تورم در پاها معمولا در اواخر بارداری رخ می‌دهد؛ زمانی که وزن رحم و جنین فشار اضافی روی پاها ایجاد می‌کند. این فشار می‌تواند گردش خون را کاهش و تجمع مایعات را افزایش دهد که این امر باعث تورم می‌شود. ممکن است افراد بتوانند با استفاده از روش‌های خانگی مانند بالا بردن پاها روی بالش هنگام خوابیدن، اجتناب از ایستادن برای مدت طولانی و مصرف آب کافی، ورم پاها را در طول بارداری کاهش دهند؛ با این حال ورم پا در بارداری ممکن است نشان از مشکل پزشکی در دروان بارداری باشد.
ما در ادامه این مقاله به معرفی روش‌هایی می‌پردازیم که مادران باردار می‌توانند در خانه برای کاهش تورم پا انجام دهند. همچنین نشانه‌هایی را که ممکن است به بیماری‌های جدی‌تر اشاره داشته باشند، مورد بررسی قرار می‌دهیم و توضیح خواهیم داد که در مورد این موضوع، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
علت ورم پا در بارداری
تورم در برخی از قسمت‌های بدن اتفاقی طبیعی در دوران بارداری است. این موضوع اغلب به این دلیل رخ می‌دهد که بدن مایعات بیشتری تولید کرده است تا به رشد جنین کمک کند. همچنین در این زمان گردش خون کاهش می‌یابد که می‌تواند به افزایش و تجمع مایعات به‌ویژه در پا کمک کند. ناحیه پاها، مخصوصا مچ پا، ممکن است با رشد جنین به دلیل بزرگ شدن رحم تورم کند که این موضوع باعث افزایش فشار بر روی وریدهای تحتانی بدن می‌شود و تجمع مایعات اتفاق می‌افتد.
تورم پاها در مراحل بعدی بارداری یا سه ماهه سوم بیشتر رخ می‌دهد. دلیل این امر آن است که در این دوران جنین بزرگ‌تر است و فشار بیشتری را بر پاها وارد می‌کند. در زنانی که در طول بارداری با تورم پا مواجه می‌شوند، تورم به‌طور معمول دارای ویژگی‌های زیر است:
- به تدریج ظاهر می‌شود
- در هوای گرم بدتر خواهد شد
- در پایان روز شدیدتر است
- هنگام خوابیدن یا بلند کردن پاها کمتر می‌شود
- در هر دو پا یکسان است
زنان، زایمان و نازایی
درمان‌های خانگی ورم پا در دوران بارداری
مواردی که در ادامه توضیح داده می‌شوند، برای کاهش ورم پاها در طول دوران بارداری کمک‌کننده خواهند بود:
- اجتناب از ایستادن برای مدت طولانی؛ زیرا این کار ممکن است باعث افزایش فشار در پاها شود و تورم بیشتر را در پی داشته باشد.
- بلند کردن پاها برای افزایش جریان خون به سمت قلب
- بلند کردن پاها روی بالش در حین خواب
- پوشیدن جوراب‌های پشتیبان یا جوراب‌های واریسی برای کمک به بهبود جریان خون در پاها
- فعال بودن در طول روز با پیاده‌روی‌های کوتاه یا ورزش‌های آرام
- محدود کردن مصرف نمک
- نوشیدن آب کافی 8-10 لیوان در روز به منظور پیشگیری از کم‌آبی بدن
- اجتناب از مصرف کافئین؛ زیرا این ماده نوعی دیورتیک است؛ یعنی باعث افزایش تولید ادرار می‌شود.
- پوشیدن لباس‌های راحت و گشاد
- پوشیدن جوراب‌های گشاد و کفش‌های راحت
- اجتناب از نشستن برای مدت طولانی
- ماندن در جای خنک و گذراندن زمان محدود در فضاهای با آب و هوای گرم
- خوابیدن در سمت چپ بدن که می‌تواند به افزایش جریان خون به سمت قلب کمک کند.
- ماساژ پا با هدف افزایش گردش خون
آیا ورم پا در بارداری نشان‌دهنده بیماری است؟
گاهی اوقات تورم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات سلامتی در دوران بارداری باشد. بنابراین در صورت مشکوک بودن به بیماری یا مشاهده هرگونه افزایش ناگهانی یا سریع در تورم پا و سایر نقاط بدن به پزشک مراجعه کنید.
پره اکلامپسی
افزایش ناگهانی ورم در پاها می‌تواند نشانه‌ای از پری‌اکلامپسی باشد. زنان باردار ممکن است تورم در ناحیه صورت، دور چشم‌ها یا افزایش ناگهانی آن در دست‌ها را نیز مشاهده کنند. اگر ورم در پاها بسیار شدید باشد، فشار دادن سطح پوست ممکن است برای چند ثانیه باعث فرورفتگی شود و باقی بماند. این امکان نیز وجود دارد که تغییر رنگ در ناحیه پا هم وجود داشته باشد.
پری‌اکلامپسی یکی از عوارض بارداری است که ممکن است در این دوران یا پس از آن رخ دهد. پری‌اکلامپسی باعث افزایش فشار خون بسیار زیاد و سایر مشکلات در زنان باردار می‌شود. این وضعیت معمولا پس از 20 هفته از شروع بارداری یا تا 6 هفته پس از زایمان رخ می‌دهد. پری‌اکلامپسی می‌تواند به سرعت پیشرفت کند و بدون درمان مادر و نوزاد، بسیار خطرناک باشد. پزشک ممکن است داروهای ضدفشارخون را برای کاهش فشار خون ناشی از پره اکلامپسی تجویز کند. اگر بارداری به 37 هفته یا بیشتر رسیده باشد، این احتمال وجود دارد که متخصصین زنان توصیه کنند که نوزاد زودتر به دنیا بیاید.
ترومبوز ورید عمیقی
تورم نامنظم در پاها یا پاشنه‌ها ممکن است به ایجاد لخته خون که به‌عنوان ترومبوز ورید عمیق (DVT) شناخته می‌شود، اشاره کند. زنان باردار و زنانی که در 3 ماه قبل زایمان کرده‌اند، نسبت به زنانی که باردار نیستند، در خطر بیشتری برای بروز DVT قرار دارند؛ به این دلیل که در طول بارداری، به راحتی لخته‌های خون بیشتری ایجاد می‌شوند تا از این امر جلوگیری شود که در زمان زایمان خون بیش از حد از دست برود.
جنین در حال رشد بر روی پاها نیز فشار وارد می‌کند که می‌تواند گردش خون را کاهش دهد. تحرک کمتر نسبت به حالت عادی در طول بارداری و دوره نقاهت پس از زایمان نیز می‌تواند جریان خون در پاها را کاهش دهد. پزشک ممکن است برای جلوگیری یا درمان لخته‌های خون و DVT، دارویی به نام هپارین با وزن مولکولی پایین را تجویز کند. این دارو با نام انوکساپارین زیر پوست تزریق خواهد شد.
چه زمانی برای تورم پا در طول بارداری باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی‌که مادران باردار با افزایش ناگهانی در تورم پاها، دست‌ها، صورت یا اطراف چشم‌ها روبه‌رو شوند، باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرند. تورم ناگهانی می‌تواند نشانه‌ای از پره اکلامپسی باشد که نیازمند درمان پزشکی فوری است. زنان باردار در صورت مشاهده و تجربه هرگونه تورم نامتقارن، درد، قرمزی یا احساس گرما در یک پا به پزشک مراجعه کنند؛ زیرا این علائم ممکن است نشانه از ترومبوز ورید عمقی (DVT) باشند.
زنان، زایمان و نازایی
جمع‌بندی
تورم در پاها معمولا از ویژگی‌های طبیعی مراحل آخر بارداری است و دلیلی برای نگرانی بابت این موضوع وجود ندارد. بدن در طول بارداری آب اضافی ذخیره می‌کند. همچنین فشار ناشی از رشد جنین می‌تواند گردش خون در پاها را کاهش دهد و باعث تورم آن‌ها شود.
درمان‌های خانگی برای کاهش تورم پا در طول بارداری شامل بلند کردن پاها در هنگام نشستن و پوشیدن کفش‌های گشاد و راحت هستند. مصرف زیاد آب، انجام تمرینات ملایم و منظم و اجتناب از ایستادن برای مدت طولانی، همگی به کاهش تورم پا در طول بارداری کمک می‌کنند. اگر تورم پا شدت پیدا کرد و علائمی به جز تورم پا را مشاهده کردید، مشاوره با دکتر زنان در این زمان بسیار مفید خواهد بود.
