بارداری دوران بسیار هیجان‌انگیزی از زندگی به‌شمار می‌آید؛ اما مشکلاتی مانند ظاهر شدن کک و مک‌ها و خال در دوران بارداری که به دلیل پیگمانتاسیون (تیرگی پوست) ایجاد می‌شوند، می‌توانند آزاردهنده باشند و برای مدت طولانی پس از تولد کودک شما باقی بمانند. این مورد به‌ویژه در افرادی که رنگ پوست تیره‌ای دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد. پیگمانتاسیون از عوارض بارداری و به معنی افزایش رنگدانه‌های پوستی است که باعث ایجاد لک و ظاهر کک و مک مانند پوست می‌شود. در این مقاله به دلایل ایجاد کک و مک و خال در دوران بارداری و روش‌های کنترل و کاهش آن می‌پردازیم.
علت ایجاد کک و مک در بارداری چیست؟
تغییرات هورمونی در دوران بارداری سلول‌های رنگدانه‌ای (موسوم به ملانوسیت) را فعال و تحریک می‌کنند. تغییرات هر دو هورمون استروژن و پروژسترون در این امر نقش دارند. هر دو این هورمون‌ها در اوایل بارداری تولید می‌شوند و تا زمان کنترل جفت به حمایت از کودک شما کمک می‌کنند. این موضوع منجر به ایجاد چند مشکل در رنگدانه پوست خواهد شد:
- تیره شدن خال‌ها و کک و مک: برخی از خانم‌ها متوجه تیره شدن خال‌های خود در دوران بارداری می‌شوند. حتی ممکن است این خال‌ها در دوران بارداری کمی بزرگ‌تر هم شوند. اگر احساس می‌کنید که یکی از آن‌ها نسبت به بقیه بیشتر رشد می‌کند یا به هر نحوی تغییر بیشتری دارد، حتما به دکتر پوست مراجعه کنید تا از نظر وجود سرطان پوست غربالگری شوید.
- تیره شدن نواحی مختلف پوست: اطراف نوک پستان، گردن، زیر بغل، کشاله ران و ناحیه تناسلی شما ممکن است در دوران بارداری تیره شوند. این امر به‌ویژه در زنان با پوست رنگی رایج است. این احتمال نیز وجود دارد که متوجه شوید خط تیره‌ای از ناف تا استخوان شرمگاهی شما ایجاد شده است (این خط با نام لینا نیگرا شناخته می‌شود). این عارضه نیز در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، بیشتر دیده می‌شود. خبر خوب این است که این تغییرات معمولا پس از زایمان، بدون هیچ درمانی برطرف می‌شوند. با این حال برخی تغییرات وجود دارند که پایدارتر هستند.
- ملاسما: این عامل که احتمال دارد ظهور آن برای اولین بار در دوران بارداری اتفاق بیفتد، باعث ایجاد کک و مک یا لکه‌های قهوه‌ای روی صورت می‌شود و درمان آن بسیار دشوار است.
هیپرپیگمنتیشن چیست؟
در طول دوران بارداری تا 90٪ از زنان، تیرگی در مناطق مختلف پوست را تجربه می‌کنند. این تیرگی پوست به‌عنوان هیپرپیگمنتیشن شناخته می‌شود که ممکن است در مناطق خاصی از بدن اتفاق بیفتد. این عارضه در خط میانی شکم با نام «لینا نیگرا» و روی صورت با نام «ماسک بارداری» یا همان ملاسما شناخته می‌شود. به‌طور جایگزین، تیره‌تر شدن پوست ممکن است بر لکه‌های پوست مانند جای زخم و لک‌هایی که از قبل وجود داشته‌اند، تاثیر بگذارد. این احتمال نیز وجود دارد که نواحی نوک سینه و منطقه اطراف نوک (هاله پستان)، دستگاه تناسلی خارجی یا مناطقی مانند زیر بغل یا داخل ران که افزایش اصطکاک در آن‌ها بیشتر است، تحت تأثیر این عارضه قرار گیرند.
چرا تیرگی پوست اتفاق می‌افتد؟
علت تیرگی پوست دقیقا مشخص نیست؛ اما تصور می‌شود که به دلیل افزایش سطح هورمون‌ها در طول بارداری رخ می‌دهد. این هورمون‌ها شامل موارد زیر هستند:
– هورمون تحریک‌کننده ملانوسیت (MSH) هورمونی است که سبب تحریک ملانوسیت‌ها می‌شود؛ به این ترتیب سلول‌های بدن پیگمان تولید می‌کنند و باعث تیرگی پوست، جوش، نشانه‌های تولد و غیره می‌شوند.
– استروژن
– پروژسترون
تیرگی پوست چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
هایپرپیگمنتیشن یا همان تیرگی پوست معمولا در سه ماهه اول بارداری توسعه می‌یابد و یکی از اولین نشانه‌های بارداری محسوب می‌شود. با این حال در بارداری‌های اول خانم‌ها، ظهور این عارضه ممکن است تا چند ماه پس از شروع بارداری تاخیر داشته باشد.
علت ایجاد خال بارداری
زنان ممکن است در دوران بارداری، تغییراتی را در پوست خود تجربه کنند که از جمله آن ظاهر شدن خال‌های جدید یا تغییر در خال‌های موجود است. خال‌ها نوع رایجی از ضایعات رنگدانه‌ای هستند که می‌توانند در هر سنی از جمله دوران کودکی و در اثر رشد بیش از حد سلول‌های رنگدانه‌ای به نام ملانوسیت ایجاد شوند.
تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش تعداد و اندازه خال‌ها شود؛ در برخی از زنان نیز ممکن است خال‌های جدیدی برای اولین بار به‌وجود آیند. در حالی که بیشتر خال‌ها بی‌ضرر هستند، مهم است که آن‌ها را برای هرگونه تغییری که می‌تواند نشانه سرطان پوست باشد، تحت نظر داشته باشید.
باید بدانید که خال‌های مادرزادی که در بدو تولد وجود دارند، نسبت به خال‌های طبیعی بیشتر در معرض خطر ابتلا به ملانوم هستند. علاوه بر این لکه‌های ناشی از افزایش سن که به‌عنوان لکه‌های کبدی نیز شناخته می‌شوند، نوعی ضایعه رنگدانه‌ای هستند که می‌توانند با بالا رفتن سن فرد ایجاد شوند و معمولا دلیلی برای نگرانی نیستند. توصیه می‌شود که زنان باردار هرگونه خال غیرمعمول یا ضایعات رنگدانه‌ای را برای رد سرطان پوست توسط متخصص پوست بررسی کنند. علائم سرطان پوست شامل تغییر در اندازه، شکل یا رنگ خال و همچنین خارش، خونریزی یا پوسته‌پوسته شدن است.
آیا تیرگی پوست در همه زنان باردار به وجود می‌آید؟
تقریبا 90٪ از زنان باردار در طول بارداری خود تجربه‌ای از تیرگی پوست (هایپرپیگمنتیشن) را خواهند داشت. زنان دارای موهای تیره و پوست تیره با احتمال بیشتری در معرض تجربه مقداری از تیرگی پوست قرار دارند. به احتمال تیرگی پوست در این زنان شدت بیشتری نیز خواهد داشت.
برای درمان کک و مک و خال در دوران بارداری لازم است که چه اقداماتی انجام شود؟
نواحی تیره‌ای که در بارداری ایجاد شده‌اند، معمولا پس از زایمان محو می‌شوند. اقدامات پیشگیرانه و گزینه‌های درمانی در چنین شرایطی محدود هستند. توصیه می‌شود خانم‌های بارداری که می‌خواهند تیرگی و میزان لک‌های پوستی خود را به حداقل برسانند، در مناطقی که در معرض آفتاب هستند، از کرم ضدآفتاب استفاده کنند؛ لباس محافظ مناسب بپوشند و از آفتاب گرفتن و قرارگیری بیش از حد در معرض نور خورشید بپرهیزند.
تغییرات پوستی ناشی از افزایش سطح هورمون‌ها در بارداری با ایجاد سرطان پوست ارتباطی ندارد. با این حال اگر این تغییرات پوستی در اثر افزایش قرار گرفتن در معرض نور خورشید در شما ایجاد شد، ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست قرار داشته باشید که به این تغییرات پوستی در زمان حاملگی مرتبط نیست؛ زیرا قرار گرفتن در معرض نور خورشید عامل خطر برای ایجاد سرطان پوست است. هیچ شواهد محکمی مبنی بر ارتباط بارداری با تغییرات خال‌های پوستی وجود ندارد. بنابراین اگر خال دارید که ظاهر آن تغییر کرده است، باید از سوی پزشک بررسی شود. در صورت مشکوک بودن به سرطان، پزشک از خال شما نمونه‌برداری خواهد کرد.
نحوه درمان خال‌ها و کک و مک‌ها در دوران بارداری
کرم‌ها و لوسیون‌های متعددی وجود دارند که می‌توانند به کاهش تغییرات پوستی کمک کنند و معمولا از سوی پزشکان متخصص در درمان بیماری‌های پوستی تجویز می‌شوند. این درمان‌ها غالبا فقط در زنانی استفاده می‌شوند که تغییرات پوستی پس از زایمان خودبه‌خود برطرف نمی‌شود و برای مادر دردسرساز شده است. درمان خال‌ها و کک و مک در دوران بارداری به چند دلیل توصیه نمی‌شود:
- هورمون‌هایی که عامل بیماری‌های پوستی هستند، در دوران بارداری باقی می‌مانند و از این رو درمان این تیرگی‌ها دشوارتر است.
- در اکثر موارد تیرگی‌های پوستی دوران زایمان پس از تولد نوزاد خود به خود برطرف می‌شوند؛ اگرچه ممکن است این فرایند چند ماه طول بکشد.
- درمان‌های مورد استفاده می‌تواند برای جنین در حال رشد مضر باشد.
- در دوران بارداری یا پس از تولد نوزاد می‌توانید تغییرات پوستی را با لوازم آرایشی بپوشانید. کرم پودرها و پودرهایی با ته‌رنگ سفید یا کرمی می‌توانند این تیرگی‌ها را به حداقل برسانند.
اگر این نواحی پس از زایمان محو نشدند، ممکن است بخواهید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. پزشک می‌تواند در مورد گزینه‌های درمانی بیشتر به شما توصیه کند یا ممکن است شما را به پزشک متخصص درمان بیماری‌های پوستی ارجاع دهد. متخصص پوست با توجه به منطقه درگیر، گزینه‌های درمانی زیر را پیشنهاد خواهد داد:
- کرم‌هایی مانند هیدروکینون، ترتینوئین و یا فلوسینولون استونید
- لایه‌برداری شیمیایی
- میکرودرم ابریژن
- لیزردرمانی
برای رفع تیرگی‌های پوست در دوران بارداری رعایت موارد زیر مفید خواهد بود:
- روی پوست خود کرم ضدآفتاب بمالید
- از کرم ضدآفتاب با طیف وسیع SPF50+ استفاده کنید.
- کرم ضدآفتاب را هر روز به‌کار ببرید؛ حتی اگر می‌خواهید مدت کوتاهی بیرون بمانید.
- اگر خارج از منزل هستید، شنا می‌کنید یا تعریق زیادی دارید، مالیدن کرم ضدآفتاب به پوست را هر 2 ساعت یا بیشتر تکرار کنید.
- ویتامین B3
همه کرم‌های روشن‌کننده در دوران بارداری و شیردهی بی‌خطر نیستند. به‌طور مثال هیدروکینون کرم استاندارد طلایی فعلی برای درمان بیماری‌هایی مانند ملاسما یا همان تیرگی پوست در دوران بارداری به‌شمار می‌آید، اما نباید در دوران بارداری استفاده شود.
ویتامین B3 (به نام نیاسینامید) را می‌توان به هنگام صبح به‌عنوان اولین لایه مراقبت از پوست برای کمک به جلوگیری از هیپرپیگمانتاسیون، ملاسما و تیره شدن کک و مک استفاده کرد.
- استفاده از اسید آزلائیک و اسید اسکوربیک
برخی از انواع پوست و زیرگروه‌های ملاسما ممکن است به اسید آزلائیک (Azelaicacid) موضعی و اسکوربیک اسید یا همان ویتامین C پاسخ دهند. چند فرمولاسیون برای این نوع درمان وجود دارد؛ اما سعی کنید از آن‌هایی استفاده کنید که بدون اسانس معطر و بدون روغن هستند.
جمع‌بندی
کنترل و کاهش خال‌ها و کک و مک‌ها در دوران بارداری از مواردی است که هر خانم بارداری به دنبال انجام آن است. باید بدانید که این تغییرات پوستی در اثر تغییرات هورمون‌ها در دوران بارداری ایجاد می‌شوند و پس از بارداری به مرور زمان از بین می‌روند. با این حال در صورتی‌که این تغییرات باعث ناراضی بودن شما از ظاهرتان است، مشاوره با دکتر زنان و متخصصین پوست می‌تواند برای شما کمک‌کننده باشد.
