خونریزی در طول بارداری به‌طور نسبی به‌ویژه در طول سه ماهه اول رایج است. یک‌سوم مادران باردار ممکن است در طول سه ماهه اول خود خونریزی را تجربه کنند. به‌طور کلی خونریزی به میزان کم امری جدی نیست؛ به‌ویژه اگر همراه با درد نباشد. اما خونریزی شدید و دردناک را می‌توان نشانه مشکلی جدی در نظر گرفت. بنابراین هرگونه خونریزی در طول بارداری باید از سوی پزشک ارزیابی شود. در این مقاله به عواملی که باعث خونریزی در دوران بارداری می‌شوند، خواهیم پرداخت.
انواع خونریزی در سه ماهه اول بارداری
دلایل مختلفی وجود دارند که ممکن است باعث خونریزی در طول سه ماهه اول بارداری شوند. تشخیص خونریزی در این دوره معمولا نیازمند معاینه فیزیکی، آزمایش خون ویا آزمایش عفونت‌های جنسی (STI) است.
آزمایش خون ممکن است برای نظارت بر تغییرات سطوح هورمون hCG (گانادوتروپین کوریونی انسان) در دوران بارداری به‌کار رود تا تشخیص داده شود که آیا بارداری اتفاق افتاده است یا خیر. میزان هورمون پروژسترون و فاکتور Rh (فاکتور رزوس؛ نوعی پروتئین روی سطح سلول‌های قرمز که نوع مثبت یا منفی گروه خون ما را تعیین می‌کند) نیز ممکن است در طول دوران نخستین سه ماهه ارزیابی شوند. در ادامه به دلایلی که ممکن است مادران باردار در سه ماهه اول بارداری خود دچار خونریزی شوند، می‌پردازیم:
زنان، زایمان و نازایی
خونریزی به دلیل لانه گزینی
خونریزی در این شرایط هنگامی رخ می‌دهد که تخمک لقاح‌یافته به غشاء رحم متصل می‌شود. این اتفاق معمولا حدود یک تا دو هفته پس از تخمک‌گذاری، حدود 20-24 روز پس از چرخه قاعدگی شما رخ می‌دهد. خونریزی در هنگام لانه‌گزینی معمولا کم است و ممکن است به حالت لکه‌بینی اتفاق بیفتد و همراه با تهوع، سردرد و علائم دیگر باشد. خونریزی جای پیوند، امری طبیعی است و عامل خطری برای از دست دادن بارداری به‌شمار نمی‌آید.
سقط جنین
سقط جنین درواقع از دست دادن بارداری قبل از هفته 20 بارداری است. از دست دادن بارداری در دوران ابتدایی نخستین سه ماهه بارداری اتفاقی نادر نیست و اغلب نشان‌دهنده ناهنجاری‌های کروموزومی یا مشکلات دیگر در جنین در حال تشکیل خواهد بود. علاوه بر خونریزی، علائم سقط جنین شامل درد شدید و عبور بافت از واژن است.
توجه داشته باشید که هر نوع خونریزی در دوران نخستین سه ماهه اول بارداری به معنای این نیست که شما بارداری خود را از دست داده‌اید. پزشک شما احتمالا علاوه بر آزمایش خون، سونوگرافی نیز انجام خواهد داد تا ببیند شرایط پیشرفت بارداری شما چگونه است.
بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم هنگامی رخ می‌دهد که تخمک لقاح‌یافته در لوله رحمی یا جای دیگری به جز رحم لانه‌گزینی کرده باشد. بارداری‌های خارج از رحم شرایط خطرناکی هستند که می‌توانند منجر به عوارض جدی از جمله مرگ شوند.
علائم بارداری خارج از رحم شامل افزایش آهسته سطوح hCG نسبت به چیزی است که برای بارداری رحمی معمول انتظار می‌رود. در چنین حالتی احتمال دارد که افراد باردار علاوه بر علائم مورد انتظار بارداری، دردهای شکم، دردهای شانه و ضعف یا سرگیجه را نیز تجربه کنند.
سونوگرافی می‌تواند برای تشخیص بارداری خارج از رحم به‌کار رود. گاهی اوقات به جراحی نیاز خواهد بود تا لوله‌های رحم و جایی که جنین قرار گرفته است، بررسی شوند. اگر لوله رحم پاره شده باشد یا در معرض خطر پارگی باشد نیز ممکن است نیاز به جراحی باشد. با این حال بسیاری از بارداری‌های خارج از رحم می‌توانند با دارو مدیریت شوند.
عفونت
عفونت‌های جنسی و شرایط عفونت‌زای دیگر می‌توانند منجر به بروز مشکلات از جمله خونریزی در طول دوران بارداری شوند. تشخیص عفونت ممکن است نیازمند ترکیبی از معاینه فیزیکی، نمونه‌برداری واژینال، نمونه‌برداری از دهانه رحم، آزمایش ادرار و آزمایش خون باشد.
انواع خونریزی سه ماهه دوم و سوم بارداری
به جز موارد خاص، خونریزی بارداری در سه ماهه دوم و سوم احتمالا نگران‌کننده‌تر است. یکی از علل اصلی خونریزی کم در این دوران، پس از رابطه جنسی واژینال است. تغییرات در دهانه رحم در طول بارداری باعث افزایش احتمال خونریزی می‌شود. بنابراین خونریزی سبک و کم پس از رابطه جنسی واژینال نگران‌کننده نیست؛ اما اگر رخ دهد، همچنان باید با پزشک خود تماس بگیرید.
جفت سر راهی (پلاسنتا پرویا)
پلاسنتا پرویا زمانی رخ می‌دهد که جفت، عضوی که در رحم شما برای تامین اکسیژن و مواد غذایی به جنین تشکیل می‌شود، نزدیک به دهانه رحم قرار می‌گیرد. تخمین زده می‌شود که از هر ۲۰۰ بارداری، حدود یک نفر این مشکل را دارد.
این مشکل در افرادی رایج‌تر است که قبلا عمل سزارین انجام داده‌اند، افرادی که چندین بار باردار شده‌اند، سن بالاتر دارند، سیگار می‌کشند یا سابقه سقط جلوگیری‌شده یا اختیاری را دارند. علائم پلاسنتا پرویا شامل عبور خون قرمز روشن بدون درد است. به‌طور کلی جفت سرراهی با استفاده از سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. فرد مبتلا به پلاسنتا پرویا ممکن است نیاز به نظارت دقیق‌تری در طول بارداری داشته باشد.
جدا شدن جفت از دیواره رحم
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که جفت قبل از زایمان شروع به جدا شدن از دیواره رحم می‌کند. تصور می‌شود حدود 0.9٪ از بارداری‌ها دچار این مشکل می‌شوند. علائم شایع آن شامل خونریزی همراه با درد شدید شکم یا پشت بدن خواهد بود. جدایی جفت از رحم پس از صدمات و در مادران باردار با سنین بالاتر، افراد دارای عفونت و دارای مشکلات بهداشتی مزمن رایج‌تر است. باید بدانید که خونریزی از جفت علامت قطعی جدایی جفت از رحم نیست. در چنین شرایطی اگر جنین در حالت درستی نباشد، زایمان زودرس از سوی متخصص زنان توصیه می‌شود.
زایمان زودرس
زایمان زودرس قبل از ۳۷ هفته بارداری رخ دهد. علائم زایمان زودرس می‌توانند شامل درد شکم، تغییرات در ترشحات واژینال و پاره شدن کیسه آب باشند؛ حتی ممکن است خونریزی وجود داشته باشد. اگر علائم زایمان زودرس را تجربه می‌کنید، باید در اسرع وقت به دکتر زنان مراجعه کنید. البته درباره این موضوع نگران نباشید؛ زیرا چندین گزینه درمانی برای تاخیر زایمان و بهبود رشد جنین پس از زایمان وجود دارد.
واسا پرویا (وازا سرراهی)
واسا پرویا به این دلیل اتفاق می‌افتد که عروق خونی که تغذیه جنین را بر عهده دارند، نزدیک به دهانه رحم قرار گرفته‌اند. به این دلیل عروق در خطر پارگی کیسه آب خواهند بود. واسا پرویا بسیار نادر است و در کمتر از ۲۵۰۰ زایمان رخ می‌دهد. یک‌سوم موارد واسا پرویا که در طول بارداری تشخیص داده می‌شوند، نیاز به زایمان اضطراری قبل از موعد دارند. اگر واسا پرویا قبل از زایمان تشخیص داده نشود، ممکن است اثرات بدی برای جنین داشته باشد؛ به این دلیل که پارگی عروق می‌تواند به سرعت باعث خونریزی جنین شود. در این شرایط احتمالا نیاز به سزارین اضطراری و پس از آن احیاء جنین است.
فرورفتگی تهاجمی جفت در رحم
این عارضه اتفاقی نادر برای خونریزی واژینال در طول بارداری است و حتی علتی مهم برای خونریزی پس از زایمان به‌شمار می‌آید. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که جفت به‌طور عمیق‌تر در رحم فرو رفته باشد و به عضلات صاف رحم (myometrium) نفوذ کند. این مشکل در افرادی که قبلا یک یا چندین بار عمل سزارین داشته‌اند، رایج‌تر است.
پارگی رحم
پارگی رحم زمان رخ می‌دهد که دیوار رحم باز می‌شود. این بیماری بسیار نادر است و ۰.۸٪ از افرادی را که قبلا جراحی رحم داشته‌اند، تحت تاثیر قرار می‌دهد. پارگی رحم می‌تواند با خونریزی و درد همراه باشد. بخش‌های بدن جنین ممکن است از طریق شکم به سادگی قابل لمس باشند. درمان این شرایط به‌صورت فوری و اورژانسی است.
کوآگولوپاتی
در طول دوران بارداری تغییرات زیادی در بدن رخ می‌دهند و مادر دچار عوارض بارداری می‌شود. یکی از این تغییرات مربوط به لخته شدن خون است. (Disseminated intravascular coagulation) (DIC) اصطلاح پزشکی برای لخته شدن در سراسر بدن است که می‌تواند منجر به خونریزی شدید شود. علائم DIC شامل خونریزی از واژن همچنین مناطق دیگر مانند لثه، رکتوم (مقعد) و پوست هستند. افراد ممکن است علائم شوک را نیز تجربه کنند. DIC در طول بارداری اتفاقی نادر است؛ اما می‌تواند جدی و کشنده باشد.
عوامل خطر برای خونریزی در طول بارداری
همان‌طور که گفته شد، عوامل مختلفی برای بروز خونریزی در طول بارداری وجود دارند. عوامل خطر متداول شامل موارد زیر هستند:
- سن بالاتر فرد باردار
- جراحی رحم قبلی (از جمله سزارین)
- تعداد بالای بارداری‌های قبلی
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- سابقه بیماری‌های جنسی
- داشتن بیماری مزمن مانند دیابت
هرچند برخی از این عوامل خطر قابل تغییر هستند، اما برخی دیگر نیز قابل تغییر نخواهند بود. با این حال مهم است که قبل و در طول بارداری تمام اقدامات لازم را برای مدیریت سلامتی خود انجام دهید. بخشی از این مراقبت‌ها شامل مراجعه به متخصص زنان قبل از بارداری است. شروع مراقبت‌های پزشکی قبل از بارداری به شما کمک خواهد کرد تا هر مشکلی که ممکن است بارداری شما را در معرض خطر قرار دهد، مدیریت شود.
چگونه خونریزی در دوران بارداری درمان می‌شود؟
متخصص زنان ابتدا با انجام سونوگرافی و ارزیابی فیزیکی، معاینه‌ای را انجام می‌دهد تا علت خونریزی شما را تعیین کند. او ممکن است آزمایش‌های خون یا ادرار بگیرد و آزمایش‌های تصویربرداری بیشتری مانند MRI را انجام دهد. برخی از درمان‌های خونریزی واژینال در دوران بارداری می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- استراحت و نگه داشتن پاها
- اجتناب از رابطه جنسی
- پرهیز از سفر
- استراحت در بستر
- بستری شدن در بیمارستان یا جراحی (اگر خونریزی شدید باشد)
درمان خانگی خون ریزی در دوران بارداری
همیشه بهتر است پیش از هر اقدامی به توصیه پزشک توجه کنید. آن‌ها در بیشتر موارد توصیه خواهند کرد که بیشتر استراحت کنید. کارهایی مانند ورزش سنگین یا بلند کردن اشیاء سنگین نیز ممکن است در این شرایط خطرناک باشند. در صورتی‌که خونریزی شما شدید بود، از نوار بهداشتی استفاده کنید.
چه زمانی برای خونریزی در دوران حاملگی به پزشک مراجعه کنیم؟
پزشک باید از هر نوع خونریزی یا لکه‌های خونی در طول بارداری مطلع باشد. حتی اگر در آن لحظه جدی نباشد، باید تمامی علائم شما را بداند. اگر تجربه هریک از علائم زیر را داشتید، مشاوره و مراجعه فوری به دکتر زنان را جدی بگیرید:
- خونریزی شدید
- درد یا تشنج
- درد لگن یا درد در ناحیه شکم
- سرگیجه
- تب یا رعشه
- علائم دیگر زایمان زودرس مانند پارگی رحم
در چنین شرایطی اگر به مطب دکتر زنان دسترسی نداشتید، به اورژانس مراجعه کنید.
زنان، زایمان و نازایی
جمع‌بندی
خونریزی در طول بارداری علل بسیاری دارد. همیشه باید با متخصص زنان تماس بگیرید تا تشخیص دهید که آیا این علامت بی‌خطر است یا نشانه‌ای از خطر جدی برای شما یا جنین خواهد بود. علل خونریزی در سه ماهه اول بارداری ممکن است به دلیل لانه‌گزینی جفت، سقط جنین، بارداری خارج از رحم و عفونت باشند. علل ممکن در سه ماهه دوم و سوم نیز شامل جفت سر راهی، جدا شدن جفت، زایمان زودرس یا اختلال انعقادی هستند.
خونریزی در طول بارداری ممکن است ترسناک باشد. هرچند می‌توانید امیدوار باشید که متوقف شود؛ اما مهم است که هرگونه خونریزی در طول بارداری را با دکتر زنان در میان بگذارید. بسیاری از علل خونریزی جدی نیستند و می‌توانند به راحتی درمان شوند. اگر خونریزی در طول بارداری شما جدی است، توجه پزشکی سریع مهم‌تر است. تفاوت تاخیر در مراقبت‌های پزشکی و درمان زودرس در از دست دادن بارداری و حفظ آن است. درمان زودرس حتی می‌تواند جان شما را نجات دهد. خوشبختانه بسیاری از موارد خونریزی در طول بارداری برای شما و یا نوزادتان تهدیدکننده نخواهند بود. در هر لحظه شما می‌توانید از طریق این پلتفرم با دکتر زنان مشاوره داشته باشید.
