که می‌تواند با ترس‌های خود روبرو شود.
سؤالات جهت‌دار نپرسید
به‌جای پرسیدن سؤالاتی که اضطراب کودک را تقویت می‌کند، مانند “آیا از امتحان می‌ترسی؟”، بهتر است سؤالات باز بپرسید: “احساس تو در مورد امتحان چطور است؟”
ترس‌های کودک را تقویت نکنید
والدین نباید به‌طور ناخودآگاه با لحن صدا یا رفتار خود نشان دهند که کودک باید از چیزی بترسد. مثلاً اگر کودک تجربه بدی با سگ داشته است، واکنش بیش از حد والدین می‌تواند اضطراب کودک را تقویت کند.
کودک را تشویق کنید تا اضطرابش را تحمل کند
به کودکان نشان دهید که تحمل اضطراب بخش طبیعی زندگی است و تشویقشان کنید که به مرور زمان با عوامل استرس‌زا سازگار شوند. سازگاری به آن‌ها کمک می‌کند که اضطراب خود را بهتر مدیریت کنند.
مدت زمان انتظار را کوتاه کنید
زمانی که کودک از چیزی می‌ترسد، مدت زمان انتظار پیش از مواجهه با آن عامل استرس‌زا را کاهش دهید تا اضطراب کودک تشدید نشود.
با کودک صحبت کنید
صحبت‌کردن با کودک در مورد سناریوهای مختلف می‌تواند به کاهش اضطراب او کمک کند. مثلاً اگر کودک از جدایی از والدین نگران است، برنامه‌ای برای مدیریت این نگرانی ارائه دهید.
روش‌های سالمی برای مدیریت اضطراب به آن‌ها نشان دهید
کودکان از والدین خود یاد می‌گیرند. اگر شما به عنوان والدین بتوانید اضطراب خود را به شیوه‌ای سالم مدیریت کنید، کودکان نیز از شما یاد خواهند گرفت که چگونه با اضطراب خود مقابله کنند.
چگونه می‌توان مهارت‌های اجتماعی کودکان را بهبود بخشید؟
برخی کودکان ممکن است در برقراری ارتباط اجتماعی با چالش‌هایی روبه‌رو باشند و نیاز به حمایت در توسعه مهارت‌های اجتماعی داشته باشند. والدین می‌توانند با انجام بازی‌های نقش‌آفرینی، داستان‌گویی و آموزش مهارت‌های گوش دادن، به تقویت این مهارت‌ها کمک کنند. تقویت درک عاطفی برای ایجاد مهارت‌های اجتماعی کودکان ضروری است. زمان بازی فرصتی ارزشمند برای یادگیری فراهم می‌کند، جایی که والدین می‌توانند همکاری، واکنش‌های سالم به برد و باخت، اشتراک‌گذاری، و شناسایی احساسات دیگران را در کودکان تقویت کنند. همچنین، تحسین رفتارهای مثبت می‌تواند به بهبود مهارت‌های اجتماعی کودکان کمک کند.
نقش مشاوره روانشناسی در کاهش اضطراب کودکان
مشاوره روانشناسی می‌تواند نقش مؤثری در مدیریت اضطراب کودکان ایفا کند. روانشناسان کودک می‌توانند از روش‌های مختلفی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) برای کمک به کودکان در مقابله با اضطراب اجتماعی استفاده کنند. این روش‌ها به کودکان کمک می‌کند تا افکار منفی خود را شناسایی کرده و به شیوه‌های سالم‌تر با آن‌ها کنار بیایند.
جمع‌بندی و راهنمای مراجعه به پزشک
مدیریت اضطراب کودکان به ویژه در محیط‌های اجتماعی می‌تواند تأثیر بزرگی بر زندگی و رفاه کلی آن‌ها داشته باشد. کودکان نیاز به حمایت عاطفی و راهنمایی تخصصی دارند تا یاد بگیرند چگونه استرس و اضطراب خود را مدیریت کنند. اگر کودک شما با اضطراب شدید دست‌وپنجه نرم می‌کند، مراجعه به یک مشاوره روانپزشکی می‌تواند به شما کمک کند تا راهکارهای مناسب برای کاهش اضطراب را بیابید و بهترین روش‌های مدیریت استرس را پیاده کنید.
برای دریافت مشاوره و حمایت از کودکان در زمینه مدیریت اضطراب، می‌توانید از مشاوره روانپزشکی تلفنی استفاده کنید و با متخصصان روانپزشکی در ارتباط باشید تا به کودک شما در کاهش اضطراب و بهبود مهارت‌های اجتماعی کمک شود.
