برخی افراد در طول بارداری با افزایش قند خون روبه‌رو می‌شوند که این وضعیت را دیابت بارداری (GD) می‌نامند. تغذیه سالم و ورزش معمولا می‌توانند این شرایط را تحت کنترل نگه دارند؛ اما گاهی اوقات تزریق انسولین برای کمک به مدیریت دیابت بارداری ضروری است. در صورتی‌که شما متوجه دیابت بارداری نشوید و این موضوع بدون درمان باقی بماند، ممکن است برای شما و جنین مشکلات جدی به وجود آید. در ادامه این مقاله به علائم دیابت بارداری، نحوه درمان و مدیریت آن می‌پردازیم.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری نوعی دیابت است که در طول بارداری شروع می‌شود و متفاوت از نوع دیابت معمول است. اگر به دیابت بارداری مبتلا شوید، هورمون‌های بارداری شما توانایی بدنتان برای استفاده از قند (گلوکز) را کاهش می‌دهند. این موضوع منجر به افزایش سطح قند بالاتر از حد معمول در خون شما می‌شود که ممکن است برای شما و نوزادتان خطرناک باشد. از هر 20 بارداری، یک مورد تحت تاثیر دیابت بارداری قرار می‌گیرد. دیابت بارداری معمولا پس از آزمایش غربالگری روتین، بین هفته‌های 24 و 28 بارداری تشخیص داده می‌شود.
زنان، زایمان و نازایی
علائم دیابت بارداری چیست؟
به‌طور معمول دیابت بارداری هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند و با آزمایش‌های روتین تشخیص داده می‌شود. اگر سطوح گلوکز خون شما بسیار بالا باشد، ممکن است احساس تشنگی افزایش یابد و ادرارزدایی مکرر داشته باشید. برخی از علائم دیابت بارداری عبارتند از:
- تکرر ادرار
- تهوع
- عطش
- خستگی
علت دیابت بارداری چیست؟
وقتی باردار هستید، جفت هورمون‌هایی را تولید می‌کند تا به رشد جنین کمک شود. این هورمون‌ها در عملکرد هورمون انسولین در بدن شما اختلال ایجاد می‌کنند که این اتفاق به‌عنوان مقاومت به انسولین شناخته می‌شود. بدن در بارداری عادی 2 تا 3 برابر بیشتر انسولین تولید می‌کند. اگر قبلا مقاومت به انسولین داشته باشید، بدن شما ممکن است نتواند با این نیاز اضافی به انسولین کنار بیاید و همین موضوع می‌تواند منجر به دیابت بارداری شود.
چه افرادی به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند؟
در صورت بروز هریک از موارد زیر، شما برای ابتلا به دیابت بارداری در معرض خطر بیشتری قرار خواهید گرفت:
– وزن بالاتر از محدوده وزن سالم یا اضافه وزن زیاد در نیمه اول بارداری
– سن بالای 35 سال
– سابقه دیابت نوع 2 در خانواده شما
-داشتن فشار خون بالا
– ابتلا به دیابت بارداری در بارداری قبلی خود یا به دنیا آوردن نوزادی با وزن بالا در بارداری قبلی
– داشتن سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
– مصرف برخی از داروهای ضدافسردگی یا استروئید
دیابت بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تمام مادران باردار تجویز می‌شود که برای دیابت بارداری غربالگری شوند. اکثر افراد آزمایش مورد نظر را بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری انجام می‌دهند. البته اگر در خطر بالای ابتلا به دیابت بارداری هستید، پزشک شما ممکن است پیشنهاد کند که این آزمایش را زودتر انجام دهید.
برای غربالگری دیابت شما باید 10 ساعت ناشتا (معمولا از شب تا صبح فردا و به‌صورت صبحانه‌نخورده) باشید. به این ترتیب برای بررسی سطح قند خون پایه شما، آزمایش خون انجام خواهد شد. سپس به شما نوشیدنی که حاوی 75 گرم گلوکز است، داده می‌شود و پس از 1 و 2 ساعت، آزمایش‌های خون دیگری از شما می‌گیرند. معمولا برای مدت کامل آزمایش، به حضور شما در آزمایشگاه نیاز است. اگر یکی از این 3 مقادیر قند خون، بالاتر از محدوده طبیعی باشد، شما مبتلا به دیابت بارداری هستید.
دیابت بارداری چگونه مدیریت می‌شود؟
اگر دیابت بارداری در شما تشخیص داده شد، بسیار مهم است که توصیه‌های پزشک را دنبال کنید که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- مدیریت و کنترل سطوح گلوکز خون، به کاهش احتمال عوارض دیابت بارداری در شما و جنین کمک می‌کند.
- ممکن است نیاز داشته باشید که یاد بگیرید چگونه سطح گلوکز خون خود را در خانه زیر نظر بگیرید.
- احتمالا متخصص زنان به شما توصیه می‌کند که با متخصص تغذیه مشورت کنید.
- ممکن است به ملاقات‌های قبل از زایمان بیشتری نیاز داشته باشید.
نظارت بر گلوکز خون
با ابتلا به دیابت بارداری معمولا نیاز است که چندین بار در روز گلوکز خون خود را بررسی و ثبت کنید. زمان‌های معمول این کار پس از بیدار شدن و یک یا 2 ساعت پس از هر وعده غذای اصلی است. تیم پزشکی به شما یاد می‌دهند که چگونه با استفاده از دستگاه اندازه‌گیری گلوکز خون (گلوکومتر)، قند خون خود را در خانه بررسی کرده و برای سطوح گلوکز خون خود هدفی تعیین کنید. سطوح هدف گلوکز خون معمولا به این صورت تعیین می‌شود:
- 5.0 میلی‌مول بر لیتر یا کمتر (قبل از صبحانه)
- 7.4 میلی‌مول بر لیتر یا کمتر (اگر یک ساعت پس از شروع وعده غذای خود آزمایش کنید)
- 6.7 میلی‌مول بر لیتر یا کمتر (اگر آزمایش را 2 ساعت پس از شروع وعده غذای خود انجام دهید)
انواع آزمایش تشخیص دیابت بارداری چیست؟
پزشک قند خون شما را در طول بارداری بررسی می‌کند. این آزمایش ممکن است دو بخش داشته باشد:
- آزمون چالش گلوکز: در این آزمایش شما مایع شیرینی را می‌نوشید. تقریبا یک ساعت بعد، برای بررسی سطح قند خون شما، آزمایش خون انجام می‌شود. اگر قند خون شما بالا باشد، پزشک آزمون تحمل گلوکز را انجام خواهد داد.
- آزمون تحمل گلوکز: آزمون تحمل گلوکز فقط در صورت نامعمول بودن نتایج آزمون چالش گلوکز انجام می‌شود. شما قبل از انجام آزمون تحمل نباید (هشت ساعت) خوراکی مصرف کنید. خون شما قبل و بعد از یک، دو و سه ساعت پس از نوشیدن مایع شیرین آزمایش می‌شود. آزمون تحمل گلوکز می‌تواند تشخیص دیابت بارداری را تایید کند.
در صورت ابتلا به دیابت بارداری باید چه اقدامی انجام دهیم؟
اگر دیابت بارداری در شما تشخیص داده شود، ممکن است که پزشک شما را به متخصص تغذیه در زمینه دیابت بارداری ارجاع دهد. در این جلسه شما درباره رژیم غذایی فعلی خود صحبت می‌کنید و تصمیم می‌گیرید که باید چه تغییراتی را در آن اعمال کنید. ممکن است بروشورهایی به شما داده شوند تا تاثیر غذاهای خاص بر قند خون را درک کنید. متخصص درباره بررسی قند خون و سطح مناسب آن پس از وعده‌های غذایی نیز با شما صحبت خواهد کرد.
سپس متخصص زنان و زایمان، برنامه مدیریت دیابت بارداری را در نظر خواهد گرفت. افراد دارای دیابت به‌طور معمول ویزیت‌های قبل از زایمان بیشتری دارند تا رشد جنین (از طریق سونوگرافی)، افزایش وزن و بررسی عملکرد خوب قند خون بررسی شوند.
عدم درمان دیابت بارداری چه عوارضی دارد؟
اگر دیابت بارداری درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی برای شما و جنین در پی داشته باشد. دیابت بارداری خطرات زیر را افزایش می‌دهد:
- زایمان سزارین (سی‌سکشن)؛ در صورتی‌که جنین به خوبی رشد کرده باشد
- ابتلا به پره‌اکلامپسی (فشار خون بالا در دوران بارداری)
- ابتلا به دیابت نوع 2
دیابت بارداری چه تاثیراتی بر جنین دارد؟
اگر شما دیابت بارداری داشته باشید، جنین شما بیشتر در معرض خطرات زیر قرار می‌گیرد:
- داشتن وزن بالا هنگام تولد
- مشکلات تنفسی هنگام تولد
- هیپوگلیسمی (افت قند خون کمتر از حد طبیعی) که می‌تواند باعث تشنج در نوزادان شود.
- چاقی
- زایمان زودرس
- ابتلا به دیابت نوع 2 در بزرگسالی
دیابت بارداری چگونه مدیریت می‌شود؟
اگر پزشک دیابت بارداری را در شما تشخیص دهد، ممکن است در طول بارداری نیاز به مراجعات مکرر به متخصص زنان داشته باشید. پزشک به‌طور منظم سطح قند خون شما را بررسی خواهد کرد. این احتمال نیز وجود دارد که به نظارت بر سطح قند خون خود در خانه با دستگاه گلوکومتر نیاز داشته باشید.
برای کنترل دیابت بارداری در بعضی از افراد، دارو‌هایی مانند انسولین تجویز می‌شوند. اما اکثر افراد می‌توانند با تغییر رژیم غذایی و ورزش، سطح قند خون خود را تحت کنترل نگه دارند. اگر واقعا برای کنترل دیابت خود به استفاده از انسولین نیاز دارید، مهم است که آن را دقیقا به صورتی که تجویز شده است، مصرف کنید.
چگونه باید رژیم غذایی خود را برای دیابت بارداری تغییر دهید؟
ممکن است برای کنترل دیابت بارداری نیاز به تنظیم رژیم غذایی خود داشته باشید؛ بنابراین سعی کنید:
- از خوردن غذاهای فست‌فود، غذاهای فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های شیرین بپرهیزید.
- با مصرف پروتئین، کربوهیدرات، فیبر و چربی، تعادل سالمی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید.
- به جای اینکه سه وعده غذای سنگین در روز بخورید، وعده‌های غذایی کوچک‌تر را در فواصل زمانی کوتاه در نظر بگیرید.
- هر روز وعده‌های غذایی خود را در همان زمان برنامه‌ریزی کنید.
چگونه می‌توانم در طول بارداری به‌طور ایمن ورزش کنم؟
ورزش به بدن شما کمک می‌کند تا بیشتر قند را به اصطلاح بسوزاند که این کار سطح قند خون شما را پایین می‌آورد. اگر دچار دیابت بارداری هستید، با پزشک درباره داشتن برنامه ورزش ایمن صحبت کنید. برنامه ورزش شما باید با توجه به شرایط و نیازهای منحصربه‌فرد شما در نظر گرفته شود که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سن
- سطح فعالیت فیزیکی قبل از بارداری
- سلامت کل عمومی
- وزن
آیا می‌توان دیابت بارداری را پس از ابتلا حذف كرد؟
خیر؛ شما نمی‌توانید دیابت بارداری را پس از ابتلا به آن حذف كنید. پس از تشخیص این شرایط، شما تا پس از تولد نوزاد خود دوباره برای دیابت آزمایش نخواهید شد؛ اما توصیه می‌شود كه طی 12 هفته پس از تولد فرزند خود برای دیابت آزمایش دهید.
آیا دیابت بارداری باعث فعال‌تر شدن جنین می‌شود؟
محققان به‌طور کامل مطمئن نیستند که آیا دیابت بارداری باعث فعالیت بیشتر جنین می‌شود یا خیر. برخی مطالعات نشان می‌دهند که دیابت بارداری تاثیر کمی بر روی حرکت آن‌ها دارد. با این حال ما می‌دانیم غذایی که مصرف می‌کنید، به جنین منتقل می‌شود؛ بنابراین احتمالا جنین در زمان دیابت بارداری مادر، احساس عوارض جانبی غذاهای پُرشکر را دارد. برخی افراد مبتلا به دیابت بارداری متوجه تغییرات در حرکت جنین می‌شوند؛ در حالی‌که دیگران تغییراتی را احساس نمی‌کنند. به دلیل عدم وجود پاسخ قطعی، هر تغییر در حرکت جنین باید به متخصص زنان گزارش شود.
زنان، زایمان و نازایی
جمع‌بندی
دیابت بارداری (GD) زمانی که قند خون شما بسیار زیاد است، توسعه می‌یابد. این عارضه معمولا در مرحله میانی بارداری با چند آزمایش خون ساده تشخیص داده می‌شود. اگر دیابت بارداری بدون درمان باقی بماند، ممکن است عوارض جانبی برای شما و جنین ایجاد کند و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده را نیز افزایش دهد. البته اکثر افراد می‌توانند این عارضه را با رژیم غذایی و ورزش مدیریت کنند؛ اما برخی نیاز به دارو دارند. با انجام مشاوره با دکتر زنان درباره راه‌های کاهش خطر دیابت در طول دوران بارداری و قبل و پس از آن، از بروز عوارض خطرناک این عارضه جلوگیری کنید.
