در طول هر مرحله از بارداری، تغییرات زیادی در بدن فرد باردار رخ می‌دهند که برای حمایت از رشد جنین و آماده‌سازی حوضه شکمی برای زایمان ضروری هستند. برخی از این تغییرات ممکن است منجر به افزایش درد عضلانی-استخوانی شوند که بر استخوان‌ها، مفاصل، رباط‌ها یا عضلات تاثیر می‌گذارند و شکایت‌های متداول مادران باردار برای درد پشت، شکم و کمر را در پی خواهند داشت.
علت درد عضلات و مفاصل در دوران بارداری
تقریبا هر خانم باردار، به‌ویژه در سه ماهه سوم، تاحدودی از ناراحتی‌های عضلانی استخوانی مختلف رنج خواهد برد که میزان درد می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. با افزایش وزن و تغییر در اندام شما، فشار بر مفاصل و بافت‌های نرم افزایش می‌یابد که می‌تواند منجر به درد عضلانی استخوانی شود. مقابله با این نیروی اضافی ممکن است به خستگی در برخی از مفاصل و بافت‌های نرم بینجامد که سبب تحریک و درد خواهد شد.
بیشترین مناطق درد در ناحیه کمر به پایین، شکم و مفاصل کمر تا لگن هستند. این دردها ممکن است با فعالیت‌های روزمره یا قرارگیری‌های طولانی مانند نشستن یا خوابیدن تشدید شوند. زمانی که این مناطق تحریک می‌شوند و التهاب دارند، معمولا اختلال خواب را نیز تجربه خواهید کرد.
زنان، زایمان و نازایی
بر اساس گزارش سال 2004 اعلام شده است که بیش از 30٪ از زنان بارداری که از درد کمر رنج می‌برند، پس از زایمان همچنان درد خواهند داشت. طبق گزارش سال 2004 تنها 32٪ از زنانی که در طول بارداری از درد پایین کمر رنج می‌برند، این موضوع را به پزشک خود گزارش می‌دهند و تنها 25٪ از پزشکان به درمان کمردرد در طول بارداری توصیه خواهند کرد. این بدان معناست که بسیاری از زنان بدون اینکه درباره نحوه مدیریت علائم خود، ارزیابی یا آموزش لازم را دریافت کنند، دچار رنج و ناتوانی می‌شوند و ریسک ابتلا به بیماری مزمن در آن‌ها افزایش می‌یابد.
آیا بارداری می‌تواند درد مفاصل را ایجاد کند؟
به زبان ساده باید بگوییم بله. به‌ندرت کسی بدون تجربه دردهایی در مفاصل از دوران بارداری عبور می‌کند. این تجربه رایج تقریبا برای تمام زنان باردار رخ می‌دهد که بدن آن‌ها با رشد جنین و افزایش وزن، تغییرات مهمی را برای تسهیل رشد و توسعه در رحم ایجاد می‌کند.
درد مفاصل در طول بارداری نیز رایج است؛ البته عواملی مانند تغییر سبک زندگی به درد مفاصل کمک می‌کنند. بنابراین همیشه مهم است که استراحت کافی داشته باشید و فعال باشید تا مفاصل خود را انعطاف‌پذیر نگه دارید.
انواع درد عضلات و مفاصل در دوران بارداری
سه ماهه اول (از روز اول آخرین پریود تا هفته ۱۳)
هورمون‌هایی که بارداری را پشتیبانی می‌کنند (مانند استروژن و پروژسترون) همراه با افزایش حجم خون شما به شدت افزایش می‌یابند. درنتیجه ممکن است احساس خستگی بیش از حد، عصبانیت و درد در نواحی مانند سینه خود داشته باشید. این احتمال نیز وجود دارد که سردرد بگیرید، حالت تهوع داشته باشید و متوجه شوید که باید بیشتر استراحت کنید.
سه ماهه دوم (از هفته ۱۴ تا ۲۷)
خستگی و تهوع سه ماهه اول بارداری، در بیشتر افراد در سه ماهه دوم بهبود می‌یابد. با رشد جنین، بدن شما نیز رشد می‌کند. ممکن است احساس دردهای بیشتری شامل دردهای کشیدگی عضلات و درد مفاصل ناشی فشار و کشیدگی را تجربه کنید. همچنین در این زمان ممکن است متوجه تورم و ترک‌های پوستی دوران بارداری شوید.
سه ماهه سوم (از هفته ۲۷ تا هفته ۴۰)
سه ماهه سوم برای بیشتر افراد سخت‌ترین زمان است؛ زیرا جنین سنگین‌تر از هر زمان دیگری خواهد بود. وزن اضافی، فشار بیشتری را روی مفاصل، مثانه و روده شما وارد می‌کند. ممکن است متوجه دردها و ناراحتی‌های جدیدی شوید و سوزش معده، یبوست یا تورم دستان را تجربه کنید. این احتمال نیز وجود دارد که نتوانید به راحتی نفس بکشید؛ زیرا رحم به دیافراگم فشار وارد می‌کند و در پی آن فشار مضاعفی بر ریه‌های شما وارد می‌شود.
تغییراتی که احساس ناراحتی، درد خفیف یا حتی احساس عجیبی را به همراه می‌آورند، در طول بارداری طبیعی هستند. در حالی که منتظر دیدار با نوزاد جدید خود هستید، راهکار‌هایی نیز وجود دارند که می‌توانید آن‌ها را برای مدیریت درد مفاصل و عضلات خود انجام دهید. شناختن آنچه که طبیعی است، می‌تواند به شما کمک کند تا عوارض بارداری را شناسایی کنید و در صورت نیاز به درمان، به‌موقع دست به کار شوید.
درد مفاصل در طول بارداری کی شروع می‌شود؟
درد مفاصل معمولا در دوم و سومین سه‌ماهه بارداری بروز می‌یابد؛ زیرا در این دوران جنین رشد می‌کند و به مرور زمان وزن بیشتری اضافه می‌کند. با این حال ظهور درد مفاصل در زنان باردار در سه ماهه اول نیز عارضه‌ای نادر نیست. اگر شما درد شدید مفاصل را از اوایل دوران بارداری تجربه کرده‌اید، باید با فیزیوتراپ مشورت کنید.
روش‌های مدیریت درد مفاصل در بارداری چگونه است؟
بهترین راهکار برای درمان درد عضلات و مفاصل در دوران بارداری ابتدا مشاوره با دکتر زنان و علت‌یابی منشا درد است. پزشک با بررسی وضعیت کلی شما و با تکیه بر اینکه در چه هفته‌ای از بارداری هستید، راهکارهای موثری را برای درمان و تسکین درد ارائه خواهد کرد.
شاید برایتان جالب باشد که با وجود درد عضلات و مفاصل، یکی از روش‌های پیشنهادی برای پیشگیری و مدیریت دردهای عضلانی-اسکلتی در دوران بارداری، فعالیت بدنی منظم در طول هر سه ماهه بارداری است. ورزش با شدت ملایم تا متوسط مانند پیاده‌روی و حرکات کششی که به حفظ انعطاف‌پذیری مفاصل، انعطاف‌پذیری عضلات و قدرت شما کمک می‌کنند، برای شما مفید خواهد بود. مدت زمان مناسب برای ورزش در دوران بارداری، 20-60 دقیقه در سه تا چهار روز هفته است.
سایر راهکار‌هایی که برای درمان دردهای عضلانی-اسکلتی در دوران بارداری پیشنهاد می‌شوند، فیزیوتراپی و ماساژتراپی هستند. بهترین راهکار این است که برای درد عضلانی-اسکلتی به‌موقع به پزشک مراجعه کنید تا از درد و ناراحتی بیشتر جلوگیری شود.
نحوه درمان درد عضلانی و مفاصل در دوران بارداری
راهکارهای مختلفی برای تسکین درد عضلانی و مفاصل وجود دارد که انجام آن‌ها در طول دوران بارداری به افزایش کیفیت زندگی شما کمک می‌کند و باعث می‌شود که احساس بهتری داشته باشید. در ادامه به چند مورد از روش‌های تسکین درد عضلات و مفاصل می‌پردازیم:
- ورزش: ورزش منظم باعث بهبود دامنه حرکتی شما می‌شود و می‌تواند به انعطاف‌پذیری مفاصل کمک کند. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی و شنا که سنگین نباشند، برای کاهش درد عضلانی و بهبود عملکرد عضلات مفید هستند.
- استفاده از کمپرس گرم و سرد: گذاشتن حوله گرم یا قرار دادن پک کمپرس سرد بر روی محل درد، باعث تسکین درد شما خواهد شد.
- ماساژ: اثبات شده است که ماساژدرمانی درد و سفتی مفاصل را التیام می‌دهد و همچنین دامنه حرکت و پیاده‌روی را بهبود می‌بخشد.
- مکمل‌های گیاهی: برخی از مکمل‌های گیاهی نیز برای درد مفاصل به‌کار می‌روند. با این حال به منظور جلوگیری از تداخلات مضر دارویی، مهم است که قبل از مصرف مکمل با متخصص زنان مشورت کنید.
- اُمگا-3: مواد غذایی دارای اُمگا-3 در رژیم غذایی و یا مصرف مکمل اُمگا-3 به تسکین درد و سفتی مفاصل کمک خواهند کرد.
- استراحت: برای تسکین مفاصل خود استراحت کنید. مدیتیشن و قرار دادن پاها روی صندلی می‌توانند سبب کاهش درد زانو و مچ پا شوند.
- پوشیدن کفش مناسب: از پوشیدن کفشهایی که پاشنه دارند و باعث ایجاد فشار بیشتر بر روی مچ پا و پاهایتان می‌شوند، خودداری کنید. به جای این‌کار کفشهایی با پشتیبانی مناسب بپوشید.
چه مواردی را نباید برای درمان درد عضلات و مفاصل در بارداری مصرف کرد؟
توجه داشته باشید که GLA (اسید چرب گاما-لینولئیک) نوعی اسید چرب دیگر است که برای تسکین درد مفاصل به‌کار می‌رود. با این حال نباید در طول دوران بارداری مصرف شود؛ زیرا می‌تواند القاء زایمان را در پی داشته باشد و خطری برای جنین ایجاد کند. به همین ترتیب زردچوبه، هرچند برای تسکین درد مفاصل به‌کار می‌رود، نباید در طول دوران بارداری استفاده شود.
زنان، زایمان و نازایی
جمع‌بندی
درد عضلات و مفاصل در دوران بارداری بسیار آزاردهنده است. برای پیشگیری از بروز این دردها سعی کنید که با انجام تمرینات سبک ورزشی، دامنه حرکتی مفاصل خود را حفظ کنید. در صورتی‌که درد شما تسکین پیدا نکرد و گرفتگی عضلات شما بهتر نشد، مشاوره با دکتر زنان در این زمینه کمک‌کننده خواهد بود.
