بارداری یکی از دوران شیرین زندگی زنان به‌شمار می‌آید؛ اما این دوره برای بسیاری از آن‌ها زمانی همراه با احساس تردید، ترس، استرس و حتی افسردگی است. طبق گزارش کنگره آمریکایی زنان و زایمان (ACOG)، بین 14 تا 23درصد زنان در طول بارداری با برخی از علائم افسردگی مواجه می‌شوند.
افسردگی نوعی اختلال خلقی است که از هر چهار خانم، یک نفر به آن دچار می‌شود؛ بنابراین نباید شگفت‌آور باشد که این بیماری می‌تواند زنان باردار را نیز تحت تاثیر قرار دهد. اما در اغلب موارد افسردگی در طول بارداری به درستی تشخیص داده نمی‌شود؛ چون مردم فکر می‌کنند که این اتفاق به دلیل عدم تعادل هورمونی است. افسردگی در طول بارداری نوعی بیماری محسوب می‌شود که قابل درمان و کنترل است؛ با این حال باید به درستی مدیریت شود. در این مقاله به افسردگی و اضطراب در دوران بارداری و راهکارهای درمان آن می‌پردازیم.
افسردگی در طول بارداری چگونه ایجاد می‌شود؟
همان‌طور که گفتیم، افسردگی در طول بارداری یا افسردگی زایمان، نوعی اختلال خلقی است. اختلالات خلقی در دسته بیماری‌های روان قرار دارند؛ اما علل زیست‌شناختی هم باعث ایجاد تغییرات در انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز و درنتیجه ایجاد افسردگی می‌شوند. تغییرات هورمونی حین بارداری ممکن است بر روی مواد شیمیایی مغز شما تاثیر بگذارند که به‌طور مستقیم با افسردگی و اضطراب مرتبط هستند. این تغییرات می‌توانند به دلیل اضطراب و استرسی که در دوران بارداری همراه با عوارض بارداری پیش می‌آید، موجب افسردگی در طول بارداری شوند.
عواملی که خطر افزایش ابتلا به افسردگی در دوران بارداری را افزایش می‌دهند، چیست؟
عوامل متعدد و مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به افسردگی در دوران بارداری را افزایش دهند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- داشتن سابقه افسردگی یا اختلال دیسفریک پیش از قاعدگی (PMDD).
- سن شما در زمان بارداری هرچه جوان‌تر باشید، خطر ابتلا به افسردگی بیشتر خواهد بود.
- تنها زندگی کردن
- داشتن حمایت اجتماعی محدود
- تجربه مشکلات متعدد در زندگی زناشویی
- احساس تردید در مورد بارداری
آیا بارداری باعث افسردگی می‌شود؟
بارداری ممکن است باعث ابتلا به افسردگی شود. در این دوران بدن شما تغییرات زیادی می‌کند و استرس و اضطراب بارداری می‌تواند سبب ابتلا به افسردگی در برخی از افراد شود. البته افسردگی برای همه زنان باردار پیش نمی‌آید؛ اما اگر از قبل افسردگی داشته‌اید، ممکن است با پیشرفت حاملگی علائم شما بیشتر شوند.
مهم است که با پزشک خود در مورد افسردگی در دوران بارداری صحبت کنید؛ زیرا احتمال دارد که این عارضه پس از زایمان نیز ادامه داشته باشد. افرادی که در دوران بارداری افسرده می‌شوند، در خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان نیز قرار دارند.
بعضی از علائم افسردگی در طول بارداری کدامند؟
به دلیل تغییرات زیاد بدن شما در طول بارداری، ممکن است طی این دوره احساسات مختلفی را تجربه کنید که گاهی اوقات احساس شادی بسیار و گاهی احساس ناراحتی عمیق خواهد بود. تغییرات مختلفی که در این دوران ایجاد می‌شوند، به تشدید این علائم کمک می‌کنند. با این حال اگر متوجه شدید که در طول بارداری خود از هریک از علائم زیر رنج می‌برید، ممکن است افسردگی داشته باشید؛ بنابراین باید بلافاصله با پزشک و روان‌شناس تماس بگیرید. از جمله علائم افسردگی در طول بارداری می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- داشتن احساس پوچی و افکار خودکشی
- داشتن حالت افسردگی برای بیشتر روز، تقریبا هر روز و در طول دو هفته گذشته
- احساس گناه، ناامیدی یا بی‌ارزشی
- دشواری در تفکر، تمرکز یا تصمیم‌گیری
- از دست دادن علاقه یا احساس لذت در بیشتر فعالیت‌ها در طول روز، تقریبا هر روز، در طول دو هفته گذشته
- غم و اندوه پایدار
- مشکل در تمرکز
- خواب بسیار کم یا زیاد
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که پیش از این معمولا از آن‌ها لذت می‌بردید
- اندیشه‌های تکراری درباره مرگ، خودکشی یا ناامیدی
- اضطراب
- تغییر در عادات غذایی
اگر هریک از علائم فوق را دارید، پزشک شما ممکن است از شما پرسش‌های زیر را بپرسد:
– آیا در طول دو هفته گذشته، احساس ناراحتی، افسردگی یا ناامیدی داشته‌اید؟
– آیا در طول دو هفته گذشته، کمبود علاقه یا لذت در انجام کارها را تجربه کرده‌اید؟
اگر به هریک از این پرسش‌ها پاسخ مثبت دادید، پزشک شما در چارچوب آزمونی عمیق‌تر برای تست افسردگی، پرسش‌های بیشتری را از شما خواهد پرسید.
افسردگی و اضطراب چگونه بر بارداری و جنین تاثیر می‌گذارد؟
تجربه افسردگی در طول بارداری می‌تواند به چندین روش بر روی سلامت مادر تاثیر بگذارد که این تاثیرات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
مانع از توانایی مراقبت درست از خودتان می‌شود
مراقبت از سلامت خود در طول بارداری بسیار مهم است. افسردگی می‌تواند باعث شود که نیازهای شخصی خود را کنار بگذارید. اگر در طول بارداری افسرده هستید، ممکن است قادر به پیروی از توصیه‌های پزشکی و همچنین داشتن خواب و تغذیه مناسب نباشید که این موضوع به‌طور مستقیم بر روی سلامت جنین شما تاثیر می‌گذارد.
در معرض خطر استفاده از مواد مضر قرار می‌گیرید
بسیاری از افراد برای مقابله با احساس افسردگی به راهکار‌هایی مثل تنباکو، الکل و مواد مخدر غیرقانونی روی می‌آورند تا احساس اضطراب خود را کاهش دهند. بنابراین افسردگی ممکن است باعث شود که به این مواد روی بیاورید که همه آن‌ها می‌توانند بر روی بارداری شما تاثیر منفی داشته باشند و سلامت جنین را در خطر قرار دهند.
مانع از توانایی برقراری ارتباط با نوزاد می‌شود
شاید برایتان جالب باشد که بدانید در حالی که جنین در رحم شماست، می‌تواند صدای شما را بشنود و تغییرات صدا و احساسات شما را حس کند. اگر در طول بارداری افسرده هستید، ممکن است برایتان دشوار باشد که این ارتباط را با نوزاد خود برقرار کنید. عدم بروز احساسات در افرادی که دچار افسردگی می‌شوند، از عوارض این مشکل است. باید بدانید که برقراری ارتباط درست با جنین در دوران بارداری نقش مهمی در رشد نوزاد شما و پیشگیری از بروز مشکلات روانی او در آینده دارد.
چگونه افسردگی در دوران بارداری را درمان کنیم؟
اگر در طول دوره بارداری دچار افسردگی شدید، می‌توانید اقداماتی را انجام دهید تا به بهبود حال خود کمک کنید. آماده شدن برای داشتن فرزند جدید کار سختی است؛ اما به یاد داشته باشید که سلامتی شما مهم است و باید در اولویت قرار گیرد. برای کمک به افسردگی در طول بارداری می‌توانید چندین کار انجام دهید که در ادامه آن‌ها را توضیح خواهیم داد:
مقاومت در برابر احساس تمایل به انجام همه کارها
کارهای اضافی خود را کاهش دهید و تنها به فعالیت‌هایی بپردازید که به شما کمک می‌کنند تا آرامش را تجربه کنید. به یاد داشته باشید که مراقبت از خود، بخش مهمی از مراقبت از جنین در حال رشد است. صحبت کردن درباره نگرانی‌هایتان با دوستان، همسر و اعضاء خانواده راهکار خوبی برای شروع درمان است. اگر تمایل ندارید در رابطه با ترس‌ها و نگرانی‌هایی که دارید، با نزدیکان خود صحبت کنید و میزان اضطراب و افسردگی شما با انجام سایر راهکارها کاهش پیدا نکرد، مشاوره با روان‌شناس و تراپیست بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
آیا داروهای ضدافسردگی در طول بارداری ایمن هستند؟
شواهد نشان می‌دهند که بعضی از داروهای ضدافسردگی که در حال حاضر موجودند، برای درمان افسردگی در طول دوران بارداری نسبتا ایمن هستند؛ اما تأثیرات بلندمدت آن‌ها بر روی مادر و جنین به‌طور کامل مورد مطالعه قرار نگرفته است. شما باید با پزشک خود در مورد مزایا و معایب این داروها صحبت کنید.
افسردگی در دوران بارداری چگونه درمان می‌شود؟
افسردگی دوران بارداری موقت و قابل درمان است. اگر شما احساس افسردگی می‌کنید، حمایت عاطفی و عملی می‌تواند برای مقابله با آن به شما یاری برساند. اگر به کمک بیشتری نیاز دارید، روش‌های موثر روان‌شناختی در دسترس هستند که در ادامه آن‌ها را توضیح خواهیم داد.
آیا داروهای ضدافسردگی برای بارداری خطرناک هستند؟
کالج آمریکایی جراحان زنان و زایمان توصیه می‌کند که خطر عوارض جانبی از آنتی‌دپرسانت‌ها یا همان داروهای ضدافسردگی در طول بارداری کم است. آن‌ها افزوده‌اند که خطر استفاده از این داروها در ابتدای بارداری در هفته‌های 3 تا 8 بیشتر خواهد بود.
با این حال آنتی‌دپرسانت‌ها تنها درمان افسردگی در طول بارداری نیستند. روان‌درمانی، تغییرات سبک زندگی، حمایت دوستان و خانواده و گاهی اوقات مشاوره خانواده یا زوجین نیز گزینه‌های خوبی به‌شمار می‌آیند.
درمان افسردگی در دوران بارداری
وقتی علائم افسردگی نیاز به روان‌درمانی و همچنین داروهای ضدافسردگی دارند، خبر خوب این است که برخی داروها می‌توانند با حداقل یا بدون هیچ‌گونه خطری برای جنین، افسردگی را درمان کنند. هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد مصرف داروهای ضدافسردگی در طول بارداری با خطر اختلالات خلقی همراه است؛ اما باید به یاد داشته باشیم که نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم داروی‌های ضدافسردگی برای مصرف در طول بارداری ۱۰۰٪ ایمن هستند.
از سوی دیگر داده‌ها نشان داده‌اند که زنان باردارِ دچار افسردگی و بدون درمان و همچنین کسانی که از افسردگی مزمن یا چندین حمله افسردگی رنج می‌برند، ممکن است فرزندانی با مشکلات رفتاری و تاخیر در توسعه شناختی و زبان داشته باشند. بسیاری از افراد به این نتیجه می‌رسند که باید چندین درمان یا ترکیبی از درمان‌ها را امتحان کنند تا علائم افسردگی آن‌ها کاهش یابد. برخی از گزینه‌های درمانی که ممکن است موثر باشند، عبارتند از:
- داروهای ضدافسردگی برای مدیریت تغییرات شیمیایی در مغز که افسردگی آن‌ها را ایجاد می‌کند.
- درمان‌های روان‌شناسی برای کمک به خانم‌های باردار برای صحبت کردن درباره احساسات، شناسایی مهارت‌های مقابله و یافتن حمایت برای چالش‌های بارداری
- دریافت حمایت از دوستان و خانواده
- مشاوره خانواده یا رابطه برای کمک به افراد باردار برای صحبت کردن درباره احساسات خود و مدیریت چالش‌های فرزندپروری
- تغییرات سبک زندگی مانند انجام ورزش بیشتر تا زمانی که در حین بارداری ایمن باشد
- گروه‌درمانی
تغییرات سبک زندگی در دوران بارداری برای افسردگی
اگر شما در دوران بارداری خود دچار افسردگی شده‌اید، راهکارهای مختلفی وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را برای کاهش افسردگی انجام دهید تا به بهبود خلق و بهتر شدن احساس شما کمک شود:
- ورزش کردن
- تغذیه سالم
- نوشتن روزانه
- خواب کافی
- گذراندن وقت با عزیزان برای سرگرمی و حمایت
- یوگا و مدیتیشن
توجه به این نکته نیز ضروری است که برخی از انواع ورزش‌ها در دوران بارداری توصیه نمی‌شوند. اگر در این مورد مطمئن نیستید، با پزشک خود مشورت کنید و حتما از انجام ورزش‌های سنگین بپرهیزید.
جمع‌بندی
احساس افسردگی در طول دوران بارداری ممکن است تجربه‌ای انزواگرایانه باشد و زنان باردار نتوانند چالش‌های زیادی را که با بارداری مرتبط هستند، تشخیص دهند. این احتمال نیز وجود دارد که دوستان و خانواده انتظارات ناعادلانه‌ای داشته باشند که زنان باردار باید همیشه خوشحال باشند.
بعضی زنان در افکار خود احساس گناه یا شرم می‌کنند یا نگران هستند که افسردگی به معنای ناتوانی آن‌ها برای مادر بودن است. کسی مسئول افسردگی نیست و این عارضه نوعی بیماری درمان‌پذیر به‌شمار می‌آید. ناامیدی با افسردگی همراه است و می‌تواند فرد را متقاعد کند که درمان موثر واقع نمی‌شود یا اینکه فرد همیشه ناراحت خواهد بود. این احساسات از علائم افسردگی هستند نه ارزیابی منصفانه‌ای از وضعیت فرد. در چنین مواردی درمان به‌موقع بسیار حیاتی است. برای تسکین علائم و کمک برای داشتن بارداری سالم، مشاوره با روان‌شناس بسیار کمک‌کننده خواهد بود. این را نیز به خاطر داشته باشید که پیش از مصرف هرگونه دارو، در اسرع وقت مشاوره با دکتر زنان را انجام دهید.
