بسیاری از زنان برای اولین بار در دوران بارداری واریس رگ‌ها را تجربه می‌کنند یا متوجه می‌شوند که وضعیت آن‌ها بدتر شده است. شاید در این مورد احساس خاصی نداشته باشید یا پاهای شما سنگین و دردناک به نظر برسند. این احتمال نیز وجود دارد که پوست اطراف وریدهای واریسی احساس خارش یا سوزش داشته باشند. علائم رگ‌های واریسی معمولا در انتهای روز بدتر می‌شوند؛ به‌ویژه اگر زیاد ایستاده باشید. در این مقاله نکاتی کاربردی در مورد واریس بارداری و نحوه پیشگیری و درمان آن ارائه خواهیم داد.
واریس بارداری چیست؟
اصطلاح واریکوز از کلمه لاتین «وریکس» گرفته شده که به معنی پیچیده است. واریکوز یا همان واریس وریدها، زیر پوست شما مانند رشته‌های پیچ‌خورده و گوشتی به نظر می‌رسند. آن‌ها در طول دوران بارداری، به‌ویژه در سه ماهه سوم، نسبتا شایع هستند.
عضوهای درگیر واریس وریدها در طول دوران بارداری معمولا پاها، مچ پاها و منطقه تناسلی بیرونی (مناطق اطراف واژن) هستند. هموروئید نیز از عوارض بارداری است که شامل واریس وریدهایی است که در رکتوم یا اطراف مقعد شما رخ می‌دهند و در طول دوران بارداری شایع هستند. وریدهای واریسی عنکبوتی ممکن است همراه با واریکوز وریدها رخ دهند. این خطوط آبی یا قرمز به شکل نازک هستند که از زیر پوست قابل مشاهده خواهند بود؛ اما مانند وریدهای واریسی قطور به نظر نمی‌رسند.
وریدهای واریسی چگونه ایجاد می‌شوند؟
وریدها بخشی از سیستم گردش خون شما هستند و خون را از بدنتان به قلب شما منتقل می‌کنند. دریچه‌های درون وریدها که با نام دریچه‌های لانه کبوتری شناخته می‌شوند، کمک می‌کنند تا خون در جهت صحیح جریان داشته باشد. اگر دیواره‌ها و دریچه‌های وریدها ضعیف شوند، ممکن است که خون به عقب برگردد. درنتیجه احتمال دارد که این مناطق متورم شوند و از سطح پوست شما برجسته‌تر به نظر برسند.
علائم واریس در بارداری چیست؟
شما ممکن است هنگام عارضه واریس هیچ علامتی را تجربه نکنید یا زمانی متوجه این علائم شوید که برای مدتی طولانی ایستاده‌اید یا پاهایتان آویزان است. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- احساس سنگینی در پاها
- خارش دور رگ‌های واریسی
- درد، سوزش، احساس داشتن ضربان یا حساسیت در پاها
- ایجاد تورم در پاها و مچ پاها
هموروئید هم که نتیجه تورم وریدهای اطراف مقعد است، می‌تواند درد و خارش ایجاد کند. تلاش به هنگام تخلیه مدفوع و پاک کردن آن می‌تواند باعث خونریزی شود. ممکن است وقتی این اتفاق می‌افتد، خون قرمز روشن را بر روی دستمال توالت مشاهده کنید.
چه عواملی باعث تشدید وریدهای واریسی در دوران بارداری می‌شوند؟
در طول دوران بارداری، تغییرات هورمونی و وزن بچه در حال رشد باعث افزایش حساسیت شما نسبت به وریدهای واریکوز می‌شود. در ادامه به توضیح این علائم می‌پردازیم:
- سطوح بالاتر هورمون پروژسترون که دیواره‌های عروق خونی را شل می‌کند و سبب اختلال در عملکرد دریچه‌ها می‌شود.
- حجم افزایش‌یافته خون در بدن شما به هنگام بارداری
- با رشد جنین و افزایش فشار از جانب او بر عروق خونی شکم که می‌تواند جریان خون را در ناحیه شکم و پاهای شما تغییر دهد. تمام این نیروها باعث می‌شوند که خون به سختی علیه گرانش از پاهای شما به سمت قلب حرکت کند.
عوامل خطر برای وریدهای واریسی در دوران بارداری چیست؟
عوامل دیگری ممکن است خطر ابتلا به واریس در دوران بارداری را افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- تغذیه: مصرف زیاد سدیم یا کمبود فیبر یا آب می‌تواند باعث نگهداری آب در بدن شما شود و خطر ابتلا به واریس و هموروئید را افزایش دهد.
- ژنتیک: در صورتی‌که مادر یا مادربزرگ شما چنین مشکلی را داشته باشند، احتمال ابتلای شما به واریس در دوران بارداری بیشتر است.
- وزن: داشتن اضافه وزن در بارداری احتمال بروز رگ‌های واریسی را افزایش می‌دهد.
چگونه واریس در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با توجه به علائمی که دارید، پاها، اعضاء تناسلی و منطقه رکتال (مقعدی) شما را بررسی خواهد کرد. اگر علائم شما شدید باشند، پزشک ممکن است سونوگرافی دوپلر را تجویز کند تا جریان خون در وریدهای سطحی و عمیق شما اندازه‌گیری شود. وریدهای واریسی ممکن است با خطر ابتلا به لخته خون در یک ورید عمیق (ترومبوز ورید عمیق) همراه باشند. این شرایط می‌تواند منجر به عوارض جدی از جمله انسداد ریوی و سکته شود.
واریس واژن در بارداری چیست؟
واریس واژینال عارضه‌ای است که معمولا تا زمانی که برای شما پیش نیامده باشد، در مورد آن اطلاعی نخواهید داشت. اگر این اتفاق در دوران بارداری رخ دهد، همان‌طور که برای حدود 20٪ از زنان باردار در هفته هفدهم تا بیستم بارداری اتفاق می‌افتد، اغلب از نظر جسمی یا روانی مشکل خواهد بود. با این حال شما می‌توانید بسیاری از روش‌های مدیریت آن را به‌کار ببرید تا برخی از ناراحتی‌هایی را که ممکن است ایجاد شوند، کاهش دهید.
واریس واژن چگونه ایجاد می‌شود؟
واریس واژن اصولا وریدهای تورم‌یافته یا کشیده‌شده هستند. وریدها که به‌طور معمول در تصاویر آناتومی به رنگ آبی نشان داده می‌شوند، خون را از سراسر بدن به سمت قلب شما پمپاژ می‌کنند. در دوران بارداری بدن شما جریان خون را تا 50٪ افزایش می‌دهد. با فشار افزایش‌یافته بر منطقه لگن شما به دلیل رشد نوزاد و شکم و تغییرات در هورمون‌ها (پروژسترون و استروژن) که بر قابلیت انعطاف‌پذیری ساختارهای آناتومیک تأثیر می‌گذارند، امکان ایجاد واریس واژن بیشتر می‌شود.
واریس واژینال منجر به تغییرات زیر در یک طرف یا هر دو طرف ناحیه تناسلی و واژن می‌شود:
- مناطق آبی تیره
- حس فشار، سنگینی، تورم
- درد یا عدم راحتی واژینال
- کاهش توانایی برای ایستادن یا نشستن
چگونه وریدهای واریسی در دوران بارداری درمان می‌شوند؟
از آنجایی که وریدهای واریس بارداری معمولا عارضه‌ای بی‌خطر هستند و پس از زایمان بهتر می‌شوند، اکثر پزشکان معمولا آن‌ها را درمان نمی‌کنند. با این حال شما می‌توانید اقداماتی انجام دهید تا به تسکین علائم شما کمک شود یا از بدتر شدن آن‌ها جلوگیری به عمل آید:
- برای اینکه سبب جلوگیری از جریان خون نشوید، از ایستادن یا نشستن در یک مکان برای مدت طولانی خودداری کنید.
- به‌طور منظم ورزش انجام دهید (ابتدا با مشورت پزشک اطمینان حاصل کنید که آیا ورزش در دوران بارداری برای شما ایمن است یا خیر).
- مقدار نمک در رژیم غذایی خود را محدود کنید؛ چون می‌تواند باعث تورم شود.
- پاهای خود را گاه به گاه بلند کنید تا جریان خون به قلب شما بازگردد.
- هنگام خواب روی سمت چپ خود بخوابید تا فشار از روی ورید وِنا کاوا (inferior vena cava) برداشته شود. این ورید بزرگ، خون را از پاهای شما به قلبتان منتقل می‌کند.
- پای خود را هنگام نشستن دراز کنید تا گردش خون بهبود یابد.
- جوراب‌های نخی یا جوراب‌های ضدواریس بپوشید تا از تجمع خون در پاهایتان جلوگیری شود.
اگر وریدهای واریس پس از زایمان از بین نرود، می‌توانید با پزشک خود درباره گزینه‌های درمان مشورت کنید. روش‌های درمان ممکن است شامل سکلروتراپی، درمان با لیزر و جراحی باشند.
چگونه هموروئیدها در دوران بارداری درمان می‌شوند؟
هموروئیدها نیز مانند واریس معمولا بی‌خطر هستند و ممکن است پس از زایمان بهتر شوند. برای تسکین ناراحتی هموروئیدهای خود می‌توانید:
- پک‌های یخ یا فشار سرد را استفاده کنید.
- از پزشک خود درباره نرم‌کننده‌های مدفوع یا کرم‌های مقعدی که استفاده از آن‌ها در دوران بارداری ایمن هستند، مشورت بگیرید.
- اطمینان حاصل کنید که مقدار کافی آب و فیبر می‌خورید تا از بروز یبوست و بدتر شدن واریس جلوگیری شود.
چگونه می‌توان از واریس بارداری جلوگیری کرد؟
اگر باردار هستید، این امکان را دارید که با انجام روش‌های بهبود جریان خون از بروز واریس بارداری جلوگیری کنید. به‌طور مثال شما می‌توانید:
- حین نشستن‌های طولانی هر 20 دقیقه یک بار از جای خود بلند شوید و تحرک داشته باشید.
- پاهای خود را روی هم نگذارید.
- با گذاشتن یک چیز زیر پایتان، آن را بالاتر از سطح زمین قرار دهید.
- هنگام خواب، به سمت چپ خود بخوابید.
- جوراب‌های ضدواریس بپوشید.
چه زمانی باید برای واریس بارداری به پزشک مراجعه کنیم؟
بیشتر مواقع وریدهای واریس خطرناک نیستند؛ اما در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی ورید
- وجود خونریزی نزدیک وریدهای واریس
- درد، تورم و قرمزی در پا که ممکن است نشانه‌های وجود لخته خون باشند.
جمع‌بندی
بروز وریدهای واریس در طول بارداری رایج است و معمولا برای شما یا جنین ضرری ندارد. اطمینان حاصل کنید که واریس‌ها بعد از زایمان از بین می‌روند. اگر دچار ناراحتی یا علائم دیگر شده‌اید، مشاوره با دکتر زنان برای شما کمک‌کننده خواهد بود. پزشک می‌تواند در مدیریت علائم به شما کمک کند تا با خیالی آسوده، منتظر به دنیا آمدن نوزادتان باشید.
